کتاب «فرهنگ و فاجعه (جستارهای انسان­‌شناختی درباره­ مصیبت­‌های جمعی در ایران)» اثر نعمت‌الله فاضلی توسط انتشارات فرهامه منتشر شد.

فرهنگ و فاجعه در ایران به روایت  نعمت‌الله فاضلی

به گزارش کتاب نیوز به نقل از مهر، این‌کتاب مجموعه‌ای از گفتارها و پژوهش‌های جامعه‌شناسانه و انسان‌شناسانه نعمت‌الله فاضلی است که به‌صورت تحلیلی‌تفسیری نوشته شده‌اند و به مهم‌ترین مصیبت‌ها و فجایع طبیعی در ایران اختصاص دارند. نویسنده در این‌کتاب، فجایع موردنظر را در زمینه‌های فرهنگی بررسی کرده است.

فاضلی در دیباچه کتاب، چگونگی گردآوری مطالب آن را توضیح داده و در درآمد این‌اثر نیز مقاله‌ای پژوهشی آورده که در آن به فهم فاجعه و مطالعات آکادمیک فاجعه‌شناسی در دانشگاه‌های دنیا اشاره کرده است. در این‌درآمد است که فاضلی ضرورت شکل‌گیری مطالعات مربوط به فاجعه را در ایران تبیین کرده است. حدود نیمی از مطالب کتاب به سیل و زلزله به‌عنوان پربسامدترین مصیبت‌های جمعی در ایران، اختصاص دارد. به‌این‌ترتیب به فجایعی چون زلزله‌های رودبار و منجیل، بم و زلزله اخیر کرمانشاه پرداخته شده و بحث‌های مردم‌شناسانه در این‌زمینه مطرح شده‌اند؛ همچنین شیوه‌های مثبت و منفی مدیریت بحران این‌اتفاقات.

پس از درآمد، ۳ بخش اصلی کتاب شروع می‌شود که هربخش، جستارهای مختلفی را در خود جا داده است. «سیل و زلزله به مثابه مساله فرهنگی» عنوان اولین‌بخش کتاب است که ۴ جستار را شامل می‌شود. بخش دوم هم به بحران و ترومای فرهنگی حاصل از بیماری پاندومیک کرونا اختصاص دارد که جستارهای پنجم تا هفدهم کتاب را در بر می‌گیرد. فاضلی در تحلیل وقایع کرونایی با دیدگاهی تفسیری، تمامی شرایط و محدودیت‌­های ایجادشده توسط بحران کرونا را مورد تحلیل فرهنگی قرار داده است.

جستارهای ۱۸ تا ۲۱ هم در بخش سوم کتاب قرار دارند. این‌بخش کتاب «علم و دانشگاه در بحران اپیدمی» نام دارد و نویسنده در آن، نقش و جایگاه دانشگاه و دانشگاهیان، سودمندی یا ناسودمندی علوم انسانی را در جریان همه‌گیری کرونا و بیماری‌های مشابه بررسی شده‌اند. فاضلی در این‌بخش کتاب از ایستایی و ناکارآمدی دانشگاه و حوزه علوم انسانی در شرایط بحرانی امروز انتقاد کرده و بر ضرورت بازاندیشی و تغییر مسیر به سمت کیفی‌شدن آموزش عالی و کاربردی تاکید کرده است.

این‌کتاب با ۲۴۰ صفحه و قیمت ۴۵ هزار تومان منتشر شده است.

................ هر روز با کتاب ...............

می‌خواستم این امکان را از خواننده سلب کنم؛ اینکه نتواند نقطه‌ای بیابد و بگوید‌ «اینجا پایانی خوش برای خودم می‌سازم». مقصودم این بود که خواننده، ترس را در تمامی عمق واقعی‌اش تجربه کند... مفهوم «شرف» درحقیقت نام و عنوانی تقلیل‌یافته برای مجموعه‌ای از مسائل بنیادین است که در هم تنیده‌اند؛ مسائلی همچون رابطه‌ فرد و جامعه، تجدد، سیاست و تبعیض جنسیتی. به بیان دیگر، شرف، نقطه‌ تلاقی ده‌ها مسئله‌ ژرف و تأثیرگذار است ...
در شوخی، خود اثر مایه خنده قرار می‌گیرد، اما در بازآفرینی طنز -با احترام به اثر- محتوای آن را با زبان تازه ای، یا حتی با وجوه تازه ای، ارائه می‌دهی... روان شناسی رشد به ما کمک می‌کند بفهمیم کودک در چه سطحی از استدلال است، چه زمانی به تفکر عینی می‌رسد، چه زمانی به تفکر انتزاعی می‌رسد... انسان ایرانی با انسان اروپایی تفاوت دارد. همین طور انسان ایرانیِ امروز تفاوت بارزی با انسان هم عصر «شاهنامه» دارد ...
مشاوران رسانه‌ای با شعار «محصول ما شک است» می‌کوشند ابهام بسازند تا واقعیت‌هایی چون تغییرات اقلیمی یا زیان دخانیات را زیر سؤال ببرند. ویلیامسن در اینجا فلسفه را درگیر با اخلاق و سیاست می‌بیند: «شک، اگر از تعهد به حقیقت جدا شود، نه ابزار آزادی بلکه وسیله گمراهی است»...تفاوت فلسفه با گفت‌وگوی عادی در این است که فیلسوف، همان پرسش‌ها را با نظام‌مندی، دقت و منطق پی می‌گیرد ...
عوامل روان‌شناختی مانند اطمینان بیش‌ازحد، ترس از شکست، حس عدالت‌طلبی، توهم پولی و تاثیر داستان‌ها، نقشی کلیدی در شکل‌گیری تحولات اقتصادی ایفا می‌کنند. این عوامل، که اغلب در مدل‌های سنتی اقتصاد نادیده گرفته می‌شوند، می‌توانند توضیح دهند که چرا اقتصادها دچار رونق‌های غیرمنتظره یا رکودهای عمیق می‌شوند ...
جامعیت علمی همایی در بخش‌های مختلف مشخص است؛ حتی در شرح داستان‌های مثنوی، او معانی لغات را باز می‌کند و به اصطلاحات فلسفی و عرفانی می‌پردازد... نخستین ضعف کتاب، شیفتگی بیش از اندازه همایی به مولانا است که گاه به گزاره‌های غیر قابل اثبات انجامیده است... بر اساس تقسیم‌بندی سه‌گانه «خام، پخته و سوخته» زندگی او را در سه دوره بررسی می‌کند ...