علی‌الله سلیمی | همشهری


نشست‌ نقد و بررسی رمان«ماه و بلوط» جدیدترین اثر محسن مؤمنی‌شریف با همکاری انتشارات سوره‌مهر در غرفه مجمع ناشران انقلاب اسلامی در نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد. این نشست با محوریت گفتگوی کارشناسان درباره «روایت‌ایرانی» و دغدغه «تاریخ شفاهی» و سایر ویژگی‌های کتاب با حضور نویسنده اثر محسن مومنی شریف و محمد حمزه‌زاده نویسنده و منتقد ادبی برگزار شد.

خلاصه رمان ماه و بلوط» محسن مؤمنی شریف

اثری واقع‌گرا و حقیقی
محمد حمزه‌زاده در این نشست درباره ویژگی‌های این رمان گفت: کتاب طوری نوشته شده است که خواننده مجذوب ادامه دادن و کشف چیزهای بیشتری از شخصیت‌ داستان می‌شود. در ظاهر زبان معیار کتاب دانای کل است؛ اما کشف‌ها و ریزه‌کاری‌های موجود در روند داستان خواننده را غافلگیر می‌کند، طی روند قصه مخاطب درگیر گره‌های داستان و جا به جایی موقعیت شخصیت‌های متفاوت می‌شود. این موضوع در کتاب«ماه و بلوط» موجب کشش و جذب خواننده می‌شود. به‌خاطر حجم زیاد کتاب، شاید مدت زیادی برای مطالعه احتیاج باشد اما داستان به گونه‌ای است که مخاطب در تمام مدت درگیر فضای رمان می‌شود. این کتاب حدود ده هزار منبع را در خود جای داده و این کار دشوار به درستی در این اثر پیش‌رفته است. حمزه‌زاده در پایان کتاب «ماه و بلوط» را واقع‌گرا و حقیقی خواند. وی با اشاره به قسمتی از کتاب، در خصوص مباحثه چند نفر با عقاید دینی و سیاسی مختلف افزود: گفتگوها به حدی دقیق کار شده است که می‌توان گفت بخش‌های پرقوت کتاب است. حتی در قسمت‌هایی چهره‌های بنام وارد داستان می‌شوند و به خوبی به آن‌ها پرداخته شده است. این منتقد کتاب معتقد است این اثر ادبی قابلیت تبدیل شدن به یک فیلم سینمایی یا سریال را دارد.

نگران دور شدن نسل جدید از هویت و هنر ایرانی هستم
محسن مومنی نویسنده اثر هم در ادامه این نشست از جزئیات سفر به کردستان برای نوشتن کتاب «ماه و بلوط» صحبت کرد و در بخشی از صحبت هایش گفت: این اثر یک رمان تاریخی در اقلیم کردستان است. اینکه برخی خوانندگان آنقدر داستان را واقعی دیدند که آن را ناداستان می‌نامند، نقطه مثبتی است. روایت ایرانی دغدغه بنده است تا بتوانیم در هنگام توصیف و روایت، از سنت‌های خودمان و از خودمان بنویسیم. افراد سخت‌پسند کتاب را خواندند و با آن ارتباط برقرار کردند. تعبیرشان اینطور بود که به رمان خودمان، یعنی رمان ایرانی، نزدیک می‌شویم. محسن مومنی شریف راجع‌ به عوامل تاثیرگذار در تولد این کتاب گفت: فعالیت در حوزه تاریخ «شفاهی» و بیهقی‌خوانی یکی از عوامل موثر در تولد کتاب «ماه و بلوط» بوده‌ است. این نویسنده کشورمان افزود: یکی از عناصر روایت ایرانی بحث ماوراء طبیعه است که امروزه رمان‌های ما از این عناصر خالی‌ است. این ویژگی اگر چه مفهومی ثقیل برای خواننده غربی دارد اما مخاطب ایرانی با این عناصر آشنا است و به جذابیت داستان می‌افزاید. ما نباید از هویت ایرانی دور باشیم، من نگران دور شدن نسل جدید از هویت و هنر ایرانی هستم.

«ماه و بلوط» سرشار از خرده داستان‌ها است
در ادامه نشست، بهزاد دانشگر نویسنده و منتقد ادبی هم درباره گونه‌های ادبی متفاوت در دنیا و تفاوت ناداستان و رمان صحبت کرد. او درباره کتاب «ماه و بلوط »گفت: این کتاب به خاطر شخصیت‌پردازی و ساختاری که دارد در دسته رمان جای می‌گیرد. ویژگی برجسته این کتاب بازی با زمان و زوایای دید متنوع است؛ نویسنده به عنصر زمان در کتاب «ماه و بلوط» خوبی پرداخته‌ است و از دو زاویه دید روایت می‌شود و از این نظر خیلی جالب توجه است.کتاب سرشار از خرده داستان‌ها است و اتفاقات پر تپش با ضرب آهنگی سریع پیش می‌رود. جغرافیای داستان خیلی وسیع است؛ فضای روایت این داستان در ایران، عراق و حتی بخشی از اروپا می‌گذرد، این ویژگی امروزه در رمان‌ها کمتر دیده می‌شود. روایت بازه زمانی طولانی در رمان خیلی مشکل است به خصوص که فضای این رمان تاریخی است، اما مومنی به خوبی از پس این رمان برآمده‌ است.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...