فاطمه نعمتی | ایبنا


محمود مزینانی، مترجم مجموعه «آکادمی فوتبال» گفت: آن‌ها فوتبال را چیزی بیشتر از یک ورزش می‌دانند و به چشم یک فلسفه زندگی به آن نگاه می‌کنند. به این معنی که می‌شود تمام جنبه‌های زندگی مثل هدف‌مندی، شکست، پیروزی، نحوه رسیدن به موفقیت، کار جمعی، وظیفه‌شناسی و از این قبیل را در فوتبال دید.



به تازگی مجموعه «آکادمی فوتبال» [Football School] به قلم الکس بلوس و بن لیتل‌تون [Alex Bellos and Ben Lyttleton] در 6 جلد با ترجمه محمود مزینانی از سوی انتشارات پیدایش منتشر شده است. این مجموعه شش‌جلدی در قالب یک مدرسه خیالی، فوتبال و دنیای آن را با همه جزئیاتش به نوجوانان می‌آموزد؛ در واقع، اگر آرزو دارید معلم علوم، تاریخ یا حتی ریاضی‌تان از اول تا آخر کلاس حرف‌های فوتبالی بزند، در «آکادمی فوتبال» تمام درس‌ها درباره فوتبال است. کتابی که به ما می‌گوید چرا جهان با وجود فوتبال جای بهتر و زیباتری است. در همین رابطه، گفت‌وگویی با محمود مزینانی، مترجم این اثر داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

موضوع کتاب یکی از جذاب‌ترین کارها و خوش‌گذرانی‌ها برای نوجوانان است؛ ورزش فوتبال، الکس بلوس و بن لیتل‌تون چرا چنین کتابی برای نوجوانان نوشتند؟
همان‌طور که نویسندگان کتاب در جلد اول می‌گویند به دلیل علاقه‌مندی شدیدشان به فوتبال و سابقه و تجربه‌ای که علاوه‌بر حوزه شغلی اصلی‌شان در حوزه فوتبال دارند، فوتبال را چیزی بیشتر از یک ورزش می‌دانند و به چشم یک فلسفه زندگی به آن نگاه می‌کنند. به این معنی که می‌شود تمام جنبه‌های زندگی مثل هدف‌مندی، شکست، پیروزی، نحوه رسیدن به موفقیت، کار جمعی، وظیفه‌شناسی و از این قبیل را در فوتبال دید. درنتیجه، به دلیل همپوشانی بسیاری از ابعاد فوتبال با زندگی واقعی تصمیم گرفتند، مدرسه‌ای خیالی راه‌اندازی کنند که موضوع کلی آن صرفاً فوتبال است؛ اما با هوشمندی توانستند بیشتر مواد درسی این مدرسه را طوری به فوتبال ربط دهند که برنامه درسی هفتگی مدرسه بر این اساس تنظیم شود؛ با کلاس‌هایی مثل زبان، تاریخ، جغرافیا، روان‌شناسی، هنر و حتی ریاضی و فیزیک. ثمره چنین نگاهی به فوتبال، خلق مجموعه‌ای بود که علاوه‌بر انعکاس جذابیت‌های ظاهری فوتبال و فوتبالیست‌ها، خواننده نوجوان را از طرفی با اطلاعات جغرافیایی و علمی جالب آشنا می‌کند و از طرفی دیگر، متفاوت‌دیدن پدیده‌ها را به آن‌ها یاد می‌دهد.

موضوع هرجلد این مجموعه متفاوت است؛ اما آیا مثل یک زنجیره‌اند یا لزومی ندارد که نوجوان به ترتیب بخواند؟
بیشتر جلدها در قالب یک برنامه هفتگی از دروس مختلف نوشته شده‌اند که تقریباً هرکدام ماهیت مستقلی برای خود دارند و درنتیجه لزومی برای رعایت توالی جلدها نیست و نوجوانان می‌توانند به شکل تفننی و هر زمانی‌که خواستند تکه‌ای از آن‌ها را بخوانند و لذت ببرند.

مطالب این کتاب از حدِ سرگرمی فراتر رفته است و به نوجوانان علاقه‌مند به فوتبال اطلاعات کاربردی می‌دهد. به نظر شما جای این کتاب می‌تواند در فدراسیون‌های فوتبال دنیا باشد؟
همین‌طور است؛ به این دلیل که یکی دیگر از اهدافی که نویسندگان این مجموعه دنبال می‌کنند از طرفی علاقه‌مند کردن نوجوانان به فوتبال است و از طرف دیگر ارائه‌ اطلاعات فنی‌تر به زبان ساده برای بچه‌هایی است که فوتبال را جدی‌تر دنبال می‌کنند. باوجود کثرت رسانه‌ها و سهولت دستیابی به اطلاعات، شاید اطلاعات کلیدی و ساده درمورد مقوله فوتبال برای نوجوانان به‌خصوص در کشور ما، کار خیلی ساده‌ای نباشد. این کتاب به خوبی می‌تواند مکمل سایت‌ها و محتواهایی باشد که دغدغه اصلی‌شان فوتبال است و نوجوانان را مخاطب خود می‌دانند. درمورد استفاده کاربردی این مجموعه در فدراسیون‌های فوتبال دنیا هم بهتر است کارشناسان این حوزه نظر بدهند.

درباره زبان این کتاب برای‌مان بگویید؛ چه‌قدر مطابق با سلیقه و درک گروه سنی نوجوان نوشته شده است؟
درست نمی‌دانم سابقه استفاده از طنز در آموزش مطالب علمی به نوجوانان به چه زمانی برمی‌گردد؛ ولی براساس تجربه‌ای که طی دو دهه ترجمه آثاری همچون مجموعه «علوم ترسناک»، «تاریخ ترسناک»، «دانش ترسناک» و بعدتر مجموعه‌های غیرداستانی دیگر، به دست آوردم به نظر می‌رسد که به کارگیری زبان آمیخته به طنز و شوخ‌طبعی جهت انتقال مفاهیم علمی و کاربردی جواب داده و برای مخاطب نوجوان که معمولا حوصله کمتری برای خواندن متون علمی دارند کشش داشته است. در مورد این مجموعه نیز، اگرچه نویسندگان سعی کرده‌اند در استفاده از زبان طنز و مزاح مرزبندی مشخصی داشته باشند؛ اما در همین حد هم به وضوح بر جذابیت‌های متن اضافه کرده است؛ به‌خصوص شوخی‌های فراوانی که با خود به عنوان معلم‌های این مدرسه خیالی کرده‌اند. این باعث ایجاد نوعی رابطه ورزشی و دوستانه بین شاگرد و معلم یا همان خواننده و نویسنده شده است.

آیا این لحن طنزآمیز در سراسر جلدهای «آکادمی فوتبال» به کار رفته است؟
کمی فرازونشیب دارد. در بعضی از سرفصل‌ها امکان طنزپردازی کمتری وجود داشته است؛ اگرچه سعی شده با کمک تصاویر و متون و دیالوگ‌های مرتبط به آن‌ها، این حالت طنزگونه تقریبا در سراسر مجموعه حضور داشته باشد؛ به‌خصوص در بخش خودآزمایی‌ها که در آخر هر فصلی تعدادی خودآزمایی گذاشته شده است. جدیدا نیز کتابی مستقل از خودآزمایی‌های کل مجموعه به‌علاوه‌ی خودآزمایی‌های جدید چاپ شده است که در حال حاضر مشغول ترجمه آن هستم.

ترجمه این اثر چه‌طور وارد کارنامه فعالیت‌های شما شد؟
مجموعه «آکادمی فوتبال» از سوی انتشارات پیدایش به من معرفی شد، که حتما سابقه من در ترجمه مجموعه‌های «علوم ترسناک»، «دانش ترسناک» و بقیه کتاب‌هایی که با این فرمت نوشته شده‌اند در انتخابم به عنوان مترجم بی‌تأثیر نبوده است.

در پشت جلد کتاب آمده است: «کتابی که به ما می‌گوید چرا جهان با وجود فوتبال جای بهتر و زیباتری است...». به نظر شما هم جهان با ورزش فوتبال و دنیایی که پیرامونش ساخته، جای بهتری است؟
نویسندگان این مجموعه سعی دارند با توجه به محبوبیت فوتبال به عنوان ورزشی که بیشترین طرفدار، ورزشکار، زیرساخت، بودجه و غیره را در سطح جهان دارد، با مطرح‌کردن آن به عنوان یک رویکرد به زندگی، نوجوانان را به تحرک، تقویت روحیه همکاری، داشتن هدف ملموس و قابل وصول در زندگی، برخورداری از روحیه جوانمردی و گذشت، وفاداری و بسیاری از مفاهیم دیگر تشویق کنند، که به اعتقاد من در دنیایی با این همه عوامل حواس‌پرتی و دورافتادن از هدف و ارزش‌های زندگی، دنبال‌کردن این رویکرد یعنی رویکرد معرفی‌شده در کتاب را می‌توان به عنوان گامی در جهت رسیدن به مفاهیمی که اشاره کردم دید. به نظرم گذشته از آن بخش تجاری فوتبال حرفه‌ای و شاید بخشی از فرهنگ سلبریتی‌پروری که لازمه دنیای تجارت است - البته شامل تمام سلبریتی‌های فوتبال نمی‌شود - بی‌تردید فوتبال می‌تواند رنگ‌وبوی متفاوتی به زندگی نوجوانان و جوانان بدهد.

خودتان چه‌قدر فوتبالی هستید؟
خودم طرفدار یا تماشاگر جدی فوتبال نیستم؛ ولی نتیجه بازی‌های ملی و بین‌المللی را دنبال می‌کنم و اگر وقت شد و امکانش بود حتما این بازی‌ها را تماشا می‌کنم.

آیا هنگام ترجمه اثر پیش آمد که بگویید «چه جالب، نمی‌دانستم» یا «چه عجیب، انگار هر کار فوتبالی پررمزوراز است»؟ به‌طور کل ترجمه این اثر برای خودتان چه آورده‌ای داشت؟
بله؛ موارد خیلی زیادی پیش آمده است، به‌خصوص در جاهایی که به نکات ظریف فوتبال کشورها و مناطق کمتر شناخته‌شده پرداخته است یا فوتبال را به مقولاتی که خیلی دور از ذهن به نظر می‌رسد، ربط داده است و آدم با چیزهایی آشنا می‌شود که فکرش را هم نمی‌کرده وجود داشته باشند. جز این‌ها، ترجمه بعضی از حرکات و کارهای خنده‌دار فوتبالیست‌های بزرگ و اسم و رسم‌شان هم برایم جالب بود. به‌طور کلی ترجمه این مجموعه باعث شد که خودم هم نگاه جامع‌تری به فوتبال پیدا کنم.

تابه‌حال نوجوان فوتبال‌دوستی پس از مطالعه این کتاب به شما پیام داده است که نظرش را بگوید؟
باتوجه به اینکه کتاب تازه منتشر شده است از نظرهای بچه‌ها در سایت انتشارات پیدایش معلوم است که با آن ارتباط برقرار کرده‌اند و برایشان جالب بوده. امیدوارم باتوجه به این واقعیت که امروزه حواس بچه‌ها و نوجوانان بیشتر به رسانه‌ها و فضای مجازی و این‌طور عوالم است، چنین مجموعه‌هایی بتوانند آن‌ها را به خواندن کتاب‌های بیشتر تشویق کنند.

جای چنین کتاب‌هایی در دنیای ورزش ما خیلی خالی است و مثل سایر بخش‌ها، ما می‌خواهیم ورزش را هم کاملا عملی و تمرینی جلو ببریم. درصورتی‌که مطالعه بسیار در این زمینه مؤثر است؛ مانند اطلاعاتی که کتاب‌های مرحوم حمیدرضا صدر درباره فوتبال به مخاطب بزرگسال می‌دهد. کاش کسی دیگر به‌صورت تألیف، فوتبال و دیگر ورزش‌های ایران را برای نوجوانان در قالب کتاب شرح دهد؛ هم تفریح است و کتاب‌خواندن، و هم آگاهی و کسب دانش. نظر شما چیست؟
همین‌طور است؛ امیدوارم ترجمه و انتشار این مجموعه، صاحب‌نظران عرصه ورزش به‌خصوص ورزش‌های پرطرفدار و ملی را تشویق کند که با به کارگیری فرمت‌های مشابه این کتاب، به خلق آثاری مناسب به‌خصوص برای نوجوانان اقدام کنند. شاید حتی شود مثل دو نویسنده این مجموعه، صاحب‌نظری از حوزه ورزش با کسی که با ادبیات نوجوان آشنایی بیشتری دارد به‌طور مشترک دست به کار تدوین آثار مشابهی بزنند تا بخشی از خلأیی که از این جهت در بازار کتاب ما کاملا مشهود است پر شود.