زنده با عشق | فرهیختگان


دوران راهنمایی که بودم، بعد از تعطیل‌شدن مدرسه باید منتظر پدرم می‌ماندم تا به‌دنبالم بیاید. روزهایی پیش می‌آمد که به‌دلیل مشغله‌های زیادش آمدن به‌دنبال من را فراموش می‌کرد. بعد از اینکه با او تماس می‌گرفتم گاهی تا حدود یک‌ساعت طول می‌کشید تا به مدرسه برسد و من را به خانه ببرد. در تمام طول آن مدت که تنها و بیکار در مدرسه می‌ماندم، عادت کرده بودم در حیاط مدرسه قدم بزنم و در آن سکوتی که آن را فرا گرفته بود، شلوغی و صدای همهمه و خنده و جیغ و داد دانش‌آموزانی را که حالا دیگر در مدرسه نبودند تصور کنم. درست در همان لحظات حس ترس و تنهایی غریبی به جانم رخنه می‌کرد. گویی تمام انسان‌ها از این عالم هستی بار بستند و تنها من روی کره زمین باقی مانده‌ام. درست مانند محمدعلی کتاب «من عاشق افسانه نیستم»؛ البته با این تفاوت که او در جایی تنها مانده که خاک دشمن به حساب می‌آید.

مریم معینی من عاشق افسانه نیستم

در داستان این کتاب زمانی که ایران در عملیاتی در منطقه فاو از عراق شکست می‌خورد به نیروهایش دستور عقب‌نشینی می‌دهد. در گیر و دار عقب‌نشینی است که از یک گردان تنها یک رزمنده باقی می‌ماند، رزمنده‌ای که نمی‌تواند خود را به مواضع ایران در جنگ برساند و 45روز در خاک دشمن درکنار اروندرود زمین‌گیر می‌شود و برای زنده ماندن بدون هیچ امکاناتی تلاش می‌کند.

در این کتاب سه روایت به‌صورت موازی برای مخاطب ترسیم می‌شود و از این طریق داستان کتاب پیش می‌رود؛ ابتدا داستان تلاش برای زنده ماندن محمدعلی در منطقه‌ای که شاهد کشته شدن دوستان و هم‌رزم‌هایش بوده است و چاره‌ای ندارد جز آنکه میان اجساد آنان روزهای خود را سپری کند. دوم روایتی از ذهن پریشان او، ذهن مردی که درست از همهمه میدان جنگ به یک تنهایی وهم‌آور پرتاب می‌شود، تنهایی‌ای که باعث خلق روایت‌های سورئال و پریشان در این کتاب می‌شود و سوم روایت پس از بازگشت محمدعلی، روایت مردی که دیگر نمی‌تواند جوری زندگی کند که پیش از این 45روز زیست می‌کرد. روایت مردی که به خواستگاری می‌رود و نمی‌رود، در خانه پدری‌اش درکنار خانواده خود زندگی می‌کند و نمی‌کند و مهم‌تر از همه عاشق است و نیست.

یکی از نقاط مثبت این کتاب را باید در همین پیوند پس از جنگ با روزهای جنگ دانست. در ابتدای این کتاب ما شاهد آن هستیم که شخصیت اول داستان یعنی محمدعلی از جهت روانی پریشان است اما دلیلش را نمی‌دانیم و از خودمان بارها می‌پرسیم که دلیل رفتارهای او چیست؟ تا اینکه با او در وهم و تنهایی 45روز اسیر شدن در خاک عراق همراه می‌شویم و شاهد تلاش او برای از گشنگی و تشنگی جان ندادن هستیم؛ در اینجاست که دیگر به او بابت تمام رفتارهای پریشانش حق خواهیم داد.

مریم معینی، نویسنده کتاب «من عاشق افسانه نیستم» داستان این کتاب را با دو سبک متفاوت روایت می‌کند، ابتدا زاویه دید راوی کل است که از زبان محمدعلی آن را خواهیم خواند و در بخشی دیگر هرچند همچنان او راوی داستان است اما دیگر به‌صورت اول‌شخص داستان را روایت نمی‌کند بلکه مخاطب را مورد خطاب قرار داده و به‌صورت سوم‌شخص ماجرا را تعریف می‌کند، برای نمونه در بخشی از کتاب در این سبک می‌خوانیم:
«نزدیک ظهر آب رودخانه شروع به بالا آمدن می‌کند تا می‌رسد به کمرت و تو هنوز نرسیده‌ای. باید چندین برابر نیرو صرف کنی. خسته می‌شوی. تن می‌دهی به آب و روی آب دراز می‌کشی و با موج برداشتن‌های آرام آب حرکت می‌کنی؛ نرم و راحت، به سبکی پری. زندگی کردن در آب لذت‌بخش است و تعجب تو از این است که دوسوم بدن ما از آب تشکیل شده و یک‌سوم آن از خاک؛ ولی دلبسته خاکیم! از خودت می‌پرسی اگر آدم‌ها آبزی بودند زندگی‌شان تمیزتر نبود؟ تا با هر گناهی وزن‌شان سنگین‌تر می شد، در آب فرو می‌رفتند و کم‌کم غرق می‌شدند و نمی‌توانستند بالا بیایند؛ آن‌وقت خوب و بد از هم جدا می‌شدند.»

همین سبک روایت است که باعث می‌شود مخاطب خود را شخصی خارج از این داستان قلمداد نکند بلکه در رنج‌ها و سختی‌های این اسارت 45روزه با شخصیت اصلی یا به‌عبارتی تنها شخصیت داستان که شخصیت‌پردازی پیرامون او انجام شده است، همراه شود.

کتاب من عاشق افسانه نیستم در 122صفحه در سال1396 به نویسندگی مریم معینی توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...