پدرش به شمع‌سازی و سپس قصابی اشتغال داشت... به سبب ورشکستگی در امور تجارت، از شغل خود کناره گرفت و همه‌ی قوای خود را در امر سیاست مصروف داشت و حتی توانست به شاه نزدیک شود... انتقادی تند بود از مقامات متعصب کلیسا ... بر اثر انتشار این کتاب به زندان افتاد و در ملأ عام کیفر دید... نام کروزوئه نیز نام یکی از رفقای قدیم مدرسه‌ای‌اش بود... دختری که در زندان به طور نامشروع از مادر زندانی خود زاده شده

دانیل دفو، Defoe , Daniel رمان‌نویس، شاعر و روزنامه‌نگار انگلیسی (1660-1731) در لندن زاده شد، پدرش جیمز فوئه James Foe به شغل شمع‌سازی و سپس قصابی اشتغال داشت. دنیل بعدها نام فوئه Foe را به دفو Defoe تبدیل کرد. وی با وجود زندگی محقر توانست به تحصیل در مدارس مذهبی مخالف کلیسای رسمی انگلیس بپردازد. پس از آن کار تجارت پیش گرفت و به این منظور به کشورهای اسپانیا، فرانسه، ایتالیا و آلمان سفر کرد. در 1683 به انگلستان بازگشت، ازدواج کرد و دارای هفت فرزند شد. دفو سپس وارد سیاست گشت و از مشی سیاسی و عقاید ویلیام سوم King William III پادشاه انگلستان دفاع کرد. در 1692 به سبب ورشکستگی در امور تجارت، از شغل خود کناره گرفت و همه‌ی قوای خود را در امر سیاست مصروف داشت و حتی توانست به شاه نزدیک شود. در 1701 مرد انگلیسی اصیل The True Born Englishman را منتشر کرد که منظومه‌ای بود هجوآمیز درباره‌ی دشمنی مردم انگلستان با کسانی که در سرزمین بیگانه زاده شده‌اند، در حالی‌که در انگلستان انگلیسی اصیل وجود ندارد. این اثر در واقع دفاع از شاهی بود که در کشور بیگانه زاده شده است. کتاب کوتاه‌ترین راه برای پایان غائله‌ی ناسازگاران The Shortest Way With the Dissenters (1702)، انتقادی تند بود از مقامات متعصب کلیسا و در آن با لحنی مسخره‌آمیز پیشنهاد شده بود که گناهکاران مخالف کلیسای رسمی به دار آویخته شوند. دفو بر اثر انتشار این کتاب به زندان افتاد و در ملأ عام کیفر دید. پس از آزادی از زندان بار دیگر به کسب پرداخت، سپس نشریه‌ی هفتگی ریویو Review را تأسیس کرد که شعار سیاسی و اخلاقی داشت. در 1703 سرودی برای قصاص پیلوری Hymn to the Pillory را منتشر کرد.

دانیل دفو استعداد شگرف خود را در نویسندگی در سن کهولت آشکار کرد. اولین اثر مهم که موجب پیروزی و شهرتش در محیط ادبی شد و سرآغاز خلق داستان‌های ماجراجویانه‌ی او به‌شمار آمد، داستان راببنسون کروزوئه Robinson Crusoe (1719) است. دفو این داستان را از ماجراهای زندگی الگزاندر سلکرک Selkirk گرفته است که در 1704 در جزیره‌ای خالی از سکنه افتاده و حوادث زندگیش در انگلستان هیجانی فراوان پدید آورده بود. دفو چنین وانمود کرده است که داستان یادداشت‌هایی مستند و نمایی از زندگی خود اوست. نام کروزوئه نیز نام یکی از رفقای قدیم مدرسه‌ای دفو بوده است. کروزوئه قهرمان کتاب، پسری است که شوق ماجراجویی او را به ترک خانه برمی‌انگیزد، به کشتی می‌نشیند و بر اثر غرق کشتی به جزیره‌ای دوردست می‌افتد که مدت بیست و چهار سال را به تنهایی در آن می‌گذراند و با دشواری‌های زندگی بدوی روبرو می‌گردد. به جوانی بومی برمی‌خورد که از مرگ نجاتش می‌دهد و او را مصاحب خویش می‌سازد و برایشان حوادث گوناگون پیش می‌آید، از جمله جنگ با آدمخواران تا سرانجام به کشتی‌ای دست می‌یابند و با آن به انگلستان بازمی‌گردند. رمان رابینسون کروزوئه از مشهورترین رمان‌های جهانی گشت و پیروزی بی‌نظیر به دست آورد. دفو پس از آن پی‌درپی داستان‌های تازه منتشر کرد، از آن جمله است: خاطرات یک شوالیه Memoirs of a Cavalier (1724)، خاطرات سفر نجیب‌زاده‌ای انگلیسی که در 1630 کشورش را ترک و به کشورهای اروپایی سفر می‌کند و همراه با ارتش امپراتوری اتریش در جنگ‌های بی‌شمار شرکت می‌کند و پس از بازگشت به انگلستان به ارتش چارلز اول می‌پیوندد. دفو در این کتاب ماجراهای قهرمان خود را در قالب تاریخ جای می‌دهد و اگرچه قطعاً از اسنادی حقیقی استفاده کرده است، گاه دچار اشتباه تاریخی می‌شود.

ناخدا سینگلتون Captain Singleton (1720) سرگذشت جوانی است که به وسیله‌ی یکی از کولی‌ها ربوده می‌شود، به دریانوردی می‌پردازد و با حوادثی روبرو می‌شود، از جمله راهزنی دریایی، سفر به کشورهای دوردست، اندوختن ثروت و سرانجام ازدواج و ندامت و استغفار از گناهان و پیش‌گرفتن زندگی آرام. دفو در این داستان تمایلات اخلاقی خود را آشکار می‌کند و آن ندامت پس از گناهکاری است. در اقبال‌ها و ادبارهای مل فلاندرز معروف Fortunes and Misfortunes of the Famous Moll Flanders (1722)، دفو به شیوه‌ی همیشگی چنین می‌نماید که آنچه نقل می‌کند، عین واقعیت است و داستانش را از زندگی زنی جیب‌بر معروف به مل Moll که سروصدای بسیار برپا کرده، گرفته است. دختری که در زندان به طور نامشروع از مادر زندانی خود زاده شده و بعدها با زندگی پرحادثه‌ای روبرو می‌شود، پنج بار ازدواج می‌کند که یکی از شوهرانش برادر ناتنی خود او بوده است. سرانجام به سبب دزدی به همان زندان می‌افتد که در آن زاده شده بود. در زندان به یکی از شوهرهای سابق خود برمی‌خورد و پس از بخشوده‌شدن، هردو از شهر خویش خارج می‌شوند و زندگی شرافتمندانه و آرامی پیش می‌گیرند. این اثر که طولانی‌ترین اثر دفو و پرشورترین آنهاست، بسیار مورد استقبال قرار گرفت و به زبان‌های مختلف ترجمه شد. یادداشت‌های سال طاعونی Journal of the Plague Year (1722) از مشهورترین آثار دفو به شمار آمد. موضوع کتاب به طاعون سال‌های (1664-1665) انگلستان ارتباط می‌یابد که دفو با تصویر صحنه‌های زیبا آن را بسیار پرجاذبه ساخته است. سرگذشت کلنل جک History of Colonel Jack رمانی طولانی است که دفو در اواخر 1722 بنا بر توصیه‌ی ناشر نوشته و وصف واقع‌بینانه‌ای از زندگی پسر فقیری به‌عمل آورده که در پایین‌شهر می‌زیسته و به گروه اطفال ولگرد پیوسته و با حوادث بی‌شمار روبرو گردیده است. این کتاب که به شیوه‌ی کتاب‌های ماجراجویانه‌ی دیگر دفو نوشته شده است، کتاب الیور تویست Oliver Twist اثر دیکنز را به خاطر می‌آورد. اگر کتاب دیکنز از نظر عناصر تأثرانگیز غنی‌تر است، کتاب دفو از نظر ترسیم حقایق انسانی و امور واقعی و صادقانه از قدرت بیشتری برخوردار است.


داستان لیدی رکسانا Lady Roxana (1724) به شیوه‌ای عالی، زندگی زنی ماجراجو را وصف می‌کند که در پانزده سالگی با مردی ثروتمند ازدواج می‌کند و پس از هشت سال زندگی درخشان به سبب ورشکستگی، خانه و همسر را رها می‌کند و از کشور خود می‌گریزد. زن جوان که با فقر و تنگدستی روبرو می‌گردد، فرزندان را به پدر و مادربزرگشان می‌سپارد و خود زندگی تازه‌ای را پیش می‌گیرد که با حوادث گوناگون و عشق‌ها و ازدواج‌ها می‌آمیزد. این اثر بسیار رنگین و پرجاذبه است. دانیل دفو در همه‌ی داستان‌ها نویسنده‌ای معرفی می‌شود که بیشتر به دنبال نفع مالی بوده است. موضوع داستان‌هایی که برای ناشر می‌نوشته است و گسترش وقایع و حوادث آنها به تعداد صفحه‌هایی بستگی داشته که در قرارداد با ناشر تعیین شده بود. دفو علاوه بر داستان‌های ماجراجویانه، آثاری تاریخی نیز انتشار داده است، از آن جمله است: سیری در سراسر جزیره‌ی بریتانیای کبیر A Tour Through The Whole Island of Great Britain که در سه جلد میان سال‌های 1724 و 1727 انتشار یافته و پرجاذبه‌ترین راهنمای کشور انگلستان و در نوع خود شاهکاری به شمار آمده است. این نویسنده‌ی بزرگ به شیوه‌ی خاص خود، خاطرات سفرهایش را، خاصه سفرهایی که در تابستان‌های سال‌های 1722 و 1725 انجام داده‌، بسیار زیبا بیان کرده است. از جمله آثار تاریخی دفو تاریخ سیاسی شیطان The Political History of the Devil (1726) و تاجر کاملا انگلیسی The Comlete English Tradesman (1725) است. کتاب اخیر از مهم‌ترین آثار دفو در سال‌های آخر زندگی است که نکته‌های آموزشی و حکمت عملی و سبک خاص و سرگرم‌کننده و پرتحرک از آن شاهکاری ساخته است، شامل اندیشه‌های عصر نویسنده. دفو که با استادی کامل جامعه‌ی عصر خود را مورد مطالعه قرار می‌دهد و با خرافات طبقه‌ی اشراف مبارزه می‌کند در این اثر نشان می‌دهد که چگونه کاسبی و موضوع کسب و تجارت می‌تواند در ادبیات مقام شایسته‌ای یابد.

دفو نویسنده‌ای است که از آثار فراوان او بینش نیرومند و قدرت خلاقه‌ی شگفت‌انگیزی نمودار است. داستان‌های او غالبا با زبانی ساده و روشن و مأنوس نوشته می‌شود که به داستان رنگ واقعی می‌بخشد. دفو افکاری انسانی دارد و طرفدار آزادی فردی است. از سویی زندگی خصوصیش تاریک و مبهم است و از سوی دیگر زندگی اجتماعی پرغوغا. سفرها، شغل‌های گوناگون، علاقه‌ی شدید به سیاست، مأموریت‌های سری، زندان‌ها، شکنجه‌ها در ملأ عام، ورشکستگی و هزاران نشیب و فراز دیگر از وجود دفو آمیخته‌ای ساخته که در آثار فراوانش که در حدود دویست و پنجاه جلد است، منعکس می‌گردد. عده‌ای دفو را پیشرو داستان‌نویسی به سبک جدید می‌دانند.

زهرا خانلری. فرهنگ ادبیات جهان. خوارزمی 

^{................} تجربه‌ی زندگی دوباره ^{...............}