یک کارخانه‌ی بزرگ اسلحه‌سازی به کودکی هدیه شده... کودکی که از سر راه برداشته‌شده برای کودکی که او نیز از سر راه برداشته شده و به فرزندی قبول شده، ارث باقی گذاشته... زنی است بسیار پرکار و مذهبی که در «سپاه رستگاری» درجه‌ی فرماندهی دارد... از شدت خشم پیرزنی را کتک زده است ولی قصد دارد جریمه‌ی شایسته‌ای به پول نقد بپردازد... اسلحه‌ساز خواسته است با چیزی که به نظر بزرگترین بلیه‌ی اجتماعی است، یعنی فقر، مبارزه کند!

سرگرد باربارا [Major Barbara]. نمایشنامه‌ای کمدی  جرج برنارد شاو

سرگرد باربارا [Major Barbara]. نمایشنامه‌ای کمدی در سه پرده، اثر جرج برنارد شاو1 (1856-1950)، نویسنده‌ی انگلیسی، که در 1905 نوشته شد و در 1906 به روی صحنه آمد. یک کارخانه‌ی بزرگ اسلحه‌سازی چند قرن قبل به کودکی که به فرزندی برداشته شده، هبه شده است. در حقیقت، بنیان‌گذار کارخانه که خود کودکی از سر راه برداشته‌شده است، این کارخانه را برای کودکی که او نیز از سر راه برداشته شده و به فرزندی قبول شده، به ارث باقی گذاشته است و این طریقه می‌بایست از سوی تمام وارثان تبعیت شود. وارث کنونی به نام اندرو آندرشَفت2 که بسیار ثروتمند و قدرتمند است، با لیدی بریتومارت3 ازدواج کرده است و از این وصلت صاحب یک پسر و دو دختر شده، ولی به علت ناسازگاری اخلاقی از زن خود جدا شده است.

پس از چندسال، زن وی، که نمی‌تواند محروم‌شدن پسرش را از ارث به سود یک ناشناس تحمل کند، از شوهر سابق خود تقاضای ملاقات می‌کند و از این ملاقات نوعی نزدیکی و توافق حاصل می‌شود و اندرو دخترش را، که باربارا نام دارد، می‌شناسد و ستایش می‌کند. این دختر زنی است بسیار پرکار و با احساساتی عمیقاً مذهبی و نوع‌پرستانه، و در «سپاه رستگاری» درجه‌ی فرماندهی دارد. دختر جوان که از شغل پدر خود بیزار است، از او دعوت می‌کند که از نوانخانه‌‌ای که او همه‌ی وقت خود را وقف آن کرده است بازدید کند. پدر این بازدید را می‌پذیرد؛ به شرط آنکه باربارا نیز با مادرش و برادرانش و نامزدش از کارخانه‌ی او که در آن وسایل نابودی هزاران زندگی تهیه می‌شود، بازدید کند.

در نوانخانه‌ی «سپاه رستگاری» در میان بینوایان مقیم آنجا که خود را برای دریافت کمک معرفی می‌کنند، با شخصی روبه‌رو می‌شویم که ادعا می‌کند مادرش را کتک زده است. البته این موضوع حقیقت ندارد و این مرد به این محکومیت تن در داده است برای اینکه می‌داند که توبه از گناهان خیلی بد زودتر مورد توجه قرار می‌گیرد. مرد بیکاره‌ی دیگری به نام بیل شکایت می‌کند که «سپاه رستگاری» باعث دوری او از دخترش شده است و از شدت خشم پیرزنی و یکی از همکاران باربارا را کتک زده است. گناه او را از راه عطوفت مسیحی بخشیده‌اند، ولی قصد دارد جریمه‌ی شایسته‌ای به پول نقد بپردازد اما این پول را از او نمی‌پذیرند. در این هنگام هدیه‌ای به مبلغ پنج هزار لیره استرلینگ از سوی لرد ثروتمندی به نوانخانه می‌رسد. آندرشَفت در پاسخ به این سؤال که این لرد کیست، می‌گوید یک شراب‌ساز ثروتمند است. او نیز از این فرصت استفاده می‌کند و پنج هزار لیره دیگر به نوانخانه اهدا می‌کند. باربارا می‌خواهد هدیه یک مسموم‌کننده‌ی انسان‌ها و یک اسلحه‌ساز را نپذیرد، ولی هدایا پذیرفته می‌شود. در این‌حال، بیل تذکر می‌دهد که هدیه‌ی او فقط به این دلیل پذیرفته نشده که مقدارش کم بوده است. در این هنگام، باربارا احساس می‌کند که ایمانش متزلزل شده است.

بازدید از کارخانه‌ی اسلحه‌سازی و تأسیسات ضمیمه‌ی آن، که برای رفاه کارگران و کارمندان در نظر گرفته شده است، به کلی از لونی دیگر است. در این کارخانه که همچون شهری به نظر می‌آید، همه‌چیز حاکی از نظم و ترتیب و رفاه است. آندرشَفت خواسته است با چیزی که به نظر بزرگترین بلیه‌ی اجتماعی است، یعنی فقر، مبارزه کند. آندرشَفت در پاسخ این اظهارنظر کیوزینز4 نامزد بارابارا که بیش از آنکه او مؤسسه خود را اداره کند، مؤسسه او را هدایت می‌کند، می‌گوید هدایت حقیقی در دست اراده‌ی بزرگ دیگری است که خود او فقط بخشی از آن است. کیوزینز که کودکی سرراهی نیست ولی تقریباً چنین است (زیرا کودکی غیرمشروع بوده است)، از طرف آندرشَفت به فرزندی پذیرفته می‌شود و آندرشَفت او را برای اداره‌ی کارخانه آماده می‌کند. باربارا «سپاه رستگاری» را ترک نمی‌کند، چون در کارخانه‌ی پدرش فرصتی برای فعالیت نمی‌بیند. بنابراین، از این پس نه گرسنه‌ها، بلکه افراد سیر و سالمی را که شدیداً نیازمند روشنایی هستند نجات خواهد داد.

سرگرد بارابارا از آن‌گونه کمدی‌هاست که شاو در آنها از ایجاد مکالمات جالب و درخشان خسته نمی‌شود. شخصیت‌ها نوعی بازیچه‌های کوکی‌اند. نظریه‌ای که به موجب آن، رستگاری اقتصادی و اجتماعی توده‌ها شرط اول رستگاری اخلاقی آنهاست، گرچه با مثال‌های مؤثر و روشنی که در نمایشنامه‌های شاو معمول نیست تأیید می‌شود، در برابر بررسی شوخ و سرگرم‌کننده‌ی شیوه‌هایی که دارندگان دو طراز ادراک متضاد -آندرشَفت مرد عمل، و باربارا و کیوزینز طرفدار ارزش‌های روحانی- برای بیان انسان‌دوستی و حسن نیست خود به کار می‌برند، در درجه‌ی دوم اهمیت قول می‌گیرد. این انسان‌دوستی، که از دیدگاهی طنزآمیز و گاه مؤثر و موجز بیان می‌شود، مثل صحنه‌ای که در آن کیوزینز حقوق‌دان در «سپاه رستگاری» طبل می‌نوازد همواره حضور دارد و عنصر اساسی بارزی با اندیشه‌های متضاد را تشکیل می‌دهد.

سیروس ذکاء. فرهنگ آثار. سروش


1. George Bernard Shaw 2. Andrew Undershaft
3. Britomart 4. Cusins

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

بابا که رفت هوای سیگارکشیدن توی بالکن داشتم. یواشکی خودم را رساندم و روشن کردم. یکی‌دو تا کام گرفته بودم که صدای مامانجی را شنیدم: «صدف؟» تکان خوردم. جلو در بالکن ایستاده بود. تا آمدم سیگار را بیندازم، گفت: «خاموش نکنْ‌نه، داری؟ یکی به من بده... نویسنده شاید خواسته است داستانی «پسامدرن» بنویسد، اما به یک پریشانی نسبی رسیده است... شهر رشت این وقت روز، شیک و ناهارخورده، کاری جز خواب نداشت ...
فرض کنید یک انسان 500، 600سال پیش به خاطر پتکی که به سرش خورده و بیهوش شده؛ این ایران خانم ماست... منبرها نابود می‌شوند و صدای اذان دیگر شنیده نمی‌شود. این درواقع دید او از مدرنیته است و بخشی از جامعه این دید را دارد... می‌گویند جامعه مدنی در ایران وجود ندارد. پس چطور کورش در سه هزار سال قبل می‌گوید کشورها باید آزادی خودشان را داشته باشند، خودمختار باشند و دین و اعتقادات‌شان سر جایش باشد ...
«خرد»، نگهبانی از تجربه‌هاست. ما به ویران‌سازی تجربه‌ها پرداختیم. هم نهاد مطبوعات را با توقیف و تعطیل آسیب زدیم و هم روزنامه‌نگاران باتجربه و مستعد را از عرصه کار در وطن و یا از وطن راندیم... کشور و ملتی که نتواند علم و فن و هنر تولید کند، ناگزیر در حیاط‌خلوت منتظر می‌ماند تا از کالای مادی و معنوی دیگران استفاده کند... یک روزی چنگیز ایتماتوف در قرقیزستان به من توصیه کرد که «اسب پشت درشکه سیاست نباش. عمرت را در سیاست تلف نکن!‌» ...
هدف اولیه آموزش عمومی هرگز آموزش «مهارت‌ها» نبود... سیستم آموزشی دولت‌های مرکزی تمام تلاش خود را به کار گرفتند تا توده‌ها را در مدارس ابتدایی زیر کنترل خود قرار دهند، زیرا نگران این بودند که توده‌های «سرکش»، «وحشی» و «از لحاظ اخلاقی معیوب» خطری جدی برای نظم اجتماعی و به‌علاوه برای نخبگان حاکم به شمار روند... اما هدف آنها همان است که همیشه بوده است: اطمینان از اینکه شهروندان از حاکمان خود اطاعت می‌کنند ...
کتاب جدید کانمن به مقایسه موارد زیادی در تجارت، پزشکی و دادرسی جنایی می‌پردازد که در آنها قضاوت‌ها بدون هیچ دلیل خاصی بسیار متفاوت از هم بوده است... عواملی نظیر احساسات شخص، خستگی، محیط فیزیکی و حتی فعالیت‌های قبل از فرآیند تصمیم‌گیری حتی اگر کاملاً بی‌ربط باشند، می‌توانند در صحت تصمیمات بسیار تاثیر‌گذار باشند... یکی از راه‌حل‌های اصلی مقابله با نویز جایگزین کردن قضاوت‌های انسانی با قوانین یا همان الگوریتم‌هاست ...