تصویری زنانه از «دل تاریکی» | اعتماد


آن پچت [Ann Patchett] از برجسته‌ترین نویسنده‌های معاصر امریکایی است که با رمان «بل کانتو» توانست جایزه پن‌فاکنر و جایزه ادبیات داستانی زنان را در سال 2001 از آن خود کند. جان آپدایک نویسنده فقید امریکایی در همان زمان «آینده‌ای درخشان» برای پچت پیش‌بینی‌کرد؛ آینده‌ای که با رمان‌های بعدی او به‌وقوع پیوست؛ «سرزمین عجایب» [State of wonder] ششمین رمان پچت در سال 2011 منتشر شد و بار دیگر نگاه‌ها را به سمت او جلب کرد. «سرزمین عجایب» به فهرست رمان‌های برتر جایزه ادبیات داستانی زنان راه یافت و در فهرست رمان‌های برتر سال تایمز و پابلیشرویکلی و نیویورک‌تایمز قرار گرفت. این رمان با ترجمه مهرک ملک‌مرزبان از سوی نشر کتاب کنج منتشر شده است.

خلاصه رمان سرزمین عجایب» [State of wonder]  آن پچت [Ann Patchett]

در دنیای هزارساله‌ای که جز دلسردی و سرخوردگی چیزی به بار نیاورده، جست‌وجوی امریکایی برای عجایب روی چیزی بسیار بزرگ یا فوق‌العاده کوچک متمرکز شده است. از یک‌سو، زمینی است به‌مثابه زمین بازی که شکار برای هرچیز جادویی در طبیعتی که بخش اعظم آن از بین رفته دشوارتر از دسترسی همگانی به جیو.پی.اس است. جهانِ دیگری به اندازه حیات میکروسکوپی سلول‌ها و باکتری‌ها به دور از چشم همه در جریان است. «سرزمین عجایب» دو قلمرو فرمانروایی را در داستان زندگی یک داروشناس به تصویر می‌کشد: مارینا سینگ کسی است که به جنگل آمازون سفر می‌کند تا مدتی را با قبیله اسرارآمیز لاکاشی سپری کند. انگیزه شخصی مارینا برای سفر به برزیل این است که تحقیق کند چه بر سر همکارش آندرس آکمان آمده، کسی که ظاهرا قبل از او در سفر به همان‌جا فوت کرده است. او باید یک گزارش درمورد تحقیقی که توسط آنیک اسونسون -استاد سابق سینگ- انجام شده، بنویسد. اسونسون زیست‌شناسی است که در حوزه مربوط به قبیله و فرهنگ مطالعه می‌کند. او قبلا متخصص زنان و ایمونولوژیست بوده و حالا بسیار مصمم است که رازهای قبیله لاکاشی را مخفی نگه دارد. او به‌مدت چندسال به‌صورت قراردادی مشغول تحقیق در زمینه دلیل بارداری زنان لاکاشی تا سن 70سالگی بوده و اکنون با پشتکار و سرسختی فراوان از سخن ‌گفتن در این موضوع اجتناب می‌کند. در رمان اول پچِت «قدیس حامی دروغگویان» (1992) شخصیت اول داستان به نام رُز بیش از بیست سال از همسر دوم خود بزرگ‌تر است؛ اما دلیل تیره‌شدن روابط آن دو در زندگی مشترک قطعا عدم وفاداری است. «سرزمین عجایب» نبودِ تقارن در رمان قبلی را به شکل پیچیدگی‌های احساسی در قالب سفر مارینا بازتاب می‌دهد. مانند رز، مارینا نیز با مردی که اختلاف سنی بسیار زیادی دارد در رابطه است. مردی شصت‌ساله به نام جیم فاکس که رییس او در شرکت داروسازی است. مرد هجده‌سال از مارینا بزرگ‌تر است و در رابطه آنها سکوت حاکی از علاقه بین آن دو است. درحالی‌که «به خیال خود آن‌قدر تنها هستند که اصلا شخص دیگری اطراف خود ندارند که با او زندگی کنند.» سکوت بین آنها کارکردهای مختلفی دارد؛ چراکه وحشت و تعجب هر دو می‌تواند به‌معنای تردید باشد.

وقتی ازدواج اول او به پایان رسید مارینا می‌خواهد گریه کند اما می‌بیند وقت ندارد. اینکه او دایما در سفر چمدان خود را گم می‌کند، گواه شرایط روحی او است. پچِت قبلا هم رمان‌های خود را در مورد شخصیت‌هایی ساخته که احساسات آنها سرکوب شده، به‌طور مثال در «بل کانتو»، مترجم ژاپنی جین گمان می‌کند که «روح یک ماشین» در او حلول کرده، اما سرکوب عواطف او توسط روایتی که از ذهن شخصیت‌های دیگر می‌شود تعادل می‌یابد؛ اما در رمان «سرزمین عجایب» ما به ذهن مارینا دسترسی داریم. اگر او شخصیتی است که به‌سختی درک می‌شود، دلیلش این است که درک جهانی که مارینا در آن زندگی می‌کند نیز دشوار است. گستره جغرافیایی رمان وسیع است اما طیف قابل دیدن آن فقط متناوبا از طریق تقاطع مکان‌های مختلف است که قابل دیدن می‌شود.

«سرزمین عجایب» مملو از شباهت‌های ادبی است؛ به هنری جیمز، اساطیر یونان... اما بیشترین شباهت را به «دل تاریکی» شاهکار جوزف کنراد دارد. اثری‌که پچت آن را دوباره‌نویسی کرده و به‌جای شخصیت‌های مرد در داستانِ کنراد، از شخصیت‌های زن استفاده کرده است. «سرزمین عجایب» از نظر هیجان و احساسات مانند آثار قبلی او نیست اما تا امروز همواره پویاترین اثر او است؛ رمانی که سعی دارد به ریشه‌های فلسفی در زندگی بپردازد.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...