به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایرنا- پنجاهوچهار سال پیش، بانوی باستانشناس انگلیسی، «بئاتریس آیلین دکاردی»، به کاوش در دره بَمپور در بلوچستان ایران پرداخت که چهارسال بعد، نتایج آن را در قالب کتابی با عنوانِ «کاوش در تپه بمپور؛ محوطهای از هزاره سوم پیش از میلاد در بلوچستانِ ایران» منتشر کرد و این کتاب پس از نیمقرن به فارسی برگردانده شده است.
بَمپور در بلوچستان ایران، از غرب به دلگان و جلگه چاههاشم، از شرق به ایرانشهر، از شمال به بزمان و از جنوب به لاشار و نیکشهر میرسد. دشت بمپور در میان بلوچستان و رودبار کرمان، یکی از قدیمیترین سکونتگاههای پیشاتاریخِ این منطقه بهشمار میرود. تپه قلعه بمپور، امروزه در منطقه شمالی شهر بمپور واقع شده و آثاری از تمدنهای ادوار مختاف تاریخ ایران را در خود جای داده است. کهنترینِ آن در کاوشهای بئاتریس آیلین دکاردی (Beatrice Eileen de Cardi) به دست آمده که به هزاره سوم پیش از میلاد میرسد و متأخرترینِ آن، قلعه باقیمانده در بالای تپه است که تا پایان قاجار و اوایل پهلوی اول، محل استقرار قدرتهای محلی کرمان و بلوچستان بوده است.
کتاب کاوش در تپه بمپور؛ محوطهای از هزاره سوم پیش از میلاد در بلوچستانِ ایران (Excavations at Bampur, a Third Millennium Settlement in Persian Baluchistan)، گزارش پژوهش میدانی دکاردی در بلوچستان در دهه شصت میلادی و مشخصا در سال ۱۹۶۶ است که محصول آن، نشان میدهد این یافتهها با نتایج کاوشهای صورتگرفته در تمدنهای شهر سوخته و هَلیلرود ارتباط دارد. اثری که نخستینبار در سال ۱۹۷۰ ازسوی موزه تاریخ طبیعی آمریکا منتشر شد و اکنون پس از گذشت نیمقرن، در دسترس مخاطبان فارسیزبان هم قرار گرفته است.
بئاتریس دکاردی در جشن تولد صدسالگی سال ۲۰۱۴
این باستانشناس فقید انگلیسی که بیستوچهار سال، یعنی از ۱۹۴۹ تا ۱۹۷۳، دبیر شورای باستانشناسی بریتانیا بود و پنجم ژوئیه ۲۰۱۶ در ۱۰۲ سالگی در زادگاهش، لندن درگذشت، افزون بر بلوچستانِ ایران و پاکستان، در قطر هم به کاوش پرداخت و دانش ما را از تجارت دریایی خلیج فارس ارتقا بخشید.
کتاب را حسین مرادی ترجمه کرده که خود، معاونت گروه باستانشناسی شهر سوخته و سرپرستی چند طرح باستانشناسی در حوزه بلوچستان و دره بمپور را برعهده داشته و در مقدمه خود و نظر به اهمیت پژوهشهای دکاردی آورده است: «در زمان انتشار این گزارش، هنوز بسیاری از محوطههای جنوبشرق ایران و مکران پاکستان همانند شهر سوخته، تپه یحیی، میری کلات، مهرگره ناشناخته بوده یا کار کاوش علمی آنها تقریبا همزمان یا اندکی بعدتر از کاوشهای تپه بمپور شروع شده بود و بنابراین اطلاعات ایشان و سایر باستانشناسان محدود به بررسیها و کاوشهای شتابزده و بعضا غیرعلمی [سِر اورل] اشتین از این محوطهها بوده است، اما دقت نظر و اشراف علمی که خانم دکاردی بهواسطه انجام بررسیها و کاوشهایی در برخی مناطق مکران پاکستان یا حوزه تمدنی دشت سند داشته، باعث شده تا بسیاری از تحلیلها و بهویژه تاریخگذاریهای تطبیقی و نسبی که از مواد فرهنگی تپه بمپور ارائه داده، پس از گذشت چند دهه، همچنان معتبر باقی بماند و این مسئله ارزش ترجمه کتاب ایشان را دوچندان میکند. ص. ۱۰»
شاید مهمترین نتیجه این کاوشها و بررسیها، سفالِ بمپور باشد. چنانکه خودِ دکاردی نیز در مقدمه بر این کتاب بر آن تاکید میکند: «سفالِ بمپور بهخاطر اطلاعات جدیدی که در مورد ارتباطات موجود بین مناطق مرزی بلوچستان ایران و سرزمینهای همسایه آن یعنی افغانستان و پاکستان در هزاره سوم پیش از میلاد ارائه میکند، دارای اهمیت زیادی است. ص ۱۱ » و البته در فصلی از کتاب که درباره این سفال است یادآور میشود که «ویژگی سفال این فرهنگ، سبک محلی آن است. در بمپور نشانهای از رکود و وقفه وجود ندارد و هر دوره بازتابدهنده ویژگیهایی هم در شکل سفال و هم در تزیینات است ص. ۱۰۷»، زیرا او سیر تطور تمدن دره بمپور را به ششدوره تقسیم کرده است.
جلد نسخه اصلی کتاب کتاب «کاوش در تپه بمپور؛ محوطهای از هزاره سوم پیش از میلاد در بلوچستانِ ایران»
نکات جالب کتاب، فارغ از فحوای تخصصی آن که در هفده بخش تدوین شده است، بخش سپاسگزاریها دکاردی است. اینکه «اینجانب مدیون وزارت فرهنگ و هنر برای صدور مجوز بوده و از همکاری و شخصیت فوقالعاده آقای دکتر عزتالله نگهبان و مرکز باستانشناسی ایران سپاسگزارم.» یا «آقای محمد[رحیم] صراف در این کاوش بهعنوان نماینده مرکز باستانشناسی ایران حضور داشت. ص. ۱۷» او همچنین از «دیوید استروناخ، مدیر مؤسسه مطالعات ایرانی انگلیس» هم تشکر میکند. ایرانشناسی که همین اخیرا درگذشت. او همچنین از «گروه باستانشناسی تحت نظر» خود نام میبرد که «عبارت بودند از آقایان پیتر بروکستون (Peter Broxton) و تیموتی استریکلند (Timothy Strickland) که مسئول مربعهای Z و Y بودند. همان»
کاس سفالی با تزئین عقرب/ از تصاویر کتاب
چاپ نخست کتاب ۲۶۴ صفحهایِ کاوش در تپه بمپور؛ محوطهای از هزاره سوم پیش از میلاد در بلوچستانِ ایران، در شمارگان ۷۰۰ نسخه، در سال ۱۳۹۹ و به قیمت ۵۰ هزار تومان ازسوی مؤسسه آبی پارسی (انتشارات پل فیروزه) منتشر شده است که سومین مجلد از مجموعه پژوهشهای ایرانِ فرهنگی است.
