در مراسمی سالن اجتماعات پژوهشکده هنر و معماری جهاددانشگاهی از کتاب «زلزله شناسی در ایران» که به همت دکتر مهدی زارع تدوین شده، رونمایی شد.



به گزارش کتاب نیوز، سیزدهم دی‌ماه 1402 مصادف با ششمین سالگرد درگذشت مهندس علی‌اکبر معین‌فر، نخستین مهندس زلزله در ایران است. مرحوم علی‌اکبر معین‌فر، عضو شورای انقلاب و نخستین وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران، سابقه‌ای طولانی و ارزشمند در تدوین آیین‌نامه‌های ایمنی ساختمان و زلزله‌شناسی در ایران دارد. در مراسم رونمایی از کتاب «زلزله شناسی در ایران» جمعی از همکاران و شاگردان وی در یادش سخن گفتند.

در ابتدای این نشست، دکتر مهدی زارع که خود از پرارجاع‌ترین دانشمندان ایرانی در عرصه جهانی است، به چگونگی شکل‌گیری کتاب پرداخت و از گفتگوهای پراکنده و منسجمی که با مرحوم معین‌فر درباره کارهای علمی و اجرایی او در جریان تدوین کتاب داشته، سخن گفت. به گفته‌ی زارع بخشی از مصاحبه‌ها به صورت پراکنده در جاهای دیگری منتشر شده بود ولی به این شکل، منسجم همراه با یادداشت‌هایی در یاد مرحوم معین‌فر که به قلم جمعی از همکاران و همراهان او برای نخستین‌بار در این کتاب منتشر می‌شود. زارع به چگونگی اعزام معین‌فر به ژاپن و تحصیل در رشته زلزله هم اشاره کرد.

پروفسور یوسف ثبوتی، دانش‌آموخته‌ی اخترفیزیک از دانشگاه شیکاگو، استاد سابق دانشگاه‌های شیراز، نیوکاسل و شریف، بنیان‌گذار رصدخانه شیراز، آشنایی خود با مهندس معین‌فر را اندک و بیشتر مربوط به همسایگی در دوران بازنشستگی دانست و معین‌فر را انسانی امیدوار به آینده و بسیار دور از گله و شکایت معرفی کرد و گفت: در این کتاب، پرسش‌ها به گونه‌ای است که می‌تواند معین‌فر را تحریک به گله و شکایت کند اما مهندس معین‌فر علی‌رغم آنکه در سالیان دراز مورد بی‌مهری قرار گرفت، هرگز گلایه نمی‌کند و با نهایت تواضع آنچه را که صلاح می‌داند بیان می‌کند و به آینده ایران می‌اندیشد.

در ادامه، دکتر فریدون سحابی، استاد پیشکسوت دانشگاه تهران و نخستین رئیس سازمان انرژی اتمی پس از انقلاب که از دوستان و همکاران قدیمی و صمیمی مرحوم معین‌فر بودند سخن گفتند. سحابی به شکل‌گیری انجمن اسلامی دانشجویان مهندسی در دوران تحصیل معین‌فر در دانشگاه تهران و سپس تشکیل انجمن اسلامی مهندسین به عنوان مهم‌ترین جریان مقابل حزب توده اشاره کرد. به گفته‌ی او، انجمن اسلامی مهندسین، از بدو امر مسایل تخصصی و علمی را خیلی باز و حرفه‌ای دنبال کرده و در عین حال به وجه اسلامی تأکید داشتند. مهندس معین‌فر خیلی دقت داشت که برای هر مطلب و رشته‌ای یک محدوده و کادر مشخصی قایل بود از هر انحرافی در بررسی هر مسأله‌ای جلوگیری می‌کرد. در مجموع مرحوم معین‌فر، یک فرد مسئول فارغ از مبانی اعتقادی و یک فرد مسلمان فارغ از مبانی علمی بود.

مهندس علیرضا مهنا عضو بنیاد حامیان دانشکده فنی دانشگاه تهران، که برای این مراسم خود را از فرانسه به تهران رسانده بود، سخنرانی بعدی مراسم بود. ایشان به عنوان یکی از شاگردان مرحوم معین‌فر خاطراتی را از حضور و مواجه‌اش با معین‌فر در نخستین‌ سال‌های دهه‌ی شصت در دانشگاه تهران بیان کرد. به گفته‌ی مهنا، جاذبه‌ی علمی و شخصیت اخلاقی ایشان به نحوی بود که دانشجویان از طیف‌های مختلف، اعم از متعهد و نیمه متعهد و غیر متعهد همگی دور ایشان جمع می‌شدند. ایشان اشتیاق زیادی به نوشتن و افزودن دانش در سطح عمومی داشتند و کاری که در قالب این کتاب ارائه شده، کاری بسیار ارزشمند است و امیدوارم که این مجموعه (کتاب‌های سرگذشت علم در ایران) برای ثبت تلاش‌های بزرگان و پیسکوتان علم در ایران تداوم یابد.

دکتر محمد شکرچی‌زاده استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران و رئیس اسبق مرکز تحقیقات راه و ساختمان که سابقه‌ی شاگردی و آشنایی چهل ساله با مرحوم معین‌فر داشتند، از خاطرات دانشجویی خود در اوایل دهه‌ی شصت از کلاس‌های مرحوم معین‌فر یاد کرد. در فضای جنگ و مسایل سال‌های نخست انقلاب، درس مهندسی زلزله را ایشان در دانشگاه تهران تدریس می‌کردند و گاهی اشاره می‌فرمودند که من با اصرار خودم و به‌رغم مخالفت برخی مسئولان وقت برای تحقیق میدانی به محل وقوع زلزله‌‌ها می‌رفتم و اسناد و مدارک علمی را ثبت می‌کردم. شکرچی‌زاده یکی از آخرین تلاش‌های ارزشمند مرحوم معین‌فر را مکاتبه با ریاست جمهور وقت برای بازسازی شبکه شتابنگاری ایران خواند که ماحصل آن، خرید صدها دستگاه و به‌روزرسانی شبکه در سطح ملی بود. وی نقش معین‌فر در این موضوع را محوری و سازنده عنوان کرد.



سخنران پایانی جلسه، دوست و همکار مرحوم معین‌فر، مهندس احمد نادرزاده، پژوهشگر ارشد زلزله بود که سخن خود را به یاد معین‌فر با این آیه از قرآن آغاز کرد: «رَّبِّ أَدْخِلْنِي مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِي مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَل لِّي مِن لَّدُنكَ سُلْطَانًا نَّصِيرًا» و گفت که مرحوم معین‌فر همیشه سخنرانی‌هایش را با خواندن همین آیه آغاز می‌کرد و بجا بود که من هم با همین آیه سخن خود را شروع کنم. مهندس نادرزاده با ذکر خاطره‌ای از مراسم چهلم درگذشت مرحوم معین‌فر، انتشار کتابی مانند آنچه رونمایی شده را یکی از برنامه‌های خود عنوان کرد که دچار مرور زمان شده و حالا دکتر زارع این کار را به انجام رسانده است. نادرزاده با ذکر خاطره‌ای از اولین روز کاری‌اش در سال 1362 و نخستین‌ آشنایی‌اش با مهندس معین‌فر سخن گفت. به گفته‌ی نادرزاده، معین‌فر شخصیت کاریزماتیک و همه‌جانبه‌نگر داشت که در مسایل مختلف وارد می‌شد، با همه همکاری می‌کرد اما مسایل را از هم تفکیک می‌کرد. وی بسیار مثبت‌اندیش بود، بسیار راستگو بود و هرگز حتی دروغ مصلحت‌آمیز هم نمی‌گفت. شخصیت بسیار پاک و شفافی داشتند و همین امر همکاری را بسیار آسان می‌کرد. هرگز تنگ‌نظر نبودند و از پیشرفت هر کسی استقبال می‌کردند.

کتاب زلزله‌شناسی در ایران در گفتگو با مهندس علی‌اکبر معین‌فر، نخستین مهندس زلزله در ایران، به کوشش دکتر مهدی زارع به تازگی از سوی انتشارات نگارستان اندیشه و در قالب مجموعه کتاب‌های سرگذشت علم در ایران منتشر شده است.