«دستگاه نظری تفسیرگرایی پرگمتیستی» پنجمین جلد از مجموعه کتاب‌های دستگاه نظری به قلم حسین ابوالحسن تنهایی است که توسط انتشارات اندیشه احسان در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.
به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، همانطور که نویسنده در پیشگفتار بیان می‌کند این کتاب در حقیقت تلفیق سه موضوع با هم هست که در در ابتدا قرار بر این بوده که هر کدام به شکل اثری مستقل منتشر شوند؛ نخست دستگاه نظری خود مولف(جامعه‌شناسی تفسیری پرگمیتستی) دیگر جامعه درون/برون ساخت و سرانجام نظریه قشربندی اجتماعی.
در ابتدای این کتاب نیز مانند جلدهای گذشته شرحی مرتبط با مجموعه دستگاه نظری که در آن مهم‌ترین مفاهیم مرتبط با کلیت مباحث توضیح داده شده، برای خوانندگان آورده شده است و در ادامه نویسنده در 4 بخش به طرح بحث می‌پردازد.
تنهایی در فصل نخست با عنوان دستگاه نظری تفسیری پرگمتیستی به سراغ جنبه‌های نظری بحث رفته و مواردی مانند رویکرد طبیعت‌گرایی دیالکتیکی، دستگاه نظری تفسیری پرگمتیستی، اصطلاح پرگمتیسم، نسبت جامعه‌شناسی تاریخی، رویکرد تحلیل و اسلوب‌شناسی دیالکتیکی، جوامع درون ساخت/برون ساخت، قشر بندی اجتماعی، تعلق طبقاتی، هراس طبقاتی و چیستی جامعه را شرح می‌دهد.
در بخش خلاصه مفاهیم این فصل می‌خوانیم: «منش اجتماعی در انواع کنش‌های نانمادی، بنا بر نوع معرفت‌شناسی هر جامعه و متناسب با نوع ساخت قشربندی آن جامعه، چارچوبی می‌شود که طبقه فرودست و اقشار و عناصر داخلی آن را در خدمت اهداف و خواست‌های طبقه فرادست و اقشار داخلی آن قرار می‌دهد، بی آن که آنها بدانند که به چنین خدمتی گماشته شده‌اند. منش خلاق، در تفسیر تازه کنش پیوسته، امکان تبدیل رابطه طبقاتی کم‌همیار به جوامع پرهمیار را داراست. فرآیند تشکیل گفتمان معرفت‌شناسی هر قوم و تمدنی در بستر فرآیند جامعه‌ای اجتماعی شدن آن قوم و کنش پیوسته آنان رخ می‌دهد.»
مولف پس از مرور مباحث نظری در بخش نخست کتاب در فصل دوم به سراغ روش‌شناسی، معرفت‌شناسی و شیوه‌شناسی متون تاریخی می‌رود. مباحثی مانند پارادیم برآیش‌گرایی، ویژه‌گرایی تاریخی، گفتمان تاریخی دین، استراتژی منطق مطالعات تاریخی، استراتژی معرفت‌شناختی، مدلی امیک یا پژوهیده‌نگر، مدل اتیک یا پژوهنده‌نگر، مدل گونه‌های پویایی و توسعه از جمله موضوعات این فصل هستند.
مروری در برخی نمونه‌های تاریخی عنوان فصل سوم کتاب است که نویسنده در آن به نمونه‌های تاریخی جوامع درون/ برون ساخت باستانی چین، اسلام و هند و قشربندی آنها پرداخته است. در بخشی از این فصل می‌خوانیم: «ویژگی دورن‌ساختی جامعه چین بستری را فراهم کرد تا تضاد و تبعیض طبقاتی و ظلم رفته بر فرودستان به مهم‌ترین دغدغه روشنفکران و فلاسفه تبدیل شد، برخلاف جوامع برون ساخت که مظلمه فرودستان هیچ کمکی از فرادستان دریافت نکرد و فلاسفه حامی فرودستان یا کشتار می‌شدند یا اعدام. کنفسیوس‌گرایی بر بستر چنین ویژگی تاریخی درون‌ساختی جامعه چینی، به دنبال آن بود تا وحدت و یگانگی را در میان مردم به شیوه‌ای که با مقتضیات جامعه هم‌خوانی داشته باشد، فراهم آورد. گرایش به وحدت در چین تبدیل یک سنت آرمانی درون ساختی شده بود.»
جامعه ایرانی عنوان فصل چهارم کتاب است. در این بخش جامعه باستانی ایران از آغاز تا پایان ساسانی و پس از آن با نگاهی کوتاه به جنبش شعوبیه و در ادامه ایران در دوره پهلوی اول بررسی می‌شود. جامعه پیشاآریانی، جامعه آریایی‌ها، ویژگی برون‌ساختی در الیگارشی هخامنشی، جنبش گئومات، ایران پساساسانی، جنبش اهل تسویه، جنبش اهل تفضیل و رضا شاه به دنبال نظمی بورژوانه و پیکربندی طبقه فرادست از جمله موضوعات مورد بحث در این بخش هستند.
تنهایی همچنین بخش پایانی کتاب را به پیوستی اختصاص داده است که در آن عناوین چند مصاحبه و یادداشت پیرامون دستگاه نظری تفسیری پرگمتیستی، جوامع درون ساخت/برون ساخت، مدل قشربندی فرادست/فرودست، گفتمان مطالبه‌گری در ایران و جامعه‌شناسی درمانی آورده شده است.
کتاب «دستگاه نظری تفسیرگرایی پرگمتیستی» به قلم ح.ا. تنهایی در 316 صفحه، شمارگان 500 نسخه و قیمت 94 هزار تومان از سوی انتشارات اندیشه احسان روانه بازار نشر شده است.
