تاریخ اندیشیدن | آرمان ملی
کتاب‌های بسیار زیادی در زمینه فلسفه و تاریخ آن ـ چه به زبان فارسی و چه به زبان‌های دیگر ـ به رشته تحریر درآمده‌اند. هر کدام از این کتاب‌ها، ویژگیهای منحصر به خود را دارا هستند. یکی از کتاب‌هایی که در این حیطه نگاشته شده، کتاب «تاریخ تحلیلی فلسفه غرب» [A critical history of Westren philosophy] است که به همت دی. ای. اوکانر [O'connor, Daniel John] گردآوری شده و توسط خشایار دیهیمی به فارسی برگردانده شده و از سوی نشر نقش جهان به چاپ رسیده است.
![تاریخ تحلیلی فلسفه غرب» [A critical history of Westren philosophy] دی. ای. اوکانر [O'connor, Daniel John]](/files/16098553094013672.jpg)
اوکانر در درآمد این کتاب، حوزه مخاطبان کتاب را معین میکند. وی از همان ابتدا این مجموعه را کتابی متفاوت در نظر میگیرد که برای استفاده دانشجویان دوره لیسانس فلسفه و خواننده عام فرهیخته فراهم آمده است. از این‌رو، سیر تاریخی فلسفه از نخستین دوره و نخستین فیلسوفان یونان تا عصر حاضر در منظر دید خواننده قرار میگیرد. به همین دلیل، مخاطب کتاب حاضر نه‌تنها بخشی از تاریخ تکوین فلسفه و گذر تاریخی آن آشنا میشود، بلکه با «تحلیل و نقد» فلسفه مواجه میشود. درنتیجه این عمل، مرکزیت کتاب حول محور «مسائل متافیزیک و معرفتشناسی» میچرخد. کتاب، حاوی دوازده مقاله مفصل و جامع است که از نخستین فیلسوفان یونان آغاز شده و به فیلسوفانی نظیر افلاطون، ارسطو، آگوستینوس، توماس آکویناس، هابز، دکارت، اسپینوزا، جان لاک و دیگران میپردازد. اگرچه در دید نخست به‌نظر می‌آید چندان ربطی میان مقالات وجود نداشته باشد، اما در کمال حیرت میتوان پی برد علاوه بر اینکه هیچ‌گونه گسستی در پیوند و ضبط‌وربط مقالات وجود ندارد که عمیقا به‌هم مرتبطاند. از این بابت که وقتی با تحلیل تفکرات فلاسفه یونان باستان در فصل نخست روبه‌رو میشویم، سیر تحول فلسفه و مکاتب جاری در آن روزگاران نوع پیوستگی تاریخی و سیر پیشرفت‌های فلسفه و تفکر را مشاهده میکنیم. از این منظر مخاطب برداشتی کلی و درعین‌حال تاریخی به‌دست می‌آورد. همین سیر آشنایی را در فصول دیگر کتاب به وضوح میتوان مشاهده کرد. آنجا که به تحلیل «اندیشه»های فلاسفه بزرگ میپردازد، عصاره دقیق و درست و بجایی را به تصویر میکشد و از سویی دیگر فضایی را برای خواننده ایجاد میکند تا از یک جنبه به درک درست مباحث و اندیشه‌های آنان برسد و از جنبه دیگر گزینش شخصی خود را بدست آورد. بدین معنا که از میان این فلاسفه و مکاتب مطرح‌شده، آن را که به حوزه فکری و علاقه اوست، در پیش بگیرد.
«تاریخ تحلیلی فلسفه غرب» از این بابت در زمره کتاب‌هایی است که میتواند مخاطب خود را سرخوش و لبریز از آگاهیهای لازم، به حال خود رها سازد. از این زاویه، کتاب حاضر میتواند شناخت درستی در اختیار مخاطب علاقمند به فلسفه جهان قرار دهد. گزینش مقالات و اسامی فلاسفه موجود در کتاب نشان میدهد که هدف کتاب ارائه تصویری از جریان تفکر فلسفی از دورترین زمان تا زمان حاضر بوده است. به همین دلیل، نظرگاه فیلسوفانی به بوته نقد و تحلیل کشانده میشوند که هسته کانونی تفکر در میان سایرین بوده‌اند. ویژگی مهم دیگری را که میتوان برای این کتاب درنظر گرفت این است که هرگز تلاش نمیکند تا به نقد یک‌سویه‌نگرانه به فیلسوفان و مکاتب نظری بپردازد و خاستگاه دیگری را ترسیم نماید. بلکه بر آن است نگره واقعی اندیشه تاریخی فلاسفه را در یک سیر تاریخی در بستر تحولات اجتماعی و البته کمتر سیاسی، در منظر دید مخاطب قرار دهد و همین میتواند مهمترین خصلت هر کتابی باشد که در پی آن نیست تا خود را بر مخاطب تحمیل کند، بلکه همپای خواننده حرکت میکند و اگر گاه پیشاپیش وی به راه میافتد، از این جهت است که آینه را نشان مخاطب دهد تا خود در آن نگرد. لذت‌انگیزی کتاب از این جنبه بسیار مهم است.
بی‌تردید «تاریخ تحلیلی فلسفه غرب» میتواند خلأ درک فلسفه را از نخستین دوره تا عصر پیشرفت‌های فکری و اجتماعی پر کند. آنجایی که فلسفه تمایل پیدا کرده و فرصت یافته تا به زندگی عملیِ انسان معاصر نزدیک شود. یعنی دارد به فلسفه عملی بدل میشود تا شاید بتواند حالا از آن ذهنگرایی محض بیرون بیاید و خود را در لایه‌های رفتاری انسان جای دهد؛ چراکه جهان امروز پیش از هرچیز به اندیشه و اندیشیدن نیازمند است. نیاز امروز انسان درمانده در زیر چرخهای خُردکننده تکنولوژی آن است تا دمی به تفکر بنشیند.
................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............
