خیلی دور اما نزدیک | مهر


«بوی گرم شکوفه‌های بادام» مجموعه‌ای است شامل یازده داستان کوتاه از نویسندگان مختلف. داستان‌های این‌کتاب، برگزیده‌ آثار ارائه شده در ششمین جشنواره‌ خاتم هستند که توسط مجید قیصری جمع‌آوری و گزینش شده‌اند. این‌جشنواره‌، هر سال با محوریت تبلیغ و ترویج زندگی و سیره‌ی پیامبر خاتم برگزار می‌شود.

بوی گرم شکوفه‌های بادام یازده داستان کوتاه  مجید قیصری

در برخورد اول، با داستان‌هایی روبه‌رو می‌شوید که هر کدامش‌شان فضایی متفاوت از دیگری دارد. به همین دلیل، دور از انتظار است بتوان ارتباطی میان داستان‌های مجموعه یافت.. بطور مثال، داستان «پارکلیت» نوشته‌ی معصومه صفایی‌راد، در اروپا و در فضای کلیسا، داستان «خشک‌آوی» به قلم نجیبه فیروزی در کشور افغانستان، و داستان «بوی گرم شکوفه‌های بادام» که مرتضی فرحی آن را نوشته، در همدانِ خودمان اتفاق می‌افتد. به همین منوال، وقایع هر کدام از داستان‌ها فضا و مکان و حتا زبان اختصاصی _ در داستان‌های کتاب، آن‌جا که میان دو شخصیت گفت‌وگویی صورت می‌گیرد، از گویشِ محلیِ سرزمین مورد نظر داستان استفاده شده است_ خود را دارد اما وجه اشتراکی که داستان‌ها را بهم پیوند می‌دهد و آن‌ها در قالب داستان‌های یک مجموعه کنار هم می‌نشاند، دین اسلام، رهنمودهایش و سیره‌ پیام‌آورِ اسلام است. به بیان ساده‌تر، هر کدام از داستان‌ها اشاره‌ای به پاره‌ای از زندگانی پیامبر اسلام یا حدیث و سخنی از ایشان دارد.

بد نیست نگاه گذرایی به برخی از داستان‌های این مجموعه بیندازیم و در این‌نوشته، باهم مرورشان کنیم.

داستان اول کتاب با عنوان «پشت در کسی نیست» که خانم زهرا کاردانی آن را نوشته‌ است، ماجرای یک معلم را روایت می‌کند که در جریان حمایت از مردمِ مظلومِ روستا ناچار به فرار از دست حاکم ستمگر آن‌جا می‌شود. شاه یوسف، کدخدای ستمگر روستا ، رد معلم را تا درِ موتورخانه‌ای که او در آن‌جا پنهان شده دنبال می‌کند ...(اما با دیدن تل خاک جلوی در که پا نخورده است از وارسی موتورخانه دست می‌کشد و می‌رود تا دیر نشده جهت‌های دیگر را در پی‌ش بگردد). پس از خواندن داستان، بی‌درنگ داستان تنیده‌شدن تار در دهانه غار به‌دستور خداوند و به منظور یاری رساندن به پیامبر اسلام در ذهن‌ها تداعی می‌شود.

یا داستان «رستگاری اجباری» که رفتار انسان‌های دین‌داری را نقد می‌کند که اسلام را به شیوه‌ بد و دل‌ناپسندی ترویج می‌دهند. علی آرمین، نویسنده‌ این‌داستان، با آوردن حدیثی از پیامبر اشاره‌ای می‌کند به انعطاف دین اسلام. او معتقد است اگر اسلام را درست و کامل بشناسیم نه تنها بازدارنده نیست که یاری‌رساننده نیز هست. به بخشی از این داستان دقت کنید:

«برایم جالب است. شغل من هم در کتاب «کافی» آمده است. قدری دوست دارم بدانم چه می‌خواهد بگوید. صدای کلاغ باز شنیده می‌شود.

ام‌حبیب آرایشگر زنانه بود. پیامبر او را دید و به او فرمود: «شغلی که داری امروز در دست توست.» ام‌جبیب گفت: «مگر اینکه حرام باشد و مرا از آن نهی کنی.» پیامبر فرمود:«حلال است. ولی نزدم بیا تا نکاتی به تو یاد دهم» ام حبیب نزد پیامبر رفت. پیامبر فرمود:«وقتی آرایش می‌کنی، موهای صورت را از ریشه نکن و با شمع موها را بگیر که صورت را روشن‌تر می‌کند و نزد همسر نیز بهتر است.»

باورم نمی‌شود پیامبر زنی آرایشگر را تحویل گرفته‌باشد. بعد هم بیاید و راجع به فوت و فن‌های آرایشگری با او صحبت کند. کتاب را می‌بندم. نزدیک پنجره می‌روم. به کلاغی که روی کاج نشسته نگاه می‌کنم. احساس خوبی ندارم. به این فکر می‌کنم دینی که بیست سال است از آن فرار می‌کنم دین پدر است یا پیامبر.»

داستان دیگر کتاب که فائضه غفارحدادی آن را با عنوان «فرشگان بوی گل سرخ می‌دهند» نوشته است؛ داستان دختری است اهل ایران که در فرانسه زندگی می‌کند. او که پدرش در راه دفاع از حرم و ایستادگی برای برپایی امنیت در مرزهای سوریه کشته شده‌است، قصد دارد در آستانه میلاد پیامبر قدمی هرچند کوچک بردارد و راه پدرش را ادامه دهد. او می‌خواهد پیامبر اسلام را در کشور بیگانه‌ای که ساکن آن است به مردم معرفی کند. علاوه بر این، نویسنده‌ی داستان مفهوم والاتری را در داستانش می‌گنجاند. به این بخش از داستان دقت کنید:

بعد از تمام شدن مراسم‌ها_بزرگ‌داشت پدر_ و بازگشتم از ایران، هر روز ساعت‌ها می‌رفتم لب ساحل و به آب زل می‌زدم تا شاید مدیترانه برایم نشانه‌ای از بابا بیاورد. چقدر آرش و حامد و مامان را دق دادم تا به حالت عادی زندگی‌ام برگشتم؛ اما دیگر مثل قبل نشدم. چیزی این تو عوض شده بود؛ چیزی که وادارم می‌کرد تا فروشگاه‌های دور بروم و ماست و میوه‌ای را با تخفیف بخرم. چیزی که باعث شد، بعد از پنج سال درس و دکترا و زخمت، پیشنهاد استادم برای کار در لابراتور میکروبیولوژی‌اش را قبول نکنم و مادری را انتخاب کنم.

راوی داستان، خواننده‌ش را دعوت می‌کند تا جایی‌که برای‌ش ممکن است، حتا اگر به اندازه‌ی ارزان‌تر خریدن یک کالا باشد، از ستمگر حمایت نکند. حالا این‌که یک‌نفر ترجیح می‌دهد در خاکِ غریب بماند و شغل مناسب حرفه‌ش را قبول نکند یک انتخاب شخصی‌ست. انتخابی که به تعداد افراد می‌تواند متفاوت باشد.

اگر به خواندنِ داستان‌هایی که شما را به مکان‌ها و فضاهای دور می‌برند و افزون بر آن، تشویق‌تان می‌کنند تا به درونِ خود توجه کنید، علاقه‌مند هستید، این مجموعه داستان پیشنهاد خوبی برایتان است.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...