حاشیه جذاب‌تر از متن | اعتماد


مجموعه «قرمز جدی» اثر دنیا مقدم راد، ۱۱ داستان کوتاه دارد که توسط نشر چشمه منتشر و عرضه شده است. حلقه پیوند بیشتر داستان‌های این مجموعه پرداخت پشت صحنه تئاتر و سینماست یا استفاده از تکنیک‌های سینمایی و نمایشی. فضایی که به حواشی خلق یک اثر هنری و مسائل آدم‌های درگیر به آن می‌پردازد و از جذابیت بالایی برخوردار است که نمود آن را می‌توان در اهدای اسکار بهترین فیلم امسال به فیلم «بیردمن» ایناریتو دید. به عبارتی در چنین داستان‌هایی حاشیه جذاب‌تر از متن است و حواشی ساخت یک فیلم یا تئاتر و پرداخت آدم‌هایی که دست به خلق می‌زنند اولویت می‌یابد.

قرمز جدی دنیا مقدم راد

بر خلاف سینما، به این نوع فضا‌ها در ادبیات داستانی کمتر پرداخته شده و حالا ما با مجموعه‌ای روبه رو هستیم که چندتایی از داستان هایش حول محور این فضا قرار دارد. یک روز تمرین شده، داستان اول مجموعه در مورد پشت و جلوی صحنه تئا‌تر است. بازیگر زنی که نقش سالومه را بازی می‌کند و رابطه خاصی با ماشینش دارد و برای نقشش از آن و همین طور گربه‌ها و سگ‌ها الهام می‌گیرد.

داستان دوم، آفتاب آمد دلیل آفتاب، داستان لیلای بازیگر و دیو است. مکان داستان شیراز است و فضای اثر وهم آلود و مرز بین واقعیت و غیر واقعیت ناپیداست. داستان سوم چشم دوربین، صحبت کارگردان با عوامل، بررسی نهایی منشی صحنه برای فیلمبرداری، تمرین بازیگر‌ها و امتحان بارش باران مصنوعی و شروع فیلمبرداری داستان مهدی و نسرین داستان را شکل می‌دهند. داستان چهارم قرمز جدی، با نقل قولی از اوری پید شروع می‌شود که کلیدی برای خوانش اثر است. روزمرگی یک زن که با نگاه محصور، از قاب محدود پنجره به اتفاقات معمول خیابان و رسیدگی به امورات بچه کوچکش و تشویش و نگرانی و اضطراب پنهانی که با جیغ ترمز اتوبوس عیان می‌شود موجب رقم خوردن آن پایان گزنده و تکان دهنده می‌شود.

داستان پنجم صبا می‌لرزد، خوابگاه دختران و شیطنت صبا و آزار همخوابگاهی‌ها و روشن کردن تلویزیون و پخش اخبار زلزله بم تکه اول و حضور در شهر زلزله زده بم و فیلمبرداری از آوار و مستندنگاری فاجعه تکه دوم داستان را شکل می‌دهند. حلقه اتصال این دو تکه به شکل جامپ کات (پرش) رخ می‌دهد و مخاطب را از یک ناظر صرف به دل ماجرا می‌کشاند و دو منظر برای تماشا به او می‌دهد. یکی منظر تماشاچی اخبار و دیگری ناظری حاضر در صحنه و در دل فاجعه. داستان ششم وقت نیست، رویا-کابوس خوابگردی است که به مهمانی‌ای می‌رود که نمی داند کدام مهمانی است و کجاست. مکان و آدم‌ها هم برایش آشنایند و هم غریبه. شیوه نگاه او به آنها مثل نگاه یک دوربین است و آگاهی رویابین به دیدن رویا و تعمد در خروج از مهمانی پیش از بیدار شدن آن را رویایی متمایز می‌کند. داستان هفتم هر از گاهی، لحن تقریبا لمپنی راوی و اشاره به نقش‌هایی که آدمی در زندگی بازی می‌کند و همین طور معرفی آدم‌های داستان به واسطه ارجاع به شخصیت‌های مشهور علمی و ادبی و کل کل راوی با همسایه اش فرجام و ورود مرد غریبه با لهجه غریبش به خانه و ترس راوی داستان هراز گاهی را می‌سازند.

داستان هشتم دستور نامه اندر شرح حال فرداهای شب‌های «کاری نداری؟ می‌خوام برم»، که از دو بخش دیالوگ و مونولوگ تشکیل شده است. نویسنده سعی کرده برای این داستان نیز چون داستان‌های دیگر لحن و زبان و دیالوگ‌های خاص خود را بنویسد و تقریبا موفق شده هر چند گنگی و ابهام و در حد ایده ماندن و باز نبود قصه کافی به اثر لطمه زده است. داستان نهم بلاهت ماژور، نویسنده دنیای نوجوانی و شر و شور چند دختر دانش آموز را خیلی خوب پرداخت کرده و با شیطنت و بازیگوشی و نظم گریزی شخصیت هایش شور و انرژی را به مخاطب انتقال می‌دهد. داستان دهم آینه مقعر توی جیب، برشی کوتاه از رابطه دختر و پسری است در یادآوری دختر بین کمک کردنش به پیرمردی برای نشستن روی صندلی قسمت زنانه اتوبوس و پس از گذشت دقایقی لگد شدن پایش توسط همان پیرمرد به وقت خروج. داستان یازدهم ببرگ، داستان پایانی مجموعه تلاشی است برای بیان متفاوت داستان کلیشه‌ای زن و مرد. زنی که دلش می‌خواهد ببر باشد و به ببر استحاله می‌یابد تا مخاطب یک رابطه همیشگی را این بار از منظر دیگری بنگرد.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...
صدای من یک خیشِ کج بود، معوج، که به درون خاک فرومی‌رفت فقط تا آن را عقیم، ویران، و نابود کند... هرگاه پدرم با مشکلی در زمین روبه‌رو می‌شد، روی زمین دراز می‌کشید و گوشش را به آنچه در عمق خاک بود می‌سپرد... مثل پزشکی که به ضربان قلب گوش می‌دهد... دو خواهر در دل سرزمین‌های دورافتاده باهیا، آنها دنیایی از قحطی و استثمار، قدرت و خشونت‌های وحشتناک را تجربه می‌کنند ...
احمد کسروی به‌عنوان روشنفکری مدافع مشروطه و منتقد سرسخت باورهای سنتی ازجمله مخالفان رمان و نشر و ترجمه آن در ایران بود. او رمان را باعث انحطاط اخلاقی و اعتیاد جامعه به سرگرمی و مایه سوق به آزادی‌های مذموم می‌پنداشت... فاطمه سیاح در همان زمان در یادداشتی با عنوان «کیفیت رمان» به نقد او پرداخت: ... آثار کسانی چون چارلز دیکنز، ویکتور هوگو و آناتول فرانس از ارزش‌های والای اخلاقی دفاع می‌کنند و در بروز اصلاحات اجتماعی نیز موثر بوده‌اند ...
داستان در زاگرب آغاز می‌شود؛ جایی که وکیل قهرمان داستان، در یک مهمانی شام که در خانه یک سرمایه‌دار برجسته و بانفوذ، یعنی «مدیرکل»، برگزار شده است... مدیرکل از کشتن چهار مرد که به زمینش تجاوز کرده بودند، صحبت می‌کند... دیگر مهمانان سکوت می‌کنند، اما وکیل که دیگر قادر به تحمل بی‌اخلاقی و جنایت نیست، این اقدام را «جنایت» و «جنون اخلاقی» می‌نامد؛ مدیرکل که از این انتقاد خشمگین شده، تهدید می‌کند که وکیل باید مانند همان چهار مرد «مثل یک سگ» کشته شود ...
معلمی بازنشسته که سال‌های‌سال از مرگ همسرش جانکارلو می‌گذرد. او در غیاب دو فرزندش، ماسیمیلیانو و جولیا، روزگارش را به تنهایی می‌گذراند... این روزگار خاکستری و ملا‌ل‌آور اما با تلألو نور یک الماس در هم شکسته می‌شود، الماسی که آنسلما آن را در میان زباله‌ها پیدا می‌کند؛ یک طوطی از نژاد آمازون... نامی که آنسلما بر طوطی خود می‌گذارد، نام بهترین دوست و همرازش در دوران معلمی است. دوستی درگذشته که خاطره‌اش نه محو می‌شود، نه با چیزی جایگزین... ...