همزمان با شصتمین زادروز قیصر امین‌پور کتاب «همسایه آفتاب» درباره شعر و زندگی او به اهتمام مهدی فیروزیان منتشر شد.

به گزارش ایبنا، این کتاب که به علت برخی مشکلات با دو سال تأخیر منتشر شده است، هجدهمین شماره از سلسله کتاب‌های «در ترازوی نقد» انتشارات سخن است که به بررسی شعر معاصر اختصاص دارد.

مهدی فیروزیان، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، پیشتر یازدهمین شماره از این مجموعه را با نام «از ترانه و تندر» درباره شعر و زندگی حسین منزوی منتشر کرده بود و این بار در این کتاب به سراغ شعر و زندگی قیصر امین‌پور رفته است؛ کسی که علاوه بر تدریس در دانشگاه تهران، عضویت پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و سردبیری سروش نوجوان، یکی از موفق‌ترین شاعران و ترانه‌سرایان پس از انقلاب اسلامی بوده است.

«همسایه آفتاب» پس از مقدمه و سالشمار زندگی قیصر، دارای چهار بخش کلی است؛ بخش اول ویژه «نقد و بررسی‌ها» است که در آن جز سه مقاله به قلم فیروزیان، مقالاتی از عزت‌الله فولادوند، محمود فتوحی، وحید عیدگاه، هما میوانی، زهرا علی‌نوری و مهسا کاظمی آمده است.

این مقالات که همگی به درخواست گردآورنده کتاب نوشته شده و با ویراستاری وی به چاپ رسیده‌اند، با نگاهی فراگیر به کارنامه قیصر امین‌پور، علاوه بر شناسایی چندجانبه هنر شاعری او در دو شاخه بزرگسال و نوجوان و در زمینه‌هایی گوناگون چون اندیشه، تأثیرپذیری، ایهام‌پردازی، هنجارگریزی و موسیقی بیرونی، خوانندگان را از چند و چون کار پژوهشگری، نویسندگی و نثر ادبی او نیز آگاه می‌کنند.

تنها زمینه مهم کاری قیصر امین‌پور که به آن پرداخته نشده، ترانه‌سرایی است و آن هم به این علت است که فیروزیان یک اثر پژوهشی مفصل و مجزّا در این باره نوشته که دو سال پیش با نام «این ترانه بوی نان نمی‌دهد» (سبکشناسی ترانه‌های قیصر امین‌پور) توسط انتشارات آبی منتشر شده است.

بخش دوم کتاب «یادکردهای کوتاه» است که در آن 48 یادداشت (به تعداد سال‌های زندگی قیصر) از 48 شخصیت مختلف درباره قیصر آمده است. در هر یک از این یادداشت‌های کوتاه که از میان انبوهی مطالب پراکنده به‌گزین شده‌ است، از زاویه‌ای به شخصیت، خلق‌وخو، رویدادهای زندگی و شعر و فعالیت‌های ادبی قیصر پرداخته شده است. در این بخش برای نمونه از کسانی چون محمدرضا شفیعی‌کدکنی، سیمین بهبهانی، مظاهر مصفا، احمدرضا احمدی، رضا سیدحسینی، مرتضی کاخی، مهدی فیروزان، علیرضا افتخاری، حسام‌الدین سراج، آیه امین‌پور (فرزند قیصر) و... مطالبی آمده است.

بخش سوم مربوط به «سروده‌هایی در ستایش و سوگ قیصر» است که در آن 30 سروده (به تعداد سال‌های شاعریِ قیصر) از سرایندگانی چون وحید عیدگاه، محمد خلیلی، محمدعلی بهمنی، ساعد باقری، علی موسوی گرمارودی، جواد زهتاب، ارشامه تافته، مهدی فیروزیان و... چاپ شده است.

بخش چهارم این اثر، «کتابشناسی» است که فیروزیان در آن نام و نشانی نزدیک به هزار کتاب، پایان‌نامه، مقاله و یادداشت درباره قیصر امین‌پور و نیز آثار خود او را گردآوری و معرفی کرده است. در پایان کتاب نیز عکس‌هایی رنگی از دوره‌های گوناگون زندگی قیصر به چاپ رسیده است.

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...