کتاب «توسعه به مثابه توانمندسازی حکومت» [Building State Capability: Evidence, Analysis, Action] کتاب ارزشمندی است که نخبگان بویژه مدیران کشور لازم است حتما بخوانند. مت اندروز، لنت پریچت و مایکل وولکاک، سه نویسنده این کتاب [Lant Pritchett, Matt Andrews, and Michael Woolcock] مجموعا ۷۵ سال به نمایندگی از نهادهای بین‌المللیِ مشوق توسعه، در کشورهای فقیر یا در حال توسعه حضور داشته‌اند و بر چگونگی اجرای وام‌ها یا کمک‌های دریافتی نظارت می‌کرده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که نسخه‌های نهادهایی چون بانک جهانی فقط روی کاغذ و در سمینارها جذاب است و در عمل، راه به جایی نمی‌برد.

توسعه به مثابه توانمندسازی حکومت» [Building State Capability: Evidence, Analysis, Action] مت اندروز، لنت پریچت و مایکل وولکاک [Lant Pritchett, Matt Andrews, and Michael Woolcock]

خلاصه کتاب این است: کپی برداری ممنوع! همچنین دریافت‌های آن به‌شرح زیر است:

۱- علت ناکامی برنامه های استاندارد ابلاغی، «راه حل محور» بودن آنهاست. عده‌ای معتقدند با بومی‌سازی می‌توان به کامیابی امید داشت اما بومی‌سازی هم مثل خیلی واژگان پرطمطراق اما مبتذل شده و عملا تهی، نتوانسته کاری بکند. نگاه باید عوض شود: از راهِ‌حلْ‌محوری به مساله‌ْمحوری. در رویکرد اخیر است که پویایی معنا می‌یابد.

۲- پیشرفت پروژه، به نگاه سیستمی نیازمند است. در سیستم، نقش اصلی را «بازخورد» بازی می‌کند نه ورودی یا خروجی. شیرِ کنترل در مهندسی سیالات، مبتنی بر همین ایده است. دما یا فشار یا شدت جریان یا سایر متغیرها را بر اساس بازخوردی که از خروجی می‌گیرد، مرتبا تنظیم می‌کند.

۳- یک پروژه کلان لازم است با دقت به پروژه‌های کوچکتر تقسیم شود و هر کدام از آنها «جزء به جزء» به نتیجه برسد. انتگرال جزء به جزء را که حتما به خاطر دارید، هرچند تداعی‌گر خاطراتی ناخوش باشد!

۴- آن چه در ریاضیات آموخته‌ایم این است که برای حل معادله 0=1-X با روش «معلوم یکطرف؛ مجهول، یک طرف» به پاسخ 1=X می‌رسیم. کم‌کم یاد می‌گیریم وقتی درجه معادله بالا می‌رود یا تعداد مجهول و معادله بیشتر می‌شود از تکنیک‌هایی استفاده کنیم تا نهایتا کار را به «یک معادله، یک مجهول» برسانیم که روش حل آن را پیشتر یاد گرفته ایم.

اما iteration در ریاضیات، روشی دیگر یعنی رفت و برگشتی است. یک عدد مفروض به جای X می‌گذاریم و با توجه به پاسخ به‌دست‌آمده، عدد نزدیکتر را امتحان می‌کنیم و با تکرار چند باره این عمل و کاهش دامنه انحراف، به پاسخ قطعی می‌رسیم. رایانه‌ها هم معادلات را با همین روش حل می‌کنند و از آنجا که سرعت پردازش بالایی دارند در کسری از ثانیه، هزاران بار بازخورد می‌گیرند و هر بار پاسخی نزدیکتر را امتحان می‌کنند تا نهایتا به جواب برسند.

۵- با توجه به آن چه در بندهای پیش گفته شد پیشنهاد نویسندگان کتاب، رویکرد PDIA یعنی «انطباق رفت و برگشتی مساله محور» Problem–Driven Iterative Adaptation Approach است. در این رویکرد -که مثال‌ها و کاربرگ‌های خوبی هم به مثابه یک کارگاه آموزشی ارائه کرده‌اند- ترکیب نگاه مساله‌محور، رفتار تدریجی، بازخوردگیری دائمی، روش رفت و برگشتی در حل مساله و همراه‌سازی ذینفعان مشترک بویژه مدیران محلی بیان شده است.

۶- چرا سندها و برنامه های باشکوه نوشته می‌شود اما ۸۰ درصد آنها در مرحله اجرا شکست می‌خورند؟ نویسندگان پاسخ این سوال را «قابلیت حکومت» می‌دانند. چند دهه گفته می‌شد با رشد اقتصادی، رفاه و رضایت مردم فراهم می‌شود. بعدها با مشاهده کشورهایی با رشد اقتصادی بالا اما با مردمی ناشاد متوجه شدند نگاه تک بعدی این نماگر، به تنهایی کفایت نمی کند و ابعاد جدیدی افزودند. بن نگاره (پارادایم) جدید به نام «حکومت خوب» مطرح شد که شامل چند شاخص از جمله شفافیت بود.
نویسندگان این کتاب، رویکرد جدید را هم ناکافی می‌دانند و «قابلیت حکومت» را مطرح می‌کنند که به نحوی به کیفیت دیوانسالاری، اشاره دارد یعنی فاصله آن چیزی که روی کاغذ نوشته می‌شود با آن‌چه که در عمل، اتفاق می‌افتد. شاید ترجمه‌ای دیگر از کارآمدی باشد.

جالب اینجاست نویسندگان کتاب که غربی هستند و ارزشهای غربی برایشان مهم است در عمل، کارآمدی را مهمتر از دمکراسی می‌دانند. آنان حتما درصدد مجاز شماری استبداد نیستند ولی در عمل یافته‌اند که قابلیت حکومت حتی از دمکراسی هم مهمتر است.

۷- چالشی قدیم در تقدم توسعه سیاسی یا توسعه اقتصادی مطرح است. این کتاب می‌گوید نه این و نه آن؛ بلکه توسعه اجرایی، مقدم است. تا بوروکراسی بالغ و نظام اجرایی کارآمد نداشته باشیم، هیچ توسعه‌ای رخ نمی‌دهد بلکه حذف خشونت بار سیاستمداران، جایگزین چرخش نخبگان می‌شود و فساد و فقر و تبعیض، جلوه یا نتیجه توسعه اقتصادی! یعنی به ابتذال کشیده شدن مفاهیم ارزشمندی که امتحان خود را در کشورهای پیشرفته پس داده‌اند. البته کسی منکر رابطه دیالکتیکی و هم‌افزای این توسعه‌های مضاف نیست و حتما برای تحقق کامل هر یک، نیازمند دیگری هستیم.

دکتر احمد میدری، اقتصاددان نهادگرا و معاون سابق وزارت تکاور(خلاصه تعاون، کار و رفاه اجتماعی!) این رویکرد را در «اصلاح قانون مدنی» اجرا کرده است که خلاصه گزارش آن در پیش‌درآمد همین کتاب آمده. ضمنا باید قدردان او بود که مشوق اصلی ترجمه و چاپ این کتاب بوده است.

[این کتاب با ترجمه جعفر خیرخواهان و مسعود درودی توسط نشر روزنه‏‫ منتشر شده است.]

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

صدام حسین بعد از ۲۴۰ روز در ۱۴ دسامبر ۲۰۰۳ در مزرعه‌ای در تکریت با ۷۵۰ هزار دلار پول و دو اسلحه کمری دستگیر شد... جان نیکسون تحلیلگر ارشد سیا بود که سال‌های زیادی از زندگی خود را صرف مطالعه زندگی صدام کرده بود. او که تحصیلات خود را در زمینه تاریخ در دانشگاه جورج واشنگتن به پایان رسانده بود در دهه ۱۹۹۰ به استخدام آژانس اطلاعاتی آمریکا درآمد و علاقه‌اش به خاورمیانه باعث شد تا مسئول تحلیل اطلاعات مربوط به ایران و عراق شود... سه تریلیون دلار هزینه این جنگ شد ...
ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...