آغاز هجرت است و پناه می‌برم به هر چه که نیست | کافه داستان


نویسنده‌ی «مسافرخانه‌ی شکسپیر» متولد سال ۱۳۶۴ است و پیش‌تر کتاب دیگری به نام «سرزمین نامادری» را با موضوع مهاجرت و پیشنهاداتی در مورد آن را به رشته تحریر در آورده است. «مسافرخانه‌ی شکسپیر» اولین اثر هومن زندی‌زاده در حوزه ادبیات داستانی است. هومن زندی‌زاده تحصیلات دانشگاهی‌اش را در در رشته‌ی نمایش با گرایش نمایشنامه‌نویسی به اتمام رسانده و در این زمینه موفق به کسب جوایزی نیز شده است. او هم‌اکنون در شهر آدلاید استرالیا به عنوان نمایشنامه‌نویس و شاعر و پژوهشگر مشغول به کار و فعالیت است.

مسافرخانه‌ی شکسپیر هومن زندی‌زاده

آرمان، شخصیت اصلی رمان «مسافرخانه‌ی شکسپیر» به استرالیا سفر می‌کند تا در آنجا به تحصیلات خود ادامه دهد. او تا قبل از تمام‌شدن بورسیه از مزایای خوبی بهره‌مند بوده، اما با اتمام بورسیه مجبور به کار کردن می‌شود. جست‌وجوی او برای پیداکردن شغل و درآمدی مناسب مصادف می‌شود با قوانین جدید و سختگیرانه‌ی دولت استرالیا در باب اشتغال مهاجران. وی بالاخره بعد از تلاش و جست‌وجوی زیاد برای کار موفق می‌شود به عنوان مدیر شیفت شب مسافرخانه‌ای به نام «مسافرخانه‌ی شکسپیر» استخدام و مشغول به کار شود. قصه‌ی «مسافرخانه‌ی شکسپیر» ماجرای زندگی آرمان است. قهرمان داستان هومن زندی‌زاده با ورود مسافرهای جورواجور، با اتفاقات غیرمنتظره‌ای که پیش می‌آید مواجه و به چالش کشیده می‌شود؛ گرفتاری و اتفاقات ناگواری که هم زندگی شخصی و هم شغلش را تهدید می‌کند و به خطر می‌اندازد.

رمان چندین فصل دارد. فصل‌هایی که شکل و فرم روایت مخصوص به خود را دارند. بخش‌هایی که در فضایی کاملاً واقعی به روایت خود پرداخته و در عین حال احساس و تخیلات و اندیشه‌های آزاد خود را بیان کرده است. نویسنده در پردازش شخصیت‌ها، موقعیت‌ها و اتفاق‌ها موفق عمل کرده است.

شروع داستان به شرح حالی از وضعیت آرمان، قهرمان رمان، می‌پردازد. این شروع به خواننده خاطرنشان می‌کند که با اتفاقاتی غیرمعمول و ناخوشایند روبه‌رو خواهد شد؛ از همین رو می‌تواند قصه‌ای پرکشش برای مخاطب باشد. هومن زندی‌زاده در این رمان، روایتی خطی را لحاظ کرده است. روایتی که درست بر اساس گذشت زمان شکل می‌گیرد و بیان می‌شود و خبری از تعلیق و برگشت به گذشته‌ نیست. نویسنده تمامی ماجراهای کتابش را در فضایی از مسافرخانه با ورود شخصیت‌های مختلف می‌نویسد. راوی اول شخص که همان آرمان، قهرمان داستان است، لحظه به لحظه از آنچه که می‌بیند و درک و استنتاج می‌کند در اختیار خواننده کتاب قرار می‌دهد.

باور نویسنده‌ی «مسافرخانه‌ی شکسپیر» این بوده است که نمی‌توان از مهاجرت و کوچ‌کردن تصویری سفید یا سیاه مطلق ارائه داد. او سعی داشته تا با استفاده از واقعیت‌هایی که مد نظرش بوده و خیال آنچه که در ذهن متصور می‌کرده بتواند کمی از سیاهی اتفاقات ناخوشایند و تلخی قصه‌اش بکاهد. شاید هم بتواند آنها را با مربوط‌کردن به عواملی خارج از اراده‌ی شخصیت‌های رمان فضای داستانش تا آنجا که می‌تواند خاکستری نشان دهد. هومن زندی‌زاده در رمانش سعی کرده از مشکلاتی که یک مهاجر در کشوری دیگر در شرایطی نامتعارف و سخت گریبان‌گیر وی می‌شود بگوید.

«مسافرخانه‌ی شکسپیر» داستانی پرکشش دارد. قلم نویسنده‌ی آن ساده و خوش‌خوان و بی‌تکلف است. روایتی یک‌دست دارد از اتفاقاتی که قهرمان با آن دست و پنجه نرم می‌کند. شاید بتوان گفت هومن زندی زاده لحنی سرد و بی‌تفاوت را برای روایت قصه‌اش انتخاب کرده است. او قدرت بیان قابلی برای ارائه‌ی روایتش داشته و از کلمات به‌خوبی و به‌جا استفاده کرده است. تصویرسازی‌ها و پردازش شخصیت‌های داستان کاملاً در خدمت داستان بوده است.

همان‌طور که در بالا ذکر شده هومن زندی‌زاده جهان قصه‌اش را خاکستری معرفی کند. او سعی کرده تا تخیلات قصه‌گویی‌اش را چاشنی واقعیت‌های تلخ رمانش کند. او در ساختار روایت خود موفق بوده و از آن در نگارش و پرداخت رمان استفاده درستی کرده است تا خواننده‌ی کتاب را در خوانش و درک درست و کاملی از درونمایه و شخصیت‌های داستان بهتر همراهی کرده باشد. رمان روایتی خطی دارد و در جای درستی به پایان رسیده است؛ نه از حواشی در پر کردن فضای داستان استفاده و نه بیش از حد جزئی‌نگری شده تا بر حجم کتاب افزوده شود.

قسمتی از درآمد کتاب را با هم می‌خوانیم:

«آدم‌های اندکی در این جهان وجود دارند که مثل من شب‌ها نخوابیده‌اند و حالا به تکمیل تصویر کابوس‌های جمعی ما مشغولند. شوربختی در این است که این عده اکثراً بدذاتند. یا لااقل در تصویر برجامانده از کابوس‌های ما، تکه‌های پلید را دست‌چین می‌کنند. حال اگر روزی بتوان دیگران را نیز به تکمیل کابوس‌ها فراخواند، شاید کابوس‌ها واژگون شوند و زندگی لذت‌بخش‌تر. نوشتن آنچه که اتفاق افتاده راهی است برای فراموش‌نکردن و فراموش‌نشدن. راهی برای پاسخ‌دادن به این پرسش که تا کجا باید خود را فدای هدف کرد؟»

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

می‌خواستم این امکان را از خواننده سلب کنم؛ اینکه نتواند نقطه‌ای بیابد و بگوید‌ «اینجا پایانی خوش برای خودم می‌سازم». مقصودم این بود که خواننده، ترس را در تمامی عمق واقعی‌اش تجربه کند... مفهوم «شرف» درحقیقت نام و عنوانی تقلیل‌یافته برای مجموعه‌ای از مسائل بنیادین است که در هم تنیده‌اند؛ مسائلی همچون رابطه‌ فرد و جامعه، تجدد، سیاست و تبعیض جنسیتی. به بیان دیگر، شرف، نقطه‌ تلاقی ده‌ها مسئله‌ ژرف و تأثیرگذار است ...
در شوخی، خود اثر مایه خنده قرار می‌گیرد، اما در بازآفرینی طنز -با احترام به اثر- محتوای آن را با زبان تازه ای، یا حتی با وجوه تازه ای، ارائه می‌دهی... روان شناسی رشد به ما کمک می‌کند بفهمیم کودک در چه سطحی از استدلال است، چه زمانی به تفکر عینی می‌رسد، چه زمانی به تفکر انتزاعی می‌رسد... انسان ایرانی با انسان اروپایی تفاوت دارد. همین طور انسان ایرانیِ امروز تفاوت بارزی با انسان هم عصر «شاهنامه» دارد ...
مشاوران رسانه‌ای با شعار «محصول ما شک است» می‌کوشند ابهام بسازند تا واقعیت‌هایی چون تغییرات اقلیمی یا زیان دخانیات را زیر سؤال ببرند. ویلیامسن در اینجا فلسفه را درگیر با اخلاق و سیاست می‌بیند: «شک، اگر از تعهد به حقیقت جدا شود، نه ابزار آزادی بلکه وسیله گمراهی است»...تفاوت فلسفه با گفت‌وگوی عادی در این است که فیلسوف، همان پرسش‌ها را با نظام‌مندی، دقت و منطق پی می‌گیرد ...
عوامل روان‌شناختی مانند اطمینان بیش‌ازحد، ترس از شکست، حس عدالت‌طلبی، توهم پولی و تاثیر داستان‌ها، نقشی کلیدی در شکل‌گیری تحولات اقتصادی ایفا می‌کنند. این عوامل، که اغلب در مدل‌های سنتی اقتصاد نادیده گرفته می‌شوند، می‌توانند توضیح دهند که چرا اقتصادها دچار رونق‌های غیرمنتظره یا رکودهای عمیق می‌شوند ...
جامعیت علمی همایی در بخش‌های مختلف مشخص است؛ حتی در شرح داستان‌های مثنوی، او معانی لغات را باز می‌کند و به اصطلاحات فلسفی و عرفانی می‌پردازد... نخستین ضعف کتاب، شیفتگی بیش از اندازه همایی به مولانا است که گاه به گزاره‌های غیر قابل اثبات انجامیده است... بر اساس تقسیم‌بندی سه‌گانه «خام، پخته و سوخته» زندگی او را در سه دوره بررسی می‌کند ...