کتاب «تعامل مذهب و سیاست در دولت عباسی» نوشته مصطفی خرمی به همت مؤسسه بوستان کتاب به چاپ رسید.

تعامل مذهب و سیاست در دولت عباسی» نوشته مصطفی خرمی

به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایلنا، کتاب «تعامل مذهب و سیاست در دولت عباسی» نوشته مصطفی خرمی به همت مؤسسه بوستان کتاب در ۴۹۶ صفحه منتشر شد.

بی‌تردید رابطه متقابل «مذهب و سیاست» از مسائل مهم، کلیدی و تأثیرگذار دولت دوره عباسی به شمار می‌رود که نیازمند بررسی و پژوهشی دقیق علمی است. دوره عباسیان همانگونه که عصر ظهور و شکوفایی مذاهب فقهی و زمان گسترش مکتب‌های فکری - کلامی است، عصر فراز و فرود مذاهب متناسب با اغراض سیاسی دربار نیز هست. یقیناً چرخش‌ها و اغراض سیاسی دربار عباسی در تعامل با برخی مذاهب و تقابل با جماعت دیگر، در رشد و گسترش یا محدودیت و ممنوعیت آن‌ها موثر و کارآمد بوده است.

مروری کوتاه بر ریشه‌های انقلاب خراسانی - عباسی و چگونگی شکل گیری دولت عباسی همراه با معرفی مذاهب پدید آمده پیش از آن و نیز مذاهب پدیدار گشته در عصر عباسی و چگونگی تعامل آن‌ها با دربار از مباحث مهم این اثر است که با خواندن آن می‌توان فشرده‌ای از تاریخ عصر عباسی و فرقه‌ها و مذاهب آن عصر را به راحتی به دست آورد و به مدد آن تعامل میان مذهب و سیاست را در دولت عباسی بازشناسایی کرد.

ساختار اثر

این اثر در چهار فصل تهیه و تدوین شده است؛ در فصل اول این کتاب که تحت عنوان «نگاهی به تاریخ عباسیان و مذاهب اسلامی» به رشته تحریر در آمده، پس از مروری بر تاریخ خلافت عباسی، ریشه‌های این دولت بیان شده و در ادامه، فرقه‌ها و مذاهب پیش از عصر عباسی، تبیین و سپس به پیدایی مذاهب و فرقه‌ها در عصر عباسی از جمله فرقه‌های کلامی و فرقه‌های فقهی پرداخته شده است.

نویسنده در دومین فصل از این اثر به «نقش گرایش‌های مذهبی در انقلاب و ساختار دولت عباسی» می‌پردازد و نقش گرایشهای مذهبی در نهضت خراسانی- عباسی مورد بررسی قرار داده است؛ همچنین به نقش گرایشهای مذهبی در استقرار دولت عباسی و علل تغییر در گرایش‌های عباسیان پس از پیروزی پرداخته شده است.

«تاثیرات مذاهب بر سیاست و عملکرد دولت عباسی» عنوان فصل سوم این کتاب است که دراین فصل اثرگذاری مذاهب کلامی فقهی (اصحاب حدیث، اصحاب رأی، مکتب اعتزال، مکتب کلامی اشعری) بر دولت عباسی و اثرگذاری مذاهب فقهی مشهور (اربعه - حنفی، مالکی، شافعی، حنبلی-) بر دولت عباسی پرداخته شده است.

در چهارمین و آخرین فصل از کتاب «تعامل مذهب و سیاست در دولت عباسی»، به نقش دولت عباسی در ظهور و گسترش مذاهب اختصاص یافته است که درابتدای این فصل، مبحثی تحت عنوان «دولت عباسی؛ نیازها و شعارها» تبیین شده و «نقش دولت عباسی در ظهور و گسترش برخی مذاهب»، «سیاست‌های دوستانه عباسیان و مذاهب همسو» و «سیاست‌های خصمانه عباسیانبا مذاهب ناهمسو» و «پیامدهای تعامل و همگرایی (فرهنگی، سیاسی و اجتماعی) مذاهب با دولت عباسی» مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

پیشینه گرایش‌های شیعی در خراسان

سابقه تشیع در خراسان نیز به همان سده نخست هجری باز می‌گردد و می‌توانگفت: همزمانباوروداسلامبهخراسان، گرایش‌های شیعی نیز وارد این سرزمین گردیده است. این گرایش‌ها بیشتر بار علوی داشته و با دوستی اهل بیت (ع) به ویژه امام علی (ع) همراه بوده است. گرچه نمی‌توان اندیشه‌ها و باورهای شیعی مسلمانان نخستین و نیز مردم خراسان را برابر «تشیع انتقادی» کنونی دانست اما تردیدی نیست که گرایش‌های شیعی آن زمان حداقل نوعی از «تشیع سیاسی» به طرفداری از حق امامت، وصایت و جانشینی امام علی (ع) و حقانیت علویان بوده است.

ریشه‌های تشیع علوی و برخی از مردم خراسان (غور) به همان سده نخست هجری و عصر خلافت امام علی (ع) بازمی‌گردد. حاکم این دیار از افتخار شرفیابی به حضور امام، پذیرشاسلام و دریافت عهد و لوا و به دیار خویش بازگشت. مردم این سرزمین به تبع از فرمانروایی‌شان «اسلام را با تشیع علوی» یا حداقل اسلام را با گرایش‌های شیعی (علوی) پذیرفتند که اینک نسل‌های متوالی پس از سده‌های متمادی هنوز بر همان باور قلبی در عشق به ولایت علوی، پایدار مانده‌اند.

................ هر روز با کتاب ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...