«کتاب تالش: یک تک‌نگاری از تالش پیش از برآمدن رضاشاه» به کوشش گوئل کهن از سوی نشر نامک منتشر شد.
به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، گوئل کهن پژوهشگر ایرانی متولد ۱۳۳۰ است. این رساله یا تک‌نگاری که نگاهی انتقادی نسبت به وضع تالش در روزگار احمد شاه قاجار و اواخر جنگ جهانی یکم دارد، راهنمایی است که از زبان شاهدی آگاه برای اصلاح و بیداری پایتخت‌نشینان نوشته شده و می‌کوشد اهل تالش را از خمودگی به درآورده و به محو ظلم و بی‌عدالتی در آن دیار برانگیزد.
رویه روسای طوالش: جالب توجه زمامداران مملکت استرحام، اما عروسی رعایای بیچاره، جالب توجه علمای اعلام، جرح و تعدیل یا نسخه احکام شرع، تاریخ مختصر، معنی اطاعت و انجام خدمت بخشی از سرفصل‌های کتاب تالش را دربردارد.
سپس در پنج پیوست به متن اصلی کتاب تالش، متن تلگراف به مظفرالداین‌شاه قاجار: نمونه‌ای از تظلم‌خواهی تالشیان، منابع و ماخذ، نمایه اشخاص و نمایه جا و مکان می‌پردازد.
در زمینه تاریخ تالش و شناخت تالشیان، کتاب تالش به نوبه خود، منبعی یگانه و دست اول به شمار می‌آید. دقت نظر، دانش فارسی و غیرفارسی نویسنده رساله و روش ارائه و طبقه‌بندی اطلاعاتی که او از درون جامعه میزبان ارائه داده است، از بسیاری جنبه‌ها تازگی دارد. اطلاعات و نکات ریزی که از دید نویسنده تیزبین روایت شده، می‌تواند دریچه دیگری را برای شناخت دقیق‌تر گوشه‌ای از تاریخ تحولات اجتماعی، فرهنگی، محیطی و مراودات و تعاملات طبقاتی منطقه تالش فراروی پژوهشگران و مورخان میهن‌مان قرار دهد.
رساله تالش چگونه پیدا شد؟
گوئل کهن در ابتدای کتاب به پژوهش در زمینه اوضاع ایران در اواخر دوره قاجار می‌پردازد و می‌گوید: «چند سال پیش که مدتی همه روزه در آرشیو ملی انگلستان در جنوب شهر لندن درگیر پژوهشی چندساله در زمینه اوضاع ایران در اواخر دوره قاجار و چگونگی برآمدن رضاشاه پهلوی بودم، در لابه‌لای انبوهی اسناد فشرده در یکی از پرونده‌های مربوط به حضور و چالش‌های قوای انگلستان در شمال ایران که بر علیه میرزا کوچک‌خان جنگلی و نیز عوامل بلشویک و پیروان دولت نوبنیاد روسیه شوروی در جنگ بودند، به پاکتی حاوی یک رساله با خطی زیبا با عنوان کتاب تالش برخوردم. همچنان که عنوان روی پاکت نشان می‌داد رساله مزبور خطاب به «ماژور اموندیس رئیس سیاسی دولت فخیمه انگلیس مقیم قزوین دامت شوکته» نوشته شده بود و با امضای نویسنده به پایان رسیده بود.»
مولف در جای جای رساله خود با ذکر شواهد عینی و تجربه اقامت خود در تالش می‌کوشد برای حمایت از ضعفا، روستاییان و مردم کوچه و بازار، از اقدامات نظام حاکم و دولت وثوق حمایت کند و حق‌کشی‌ها، بی‌رحمی‌ها و نامردمی‌های قدرتمندان محلی، اعم از خان و مالک، ملایان متعصب و سایر تمامیت‌خواهان را نمایان سازد و با جزئیات به شرح زورگویی‌ها و نامردمی‌های آنان بپردازد، از کارهای جنگلی‌ها نیز گله‌مند است.
نگاه تحسین‌آمیز و ارادت مولف به وثوق‌الدوله
مولف به وثوق‌الدوله که یکی از منفورترین شخصیت‌ها در حافظه جمعی ملت ایران تلقی شده است، ارادتی ویژه دارد و در چند جای رساله خود با تایید و تکریم از او یاد می‌کند… و به تبع پشتیبانی از سیاست و شدت عمل وثوق‌الدوله نسبت به جنبش میرزاکوچک‌خان، و از اینکه «دولت وثوق‌الدوله، فروپاشیدن نیروهای جنگل را سرلوحه کار خود قرار» داده مخالفت شدید خود با جنگلی‌ها را پنهان نمی‌کند.
گر چه رساله‌نویس نسبت به وثوق‌الدوله نگاهی تحسین‌آمیز دارد اما در بیان و گزارش بیشتر مشاهداتش، جنبه حقیقت‌گویی را به خوبی رعایت کرده و برداشت‌هایی منصفانه و مبتنی بر واقعیت‌های تلخ موجود -به‌ویژه در دفاع از طبقات ضعیف و تحت ستم- را ارائه داده است که چه بسا صحت آنها را بتوان در دیگر منابع مستند نیز مشاهده کرد.
گزارش جامع و آگاهانه‌ای از جامعه تالشیان
گزارش برخی ناملایمات و دشواری‌های تالش‌نشینان در این رساله از این ویژگی نیز برخوردار است که حقایق و اطلاعات موجود و حتی ضعف صنعت و تجارت و ارتباطات جاده‌ای را که توسط یک ناظر دقیق، نکته‌سنج و واقع‌بین از درون و از بطن جامعه ارائه می‌دهد. او ضمن بیان مشاهدات خود، به ریشه‌یابی برخی از معضلات می‌پردازد و حتی برای رفع آنها و بهبود وضعیت، راه‌حل عقلایی و شاید مناسب زمانه‌اش را عرضه می‌کند. بر این پایه، ضمن شناخت و معرفی روابط اقتصادی، تولیدی و فرهنگی-اجتماعی، می‌کوشد نقاط ضعف هر یک را نیز از دید خود بیان کند که چه بسا برای سیاست‌گذار و برنامه‌ریز توسعه منطقه‌ای می‌توانسته راهگشا باشد.
نویسنده رساله یا «کتاب تالش» نیز به دستور و خواست وثوق‌الدوله، صدراعظم بی‌سر و صدا، ماموریت یافته بوده که در منطقه تالش جنوبی (یا تالش ایران در آن زمان) حضور یابد و گزارش جامع و آگاهانه‌ای از جامعه تالشیان و سرزمین‌شان را برای جلب نظر کنفرانس صلح پاریس -و در راس آنها کسب حمایت انگلیس- تهیه کند تا بلکه بر پایه سیاست دولت وثوق‌الدوله بتوان مناطق مزبور را به ایران برگردانید. وثوق‌الدوله شاید در ذهن خود با محور استراتژی سیاسی‌اش، مذاکره محرمانه با دولت انگلستان و انعقاد قرارداد ۱۹۱۹ را نیز بر همین پایه و هدف توجیه می‌کرده است.
برگزاری «کنفرانس صلح پاریس»
نکته بسیار مهمی که درباره ماهیت تهیه و تدوین این رساله و نویسنده آگاه و فرخ‌نگر آن قابل ذکر و درخور تعمق است همانا لزوم توجه به شرایط زمانی و نحوه ارائه آن به مقامات انگلیسی در گرماگرم پایان جنگ جهانی یکم و برگزاری «کنفرانس صلح پاریس» است که طی آن انجام تغییرات جغرافیایی گسترده در نقشه سیاسی جهان مدنظر بوده است.
در بازخوانی، ویرایش و آماده‌سازی متن این رساله تلاش بر این بوده است که با حفظ امانت، تنها به رفع اشتباهات لغوی و نارسایی مفهومی مطلب پرداخته شود. بر این مبنا، با پایبندی به آداب تهذیب و اصلاح نوشتار و حدود مجاز ویراستاری متن پیش‌رو فراهم آمده است.
مطالعه متن اصلی دست‌نویس در پیوست این کتاب و مقایسه آن با متن تصحیح‌شده که شامل نشانه‌های سجاوندی و نقطه‌گذاری است نیز برای خواننده علاقه‌مند متن‌شناسی خالی از فایده نخواهد بود. از گوئل کهن پیش‌تر کتاب‌های متعددی، از جمله کتاب پراقبال و دوجلدی «تاریخ سانسور در مطبوعات ایران» منتشر شده است.
کتاب «تالش: یک تک‌نگاری از تالش پیش از برآمدن رضاشاه» به کوشش گوئل کهن در ۱۲۷ صفحه با شمارگان ۲۲۰ نسخه و قیمت ۱۵۰ هزار تومان از سوی نشر نامک عرضه شده است.
................ هر روز با کتاب ................
