دست‌های آلوده | آرمان امروز


گذشته که زخمی شود، زخم که درد بگیرد، درد که امان ببرد، کینه بیدار می‌شود و هیولای درون زنجیر پاره می‌کند، دست می‌شود چاقو که بر ‌تنه‌ درخت حک کند؛ انتقام.
رمان «وارث خاموشی» سومین اثر مهدیه زرگر است که از سوی نشر کتابسرای تندیس منتشر شده‌ است.‌ این رمان مانند درختی است که در معما، تعلیق، جنایت و گذشته ریشه دوانده‌ و آن‌ چیزی که جذاب‌ترش کرده، شاخه‌های داستانی در‌هم پیچ‌خورده‌ است. داستان‌هایی از گذشته‌ شخصیت‌ها که منجر به رازگشایی‌ در حل معماها و چراها شده و داستان‌هایی جنایی که در طی حل معما به وجود آمده، همه درهم تنیده شده‌ تا «وارث خاموشی» سر به فلک بکشد.

خلاصه وارث خاموشی مهدیه زرگر

در یکی از روزهای خرداد سال1392در سمنان، پزشک زنانی که به خوشنامی معروف است به‌طرز فجیعی در مطب به قتل می‌رسد. سر مقتول بریده شده و قاتل دست‌های او را جدا کرده و با خود برده. انگار که دست‌ها مرتکب گناهی شده‌اند که قاتل به‌عنوان نشانه با خود برده تا به کارآگاه پرونده سرنخ بدهد که دنبال گناهی که با دست‌ها انجام‌ داده باشد. این تنها قتل در آن برهه از زمان نیست. قتل‌های دیگری پی‌درپی انجام می‌شود تا قاتل زخم‌های گذشته‌اش را ترمیم کند: «انگشتانش را روی شیشه‌ بخارگرفته‌ ماشین کشید و بیرون را با دقت نگاه کرد. بدون شک برف تا نیمه‌ زانویش می‌رسید. از خانه که بیرون زده بودند سرمای تندوتیز عصر خودش را جا داده بود لابه‌لای شهر. برف کوچه و خیابان‌های اطراف را پارو کرده بودند، حالا اینجا نزدیک به کوهستان بارش دانه‌های سفید هر لحظه بیش‌تروبیش‌تر می‌شد. با این فکر لبخند گرمی روی لبانش نشست و از راننده خواست تا قبل از تاریک‌شدن هوا او را به ویلا برساند. هر لحظه ممکن بود آن لرزش نابهنگام به تن نحیفش هجوم آورد و باز داستان بیمارستان و دستگاه شروع شود. دوست نداشت مرد را درگیر بدبختی‌هایش کند. همین که تنها بازمانده‌ ستمدیده تنها وارث خاندانی نفرین‌شده بود او را بیش‌تر از گذشته سرخورده می‌کرد.»

هرچند نمی‌شود تمایزی بین رمان ژانر و ادبی قائل شد؛ زیرا هردو با عنصر داستان و زبان سروکار دارند، همان‌طور که «وارث خاموشی» نیز عناصری دارد که نویسنده از پس آنها به‌خوبی برآمده ‌است.؛ ویژگی‌هایی که بازتابی از شرایط اجتماعی است. اگرچه کلاف تمام قتل‌ها به‌تدریج باز می‌شود و در پایان خواننده تصویری کمابیش روشن از چندوچون آن به دست می‌آورد، اما نویسنده نه‌تنها به ترسیم خشونت‌ها و پلشتی‌های جنایی دست زده، بلکه به افشای ریشه‌های فساد و تبهکاری در جامعه تاکید کرده ‌است.

به‌طور کلی داستان جنایی با رویه پلیسی با برهم‌خوردن واقعیت آغاز می‌شود. سیر پیرنگ داستان شخصیت اصلی را از خلال مجموعه‌ای از چالش‌ها می‌گذراند. سپس تنش را تا آن نقطه اوج افزایش می‌دهد که جنایت حل شده و وضعیت موجود قبلی مجددا برقرار شود؛ بنابراین ژانر جنایی ذاتا و ضرورتا محافظه‌کارانه است. رمان جنایی به افرادی صدا می‌دهد که به‌راحتی در جهان سازگار نشده‌اند مثل مهاجران، فقرا، سالمندان و... درست مانند کاری که خانم زرگر در این رمان انجام داده. او بلندگو را به دست قاتل داده که وقتی از گذشته‌‌اش حرف می‌زند متوجه می‌شویم با جهان سازگار نبوده و نیست. اگرچه داستان به جنبه‌های خاصی از جامعه می‌تواند نقد وارد کند و نقد هم می‌کند؛ اما نوعی انتقاد کلی از زندگی روزمره هم ارائه می‌دهد.

در همه‌ جوامع مبنای دولت برای شهروندانش امنیت است. اما داستان‌های جنایی با برهم‌خوردن این واقعیت آغاز می‌شود. حادثه و تعلیق، هیجان پیش‌برنده آن است و از این حقیقت سرچشمه می‌گیرد که واقعیت به آن میزان باثباتی که دولت‌ها می‌خواهند و ما باور کرده‌ایم نیست. دلایل بسیاری در اختیار داریم تا در امنیت زندگی روزمره تردید کنیم. کسی چاقو دست می‌گیرد و براساس حکمی که خودش داده آدم‌ها را سلاخی می‌کند. یکی را دست می‌برد، دیگری را انگشت.

در «وارث خاموشی» تیره‌گی موقعیت و شخصیت‌ها در نوعی پایان خوش محو نمی‌شود. از نگاه دیگر در‌حالی‌که شخصیت‌های دچار ضعف که در پی اهداف آلوده به سوتعبیر روانه‌اند نقدی بر فرهنگ جامعه است. «وارث خاموشی» علاوه بر جذابیتش مانند یک مرجع داستان‌نویسی در ژانر جنایی است؛ زیرا تمام قواعد ژانر تریلر جنایی را رعایت کرده و نویسنده با توجه به هنرش این ژانر را منطبق با دنیای امروز و فرهنگ ما بازسازی کرده است.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

می‌خواستم این امکان را از خواننده سلب کنم؛ اینکه نتواند نقطه‌ای بیابد و بگوید‌ «اینجا پایانی خوش برای خودم می‌سازم». مقصودم این بود که خواننده، ترس را در تمامی عمق واقعی‌اش تجربه کند... مفهوم «شرف» درحقیقت نام و عنوانی تقلیل‌یافته برای مجموعه‌ای از مسائل بنیادین است که در هم تنیده‌اند؛ مسائلی همچون رابطه‌ فرد و جامعه، تجدد، سیاست و تبعیض جنسیتی. به بیان دیگر، شرف، نقطه‌ تلاقی ده‌ها مسئله‌ ژرف و تأثیرگذار است ...
در شوخی، خود اثر مایه خنده قرار می‌گیرد، اما در بازآفرینی طنز -با احترام به اثر- محتوای آن را با زبان تازه ای، یا حتی با وجوه تازه ای، ارائه می‌دهی... روان شناسی رشد به ما کمک می‌کند بفهمیم کودک در چه سطحی از استدلال است، چه زمانی به تفکر عینی می‌رسد، چه زمانی به تفکر انتزاعی می‌رسد... انسان ایرانی با انسان اروپایی تفاوت دارد. همین طور انسان ایرانیِ امروز تفاوت بارزی با انسان هم عصر «شاهنامه» دارد ...
مشاوران رسانه‌ای با شعار «محصول ما شک است» می‌کوشند ابهام بسازند تا واقعیت‌هایی چون تغییرات اقلیمی یا زیان دخانیات را زیر سؤال ببرند. ویلیامسن در اینجا فلسفه را درگیر با اخلاق و سیاست می‌بیند: «شک، اگر از تعهد به حقیقت جدا شود، نه ابزار آزادی بلکه وسیله گمراهی است»...تفاوت فلسفه با گفت‌وگوی عادی در این است که فیلسوف، همان پرسش‌ها را با نظام‌مندی، دقت و منطق پی می‌گیرد ...
عوامل روان‌شناختی مانند اطمینان بیش‌ازحد، ترس از شکست، حس عدالت‌طلبی، توهم پولی و تاثیر داستان‌ها، نقشی کلیدی در شکل‌گیری تحولات اقتصادی ایفا می‌کنند. این عوامل، که اغلب در مدل‌های سنتی اقتصاد نادیده گرفته می‌شوند، می‌توانند توضیح دهند که چرا اقتصادها دچار رونق‌های غیرمنتظره یا رکودهای عمیق می‌شوند ...
جامعیت علمی همایی در بخش‌های مختلف مشخص است؛ حتی در شرح داستان‌های مثنوی، او معانی لغات را باز می‌کند و به اصطلاحات فلسفی و عرفانی می‌پردازد... نخستین ضعف کتاب، شیفتگی بیش از اندازه همایی به مولانا است که گاه به گزاره‌های غیر قابل اثبات انجامیده است... بر اساس تقسیم‌بندی سه‌گانه «خام، پخته و سوخته» زندگی او را در سه دوره بررسی می‌کند ...