بازیابی خاطرات هنرمندان قدیمی موسیقی | اعتماد


چاپ اولِ کتاب «گلهای ماندگار» به ‌کوشش وحید استرون و با مقدمه‌ای از فضل‌اله توکل توسط انتشارات راد نواندیش در سال ۱۴۰۱، روانه بازار نشر شد. این کتاب ماحصلِ چندین سال کارِ روزنامه‌نگاری وحید استرون است و همان‌گونه‌ که وی در «یادداشت نویسنده» وعده داده است، کتاب -یا کتاب‌هایی- نیز از او در آینده‌ نزدیک، به ‌زیور طبع آراسته خواهد شد.

گلهای ماندگار» به ‌کوشش وحید استرون

اساسا، ادبیات نوشتاری موسیقی ایران (حال در هر ژانر، سبک یا فُرم- گونه موسیقایی)، مقوله پربضاعتی نیست و جای کار فراوان دارد. یکی از نثرهای همه‌فهم و همه‌پسندی که در سال‌های اخیر در حوزه‌ نشرِ کتاب رواج پیدا کرده، نثرِ روزنامه‌نگاری است. نثرِ رایجِ نگارش کتاب حایزِ اُسلوبِ مشخصی است که ضمن احترام به آن، در حال حاضر و با رواج شبکه‌های اجتماعی و کاهش سرانه‌ مطالعه، شاید جوابگوی سلایق و علایقِ فعلی مطالعاتی نسل حاضر نباشد. یکی از نثرهای عامه‌پسند، نثرِ روزنامه‌نگاری است که به ‌تقریب و به ‌تحقیق، آحاد جامعه ارتباط بیشتری با آن برقرار می‌سازند.

این نکته را باید مورد تدقیق و تعمیق قرار داد که عامل مهمی که نوشته‌ها یا کتاب‌های افراد شاخصی چون «حبیب‌الله نصیری‌فر»، «حسن فرازمند»، «فروغ بهمن‌پور»، «هومن ظریف»، «نادیا جان‌فدا»، «لیلا رضایی»، وحید استرون و غیره را -در پیشگاهِ توده مردم- هر چه بیشتر جذاب‌تر و خواندنی‌تر می‌کند، نثرِ نوشتاری بی‌پیرایه و بی‌تکلف آنهاست که آبشخورِ آن، نثرِ روزنامه‌نگاری است. البته اسامی یاد شده درخصوص نویسندگانِ شناخته ‌شده‌ عرصه موسیقی است و قطعا در حوزه‌های دیگر فرهنگی، اسامی دیگری نیز قابل ارایه خواهد بود.

کتاب گلهای ماندگار در سه بخشِ «از نگاه یاران»، «گفت‌وگوها» و «یادها»، پیش‌ روی مخاطب است. در بخشِ نگاه یاران که اتفاقا مفصل‌ترین بخش کتاب یاد شده است، توصیف و شرح حال تعدادی از هنرمندان از دست ‌رفته موسیقی را از زبان یاران آنها می‌خوانیم.

در برخی از این نوشته‌ها، کندوکاوِ شخصِ مصاحبه‌گر (یا به ‌عبارت صحیح‌تر، تدوین‌کننده‌ گزارش) به ‌بیشترین حدِ خود رسیده است، به عنوان نمونه؛ در نوشتارِ «افسانه همنشینی تار، نی و صدای تاج»، استرون کلیتی موجز و مختصر از کانون موسیقی اصفهان را البته در حد حوصله‌ مخاطبش بیان داشته یا در نوشتار «زمستان سیاه ۳۷»، جست‌وجوگرانه به ‌زوایای نامعلوم زندگی و مرگِ جنجالی هنرمند فقید «داریوش رفیعی» پرداخته است.

استرون در این بخش از کتاب و همچنین در بخش بعدی که به ‌«گفت‌وگوها» اختصاص یافته است، جرقه‌ اصلی را در ذهن کنشگرِ مخاطب نوشتار زده تا او ادامه‌ مطالعاتش را در آثار مکتوب دیگر دنبال کند و این دستاوردِ بسیار مهمی است. یکی دیگر از دلایلی که راقم این سطور، نوشته‌های نویسندگانی چون نصیری‌فر، فرازمند، بهمن‌پور، ظریف، جان‌فدا، رضایی، استرون و غیره را مهم می‌داند دقیقا به ‌همین دلیل است که رهیافتِ نوشتاری این روزنامه‌نگاران، مخاطب را به‌ ادامه‌ مطالعاتش ترغیب می‌دارد و این یعنی «بسترسازی، در جهت ایجاد یا بسطِ فضای پژوهش».

اما بخش پایانی کتاب گلهای ماندگار که به «یادها» تعبیر یافته، متاسفانه بخشی ابتر و نصفه و نیمه از بخش‌های این کتاب است.
تنها نوشتارِ این بخش تحت عنوان «سکوت پاتوق‌های فرهنگی شهر»، هر چند خود حایز سوژه‌ مهم و فوق‌العاده‌ای است که می‌توانست جداگانه عنوان یک پژوهش مفصل یا یک کتاب مستقل باشد، اما در نظر اول، این حالت را تداعی می‌کند که پدیدآورنده‌ کتاب ناچارا و از روی اجبار بخش سومی را به‌ بخش‌های کتاب خود افزوده تا این نوشتار را هم در کتابش داشته باشد.

در صورتی ‌که می‌شد این نوشتار را قدری مفصل‌تر و با افزوده‌های مطالعاتی و تحقیقاتی پروراند یا اینکه چند نوشتار دیگر را هم به ‌بخش یادها اضافه کرد تا نسبتِ حجم نوشتاری در سه بخشِ یاد شده کتاب، تناسبِ مناسبی یابد.

امید است کتاب گلهای ماندگار، بیشتر و بیشتر مورد توجه اهالی فرهنگ و هنر قرار بگیرد و نویسنده‌ کوشای آن نیز در چاپ‌های بعدی، کتاب را به ‌نظر اهالی فن نگارش و پژوهش رساند تا با خوانش دقیق کتاب یا بررسی عناوینِ بخش‌های آن، تکامل و تعالی این کتاب را شاهد باشیم.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

من از یک تجربه در داستان‌نویسی به اینجا رسیدم... هنگامی که یک اثر ادبی به دور از بده‌بستان، حسابگری و چشمداشت مادی معرفی شود، می‌تواند فضای به هم ریخته‌ ادبیات را دلپذیرتر و به ارتقا و ارتفاع داستان‌نویسی کمک کند... وقتی از زبان نسل امروز صحبت می‌کنیم مقصود تنها زبانی که با آن می‌نویسیم یا حرف می‌زنیم، نیست. مجموعه‌ای است از رفتار، کردار، کنش‌ها و واکنش‌ها ...
می‌خواستم این امکان را از خواننده سلب کنم؛ اینکه نتواند نقطه‌ای بیابد و بگوید‌ «اینجا پایانی خوش برای خودم می‌سازم». مقصودم این بود که خواننده، ترس را در تمامی عمق واقعی‌اش تجربه کند... مفهوم «شرف» درحقیقت نام و عنوانی تقلیل‌یافته برای مجموعه‌ای از مسائل بنیادین است که در هم تنیده‌اند؛ مسائلی همچون رابطه‌ فرد و جامعه، تجدد، سیاست و تبعیض جنسیتی. به بیان دیگر، شرف، نقطه‌ تلاقی ده‌ها مسئله‌ ژرف و تأثیرگذار است ...
در شوخی، خود اثر مایه خنده قرار می‌گیرد، اما در بازآفرینی طنز -با احترام به اثر- محتوای آن را با زبان تازه ای، یا حتی با وجوه تازه ای، ارائه می‌دهی... روان شناسی رشد به ما کمک می‌کند بفهمیم کودک در چه سطحی از استدلال است، چه زمانی به تفکر عینی می‌رسد، چه زمانی به تفکر انتزاعی می‌رسد... انسان ایرانی با انسان اروپایی تفاوت دارد. همین طور انسان ایرانیِ امروز تفاوت بارزی با انسان هم عصر «شاهنامه» دارد ...
مشاوران رسانه‌ای با شعار «محصول ما شک است» می‌کوشند ابهام بسازند تا واقعیت‌هایی چون تغییرات اقلیمی یا زیان دخانیات را زیر سؤال ببرند. ویلیامسن در اینجا فلسفه را درگیر با اخلاق و سیاست می‌بیند: «شک، اگر از تعهد به حقیقت جدا شود، نه ابزار آزادی بلکه وسیله گمراهی است»...تفاوت فلسفه با گفت‌وگوی عادی در این است که فیلسوف، همان پرسش‌ها را با نظام‌مندی، دقت و منطق پی می‌گیرد ...
عوامل روان‌شناختی مانند اطمینان بیش‌ازحد، ترس از شکست، حس عدالت‌طلبی، توهم پولی و تاثیر داستان‌ها، نقشی کلیدی در شکل‌گیری تحولات اقتصادی ایفا می‌کنند. این عوامل، که اغلب در مدل‌های سنتی اقتصاد نادیده گرفته می‌شوند، می‌توانند توضیح دهند که چرا اقتصادها دچار رونق‌های غیرمنتظره یا رکودهای عمیق می‌شوند ...