علی‌الله سلیمی | همشهری


نشست‌ نقد و بررسی رمان«ماه و بلوط» جدیدترین اثر محسن مؤمنی‌شریف با همکاری انتشارات سوره‌مهر در غرفه مجمع ناشران انقلاب اسلامی در نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد. این نشست با محوریت گفتگوی کارشناسان درباره «روایت‌ایرانی» و دغدغه «تاریخ شفاهی» و سایر ویژگی‌های کتاب با حضور نویسنده اثر محسن مومنی شریف و محمد حمزه‌زاده نویسنده و منتقد ادبی برگزار شد.

خلاصه رمان ماه و بلوط» محسن مؤمنی شریف

اثری واقع‌گرا و حقیقی
محمد حمزه‌زاده در این نشست درباره ویژگی‌های این رمان گفت: کتاب طوری نوشته شده است که خواننده مجذوب ادامه دادن و کشف چیزهای بیشتری از شخصیت‌ داستان می‌شود. در ظاهر زبان معیار کتاب دانای کل است؛ اما کشف‌ها و ریزه‌کاری‌های موجود در روند داستان خواننده را غافلگیر می‌کند، طی روند قصه مخاطب درگیر گره‌های داستان و جا به جایی موقعیت شخصیت‌های متفاوت می‌شود. این موضوع در کتاب«ماه و بلوط» موجب کشش و جذب خواننده می‌شود. به‌خاطر حجم زیاد کتاب، شاید مدت زیادی برای مطالعه احتیاج باشد اما داستان به گونه‌ای است که مخاطب در تمام مدت درگیر فضای رمان می‌شود. این کتاب حدود ده هزار منبع را در خود جای داده و این کار دشوار به درستی در این اثر پیش‌رفته است. حمزه‌زاده در پایان کتاب «ماه و بلوط» را واقع‌گرا و حقیقی خواند. وی با اشاره به قسمتی از کتاب، در خصوص مباحثه چند نفر با عقاید دینی و سیاسی مختلف افزود: گفتگوها به حدی دقیق کار شده است که می‌توان گفت بخش‌های پرقوت کتاب است. حتی در قسمت‌هایی چهره‌های بنام وارد داستان می‌شوند و به خوبی به آن‌ها پرداخته شده است. این منتقد کتاب معتقد است این اثر ادبی قابلیت تبدیل شدن به یک فیلم سینمایی یا سریال را دارد.

نگران دور شدن نسل جدید از هویت و هنر ایرانی هستم
محسن مومنی نویسنده اثر هم در ادامه این نشست از جزئیات سفر به کردستان برای نوشتن کتاب «ماه و بلوط» صحبت کرد و در بخشی از صحبت هایش گفت: این اثر یک رمان تاریخی در اقلیم کردستان است. اینکه برخی خوانندگان آنقدر داستان را واقعی دیدند که آن را ناداستان می‌نامند، نقطه مثبتی است. روایت ایرانی دغدغه بنده است تا بتوانیم در هنگام توصیف و روایت، از سنت‌های خودمان و از خودمان بنویسیم. افراد سخت‌پسند کتاب را خواندند و با آن ارتباط برقرار کردند. تعبیرشان اینطور بود که به رمان خودمان، یعنی رمان ایرانی، نزدیک می‌شویم. محسن مومنی شریف راجع‌ به عوامل تاثیرگذار در تولد این کتاب گفت: فعالیت در حوزه تاریخ «شفاهی» و بیهقی‌خوانی یکی از عوامل موثر در تولد کتاب «ماه و بلوط» بوده‌ است. این نویسنده کشورمان افزود: یکی از عناصر روایت ایرانی بحث ماوراء طبیعه است که امروزه رمان‌های ما از این عناصر خالی‌ است. این ویژگی اگر چه مفهومی ثقیل برای خواننده غربی دارد اما مخاطب ایرانی با این عناصر آشنا است و به جذابیت داستان می‌افزاید. ما نباید از هویت ایرانی دور باشیم، من نگران دور شدن نسل جدید از هویت و هنر ایرانی هستم.

«ماه و بلوط» سرشار از خرده داستان‌ها است
در ادامه نشست، بهزاد دانشگر نویسنده و منتقد ادبی هم درباره گونه‌های ادبی متفاوت در دنیا و تفاوت ناداستان و رمان صحبت کرد. او درباره کتاب «ماه و بلوط »گفت: این کتاب به خاطر شخصیت‌پردازی و ساختاری که دارد در دسته رمان جای می‌گیرد. ویژگی برجسته این کتاب بازی با زمان و زوایای دید متنوع است؛ نویسنده به عنصر زمان در کتاب «ماه و بلوط» خوبی پرداخته‌ است و از دو زاویه دید روایت می‌شود و از این نظر خیلی جالب توجه است.کتاب سرشار از خرده داستان‌ها است و اتفاقات پر تپش با ضرب آهنگی سریع پیش می‌رود. جغرافیای داستان خیلی وسیع است؛ فضای روایت این داستان در ایران، عراق و حتی بخشی از اروپا می‌گذرد، این ویژگی امروزه در رمان‌ها کمتر دیده می‌شود. روایت بازه زمانی طولانی در رمان خیلی مشکل است به خصوص که فضای این رمان تاریخی است، اما مومنی به خوبی از پس این رمان برآمده‌ است.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

پس از ۲۰ سال به موطن­‌شان بر می­‌گردند... خود را از همه چیز بیگانه احساس می‌­کنند. گذشت روزگار در بستر مهاجرت دیار آشنا را هم برای آنها بیگانه ساخته است. ایرنا که که با دل آکنده از غم و غصه برگشته، از دوستانش انتظار دارد که از درد و رنج مهاجرت از او بپرسند، تا او ناگفته‌­هایش را بگوید که در عالم مهاجرت از فرط تنهایی نتوانسته است به کسی بگوید. اما دوستانش دلزده از یک چنین پرسش­‌هایی هستند ...
ما نباید از سوژه مدرن یک اسطوره بسازیم. سوژه مدرن یک آدم معمولی است، مثل همه ما. نه فیلسوف است، نه فرشته، و نه حتی بی‌خرده شیشه و «نایس». دقیقه‌به‌دقیقه می‌شود مچش را گرفت که تو به‌عنوان سوژه با خودت همگن نیستی تا چه رسد به اینکه یکی باشی. مسیرش را هم با آزمون‌وخطا پیدا می‌کند. دانش و جهل دارد، بلدی و نابلدی دارد... سوژه مدرن دنبال «درخورترسازی جهان» است، و نه «درخورسازی» یک‌بار و برای همیشه ...
همه انسان‌ها عناصری از روباه و خارپشت در خود دارند و همین تمثالی از شکافِ انسانیت است. «ما موجودات دوپاره‌ای هستیم و یا باید ناکامل بودن دانشمان را بپذیریم، یا به یقین و حقیقت بچسبیم. از میان ما، تنها بااراده‌ترین‌ها به آنچه روباه می‌داند راضی نخواهند بود و یقینِ خارپشت را رها نخواهند کرد‌»... عظمت خارپشت در این است که محدودیت‌ها را نمی‌پذیرد و به واقعیت تن نمی‌دهد ...
در کشورهای دموکراتیک دولت‌ها به‌طور معمول از آموزش به عنوان عاملی ثبات‌بخش حمایت می‌کنند، در صورتی که رژیم‌های خودکامه آموزش را همچون تهدیدی برای پایه‌های حکومت خود می‌دانند... نظام‌های اقتدارگرای موجود از اصول دموکراسی برای حفظ موجودیت خود استفاده می‌کنند... آنها نه دموکراسی را برقرار می‌کنند و نه به‌طور منظم به سرکوب آشکار متوسل می‌شوند، بلکه با برگزاری انتخابات دوره‌ای، سعی می‌کنند حداقل ظواهر مشروعیت دموکراتیک را به دست آورند ...
نخستین، بلندترین و بهترین رمان پلیسی مدرن انگلیسی... سنگِ ماه، در واقع، الماسی زردرنگ و نصب‌شده بر پیشانی یک صنمِ هندی با نام الاهه ماه است... حین لشکرکشی ارتش بریتانیا به شهر سرینگاپاتام هند و غارت خزانه حاکم شهر به وسیله هفت ژنرال انگلیسی به سرقت رفته و پس از انتقال به انگلستان، قرار است بر اساس وصیت‌نامه‌ای مکتوب، به دخترِ یکی از اعیان شهر برسد ...