زنان در آیینه زنان | اعتماد
 

آیا همه چیزهای ارزشمند زندگی را می‌توان با دیگران به اشتراک گذاشت؟ مثلا می‌توان کتابی، مقاله‌ای یا هر نوع نوشته‌‌ای که برای ما ارزشمند است، چه مولف آن باشیم و چه نباشیم، با دیگران در میان نهاد. یا هر چیزی که در صورت استفاده دیگران از ارزش آن کم نمی‌شود، می‌توان با دیگران تقسیم کرد.

معصومه نیکویی‌تبار رمان همجا

امروزه در شبکه‌های اجتماعی افراد چیزهای مختلفی را به نمایش می‌گذارند که از رهگذر این کنش نمایش پردازانه، دیگران هم از تماشا یا سهیم شدن در شور و نشاط آن بهره‌مند شوند. مفاهیم انتزاعی ارزشمند که بر زندگی روزمره اثر‌گذارند و بدون آنها زندگی بدون معنا می‌شود را هم می‌توان با دیگران تقسیم کرد مثلا محبت، دوستی، کمک به همنوع و‌... اما همه چیزهای ارزشمند را نمی‌توان جز با یک نفر به اشتراک گذاشت. ازدواج و روابط زن و شوهری از این دست هستند. نمی‌توان از زنی خواست که شوهرش را با دیگران تقسیم کند. گاهی برخی تعدد زوجات را از منظر مرد توجیه کرده‌اند به این معنی که اگر مرد بتواند عدالت را رعایت کند چند زنی محدود امکان‌پذیر است؛ یعنی اگر چند زن که احساس عدالت در تقسیم و توزیع محبت و مسائل مالی داشته باشند مجوزی است که مرد می‌تواند خودش را با چند زن دیگر هم تقسیم کند. اما عملا چنین چیزی در دنیای امروز امکان‌پذیر نیست و کسی نمی‌تواند ادعای عدالت در همه‌چیز در میان زنان خود داشته باشد.

در برخی مناطق ایران شاهد چند زنی و بیش از همه دو زنی و تا حد کمتری سه زنی هستیم. اما سوال این است که چگونه می‌توان از دنیای یک زن به مساله نگاه کرد. زنی که به هر دلیلی ناچار است شوهر خود را با زن یا زنان دیگری تقسیم کند چه احساسی دارد؟ چگونه می‌تواند با تقسیم‌ناپذیر‌ترین بخش زندگی انسانی کنار بیاید. چه مسیری برای مواجهه با دنیای اجتماعی، همسر و زن دیگر در پیش می‌گیرد و چگونه قادر است زندگی را برای خود معنادار کند. دنیای ذهنی چنین زنی چگونه است؟

معصومه نیکویی‌تبار با نوشتن رمان «همجا» (انتشارات مروارید سال 1400) تلاش کرده است دنیای ذهنی و مواجهه اجتماعی زنی که ناچار به پذیرش همجا (هوو) شده است را ترسیم کند.

نساء شخصیت اصلی داستان در آغاز وقتی شایعه ازدواج را می‌شنود وانمود می‌کند که رضا از آن مردها نیست. رضا اگر از تجدید فراش حرف می‌زند آدم شوخ طبعی است و بیشتر برای شوخی است. رضا خودش بهتر می‌داند که من چقدر در زندگی‌اش تلاش کرده‌ام، با هیچ ساخته‌ام. حتی از پدر و مادر پیر و ناتوانش سال‌های طولانی نگهداری کرده‌ام. خوب می‌داند که از نظر اجتماعی خانواده فقیر و چندان شناخته شده‌ای نبودند اما پدرم حاضر شد من را به عقد او دربیاورد؛ حالا او چنین کاری نمی‌کند. نساء کودک همسری که چیزی از ازدواج نمی‌دانسته و به اجبار پدر و مادر و شرایط اجتماعی ازدواج کرده حالا با مساله دیگری با عنوان همجا (هوو) مواجه می‌شود.

نساء بعد از اینکه متوجه می‌شود شوخی رضا جدی شده است و همه جا سخن از زن گرفتن مجدد همسرش است سعی می‌کند مواجهه متفاوتی با دیگر زنان داشته باشد. زنان دیگر روستا در مواجهه با همجا هر یک سعی کردند با دعوا و هیاهو و نفرین مرد و دعوای خانوادگی و گاهی طایفه‌ای به مساله وارد شوند هرچند در پایان مرد کار خود را کرده و زن دیگری گرفته است؛ هرچند زنان با دعوا و هیاهو امتیازاتی گرفته‌اند؛ مثلا خانه یا ملکی به نام‌شان شده و شرط کرده‌اند زن دوم را هرگز نبینند یا در خانه خود راه ندهند. اما نساء می‌خواهد با مساله به گونه دیگر مواجه شود.

رمان همجا بنیادهای روان‌شناختی و اجتماعی رفتارهای انسانی را توضیح می‌دهد. نویسنده می‌خواهد نشان دهد که رفتار انسان‌ها را با توجه به وضعیت و ساختار اجتماعی و اقتصادی که در آن قرار گرفته‌اند می‌توان درک کرد. نمی‌توان بدون فهم ساختار وضعیت، رفتار و کنش انسانی را درک کرد. رمان 140 صفحه‌ای همجا جذابیت‌های زیادی دارد که خواندن آن به ویژه می‌تواند برای زنان و دختران مفید باشد.

............... تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...
صدای من یک خیشِ کج بود، معوج، که به درون خاک فرومی‌رفت فقط تا آن را عقیم، ویران، و نابود کند... هرگاه پدرم با مشکلی در زمین روبه‌رو می‌شد، روی زمین دراز می‌کشید و گوشش را به آنچه در عمق خاک بود می‌سپرد... مثل پزشکی که به ضربان قلب گوش می‌دهد... دو خواهر در دل سرزمین‌های دورافتاده باهیا، آنها دنیایی از قحطی و استثمار، قدرت و خشونت‌های وحشتناک را تجربه می‌کنند ...
احمد کسروی به‌عنوان روشنفکری مدافع مشروطه و منتقد سرسخت باورهای سنتی ازجمله مخالفان رمان و نشر و ترجمه آن در ایران بود. او رمان را باعث انحطاط اخلاقی و اعتیاد جامعه به سرگرمی و مایه سوق به آزادی‌های مذموم می‌پنداشت... فاطمه سیاح در همان زمان در یادداشتی با عنوان «کیفیت رمان» به نقد او پرداخت: ... آثار کسانی چون چارلز دیکنز، ویکتور هوگو و آناتول فرانس از ارزش‌های والای اخلاقی دفاع می‌کنند و در بروز اصلاحات اجتماعی نیز موثر بوده‌اند ...
داستان در زاگرب آغاز می‌شود؛ جایی که وکیل قهرمان داستان، در یک مهمانی شام که در خانه یک سرمایه‌دار برجسته و بانفوذ، یعنی «مدیرکل»، برگزار شده است... مدیرکل از کشتن چهار مرد که به زمینش تجاوز کرده بودند، صحبت می‌کند... دیگر مهمانان سکوت می‌کنند، اما وکیل که دیگر قادر به تحمل بی‌اخلاقی و جنایت نیست، این اقدام را «جنایت» و «جنون اخلاقی» می‌نامد؛ مدیرکل که از این انتقاد خشمگین شده، تهدید می‌کند که وکیل باید مانند همان چهار مرد «مثل یک سگ» کشته شود ...
معلمی بازنشسته که سال‌های‌سال از مرگ همسرش جانکارلو می‌گذرد. او در غیاب دو فرزندش، ماسیمیلیانو و جولیا، روزگارش را به تنهایی می‌گذراند... این روزگار خاکستری و ملا‌ل‌آور اما با تلألو نور یک الماس در هم شکسته می‌شود، الماسی که آنسلما آن را در میان زباله‌ها پیدا می‌کند؛ یک طوطی از نژاد آمازون... نامی که آنسلما بر طوطی خود می‌گذارد، نام بهترین دوست و همرازش در دوران معلمی است. دوستی درگذشته که خاطره‌اش نه محو می‌شود، نه با چیزی جایگزین... ...