بیتا ناصر| ایبنا


جاشوا یافا [Joshua Yaffa] نویسنده و خبرنگار نیویورکر مستقر در مسکو، در کتاب «میانِ دو آتش: حقیقت، جاه‌طلبی و سازش در روسیه‌ی دوره‌ی پوتین» [Between two fires : truth, ambition, and compromise in Putin's Russia ] که در ژانویه 2020 به چاپ رسید، به زندگی چندین روس و سازگاری اجتناب‌ناپذیری که آن‌‌ها باید با سیستم اطراف خود داشته باشند، می‌پردازد. این اثر با ترجمه‌ای از نیما حُسن‌ویجویه و به همت انتشارات نگاه منتشر شد.

حُسن‌ویجویه می‌گوید: یافا در این کتاب سراغ افراد مختلفی رفته است و جاه‌­طلبی و مصالحه‌گری این افراد را تصویر می‌­کند و از این طریق از چند ­و چون و حقیقت حکمرانی پوتین پرده ­برمی‌­دارد. او داستان زندگی افراد مختلف را با ادبیات آمیخته است و مخاطب را با بیان حقایق شگفت­‌زده می‌کند. این کتاب همچون زندگی‌نامه‌­ای کوچک است که نشان می‌دهد اکثریت روس­‌ها در پی تحقق جاه­‌طلبی­‌های خود از طریق سازگارکردن خویش با قوانین حاکم هستند. در ادامه این گفت‌وگو می‌خوانیم:



کتاب «میانِ دو آتش: حقیقت، جاه ­طلبی و سازش در روسیه‌ی دوره‌ی پوتین» نوشته جاشوا یافا که با ترجمه شما و از سوی انتشارات نگاه منتشر شده است، راویتگر سازش­کاری و انتخاب­‌های اخلاقی افراد در روسیه تحت حاکمیت پوتین است. کمی درباره نویسنده این کتاب و جایزه‌­ای که به آن تعلق گرفته است، توضیح دهید.
جاشوا یافا خبرنگار مقیم نشریه نیویورکر در مسکو است و از آنچه در روسیه می‌گذرد و پوتینیسمی که در آنجا سربرآورده است، سخن می‌گوید. یافا زوایای گوناگون زندگی روسیه تحت حکمرانی ولادیمیر پوتین را تصویر می‌کند و به فضای سیاست­‌آلود رسانه و هنر سیاست­‌زده این کشور، الحاق کریمه، جنگ سوریه، داعش و حتی کلیسای ارتدکس و استقلال چچن می‌پردازد. او به‌­دنبال محکوم­ کردن افراد به­‌خاطر همدستی با کرملین نیست و به بررسی عوامل و فشارهایی می‌پردازد که آن‌‌ها را مجبور به همکاری با کرملین و اطاعت مطلق از سیستم حاکم کرده است. همین چند ماه پیش و تقریبا همزمان با انتشار ترجمه کتاب، جایزه «جورج اورول» برای بهترین اثر سیاسی سال در بخش غیرداستانی به جاشوا یافا تعلق گرفت و در سخنان خود پس از دریافت جایزه گفت: «تصور می‌کنم همه ما می‌توانیم چیز‌های زیادی از داستان­ زندگی افرادی بیاموزیم که قصد دارند زندگی خود را بسازند و جاه­‌طلبی­‌های خود را در همکاری با نظام تحقق بخشند.»

نویسنده در این کتاب به ­شرح رویداد‌های تاریخی و سیاسی شوروی سابق نیز پرداخته است. از ویژگی­‌های این دوره تاریخی بگویید.
نویسنده به مردمان نسل استالین، خروشچف، برژنف و گورباچف نیز توجه می‌کند و به دوران وحشت و اردوگاه­‌های کار اجباری و جان باختن و تبعید دسته­‌جمعی انسان­‌ها و میراث خونین دوران کمونیسم شوروی و همچنین به جنبش اصلاحات حزب کمونیست که با سیاست­‌های گورباچف گره خورده بود، اشاره دارد. یوری لوادای جامعه‌­شناس یکی از شخصیت­‌های محوری این کتاب است که خود را وقف مطالعه تمام‌وقت بر نوعی از انسان کرد که زاده آزمایشگاهِ اجتماعی بزرگ و وحشتناک جماهیر شوروی بود. او به‌­دنبال پاسخ به این پرسش بود که آیا «انسان شورایی» (Homo sovieticus) با تضعیف نظام حکمرانی از بین خواهد رفت یا دچار تکامل خواهد شد و شکل جدیدی به خود خواهد گرفت؟

یوری لوادا از منظر نویسنده، قشر روشنفکران منفعل در یک دوره خاص سیاسی را نمایندگی می‌کند که در ادامه با تشکیل موسسه افکارسنجی سعی می‌کند تا کنش­گری در شرایط بسته سیاسی و اجتماعی کمونیستی را تحلیل و بررسی کند. نتایج این بررسی­‌ها چه بود؟
لوادا و همکارانش موسسه افکارسنجی وی­تی­سیوم (VTsIOM) را بنا نهادند که نخستین مرکز تحقیقات اجتماعی و سنجش آرا در تاریخ این کشور بود. اوایل لوادا عقیده داشت که انسان شورایی با کنارگذاشتن ترس، ضعف و فرمانبرداری فطری‌­اش در حال استحاله است. هرچند مشخص شد ظهور شهروندان جدیدی که انتظارش می‌رفت به این زودی و سادگی نیست. ذهنیت شهروندان دوران پساشوروی با ذهنیت نسل­‌های پیشین تفاوت چندانی نداشت. یک دهه اطلاعات حاکی از آن بود که عادات و آسیب­‌های انسان شورایی بازتولید شده و حتی شکل جدیدی به خود گرفته، جاپای محکم‌­تری در نهاد‌های اجتماعی پیدا کرده و در نوع جدیدی از روابط بروز و ظهور یافته است. لوادا گونه جدیدی از انسان را بازشناخته بود و او را «سیاس» (The Wily Man) ­نامید. موجودی هوشمند و مدبر که با واقعیت اجتماعی همساز شده و به دنبال شکاف­‌های موجود در نظام حکم‌فرماست تا قوانین بازی را در جهت انتفاع شخصی به کار گیرد و پیوسته به‌دنبال دور زدن قوانین است و میراث­‌بَر روسیه پساپوتین نیز خواهد بود.

کمی درباره سرفصل­‌های کتاب توضیح دهید.
جدا از پیشگفتار و سخن آخر، کتاب مشتمل بر هفت فصل است که هرکدام حول محور یک شخصیت اصلی می‌چرخد؛ از رئیس شبکه یک تلویزیون روسیه گرفته تا خبرنگار جنگ، کشیش، مدافع حقوق بشر، زندانی اردوگاه کار اجباری، مالک باغ­‌وحشی بزرگ در کریمه و کارگردانی بلندآوازه در عرصه تئاتر روسیه. در واقع سازش­کاری، فرصت­‌طلبی و انتخاب­‌های این افراد در نظام تحت سلطه پوتین مورد کندوکاو قرار گرفته است.

ارتباط این افراد با یکدیگر و دلیل انتخاب آن‌‌ها از سوی نویسنده چیست و چه هدفی را دنبال می‌کند؟
کتاب­‌های زیادی در باب روسیه در سال­‌های اخیر روانه بازار شده است، اما این کتاب رویکرد متفاوتی دارد. نویسنده سراغ افراد مختلفی رفته است و جاه­‌طلبی و مصالحه‌گری این افراد را تصویر می‌کند و از این طریق از چند ­و چون و حقیقت حکمرانی پوتین پرده ­برمی­‌دارد. او داستان زندگی افراد مختلف را با ادبیات آمیخته است و مخاطب را با بیان حقایق شگفت­‌زده می‌کند. این کتاب همچون زندگی­نامه‌­ای کوچک است که نشان می‌دهد اکثریت روس­‌ها در پی تحقق جاه­‌طلبی­‌های خود از طریق سازگارکردن خویش با قوانین حاکم هستند.

با توجه به موضوع و فرم داستانی و روایی اثر، کدام قشر از خوانندگان مخاطبان این کتاب هستند؟
شوروی سابق و روسیه امروز و به‌­ویژه شخص پوتین همواره مورد توجه ایرانیان بوده است. زبان کتاب هم ادبی است و هم خبری و با نثری رمان­‌گونه و از خلال شرح­‌حال­‌نویسی سازوکار سیاسی موجود در این کشور را ترسیم می‌کند و می‌تواند مطبوع طبع قشر متنوعی از خوانندگان باشد.

در حال حاضر کتابی در دست ترجمه و یا آماده انتشار دارید؟
ترجمه رمانی از نویسنده‌­ای قرن بیستمی را شروع کرده­‌ام که توسط نشر بیدگل منتشر خواهد شد. امیدوارم این طبع­‌آزمایی در ترجمه ادبیات داستانی مقبول افتد.