خاطره‌بازی با یک رمان خواندنی و به یادماندنی | جام جم


شخصیت‌های داستان همگی انسان‌های خوب و شریفی بودند. با این‌که گاهی بعضی از آنها دچار لغزش و خطا می‌شوند اما باز انسان‌های خوبی هستند و داستان حول محور انسانیت و اخلاق می‌گردد. همذات‌پنداری خوبی با شخصیت‌ها داشتم و به تک‌تک آنها علاقه داشتم؛ چرا که همه شخصیت‌ها از مردمان معمولی بودند. نویسنده به کل تمایل دارد از خوبی حرف بزند و نمی‌شود گفت این نکته منفی داستان است. همه قصه‌های امیرخانی نشان می‌دهد او تمایل دارد زیبایی‌های نوع انسان را ببیند. او ارزش وجودی هر انسان را بالاتر از همه چیز می‌بیند.

من او امیرخانی

کتاب «من او»، فضاسازی بسیار عالی داشت و صحنه برای خواننده کاملا مشخص بود در کدام منطقه و در چه برهه‌ای از تاریخ اتفاق افتاده‌است و صحنه‌‌هایی که وارد متن داستان بود، قصه را باورپذیرتر کرده‌بود. نویسنده به خوبی به محیط تسلط داشت. او هم از نظر ظاهری تهران را می‌شناخت و هم از نظر موضوعات فرهنگی شهر را.

امیرخانی به خوبی از عهده توصیفات برآمده و اطلاعاتی که از شهر تهران داشته، او را از نوشتن کوچک‌ترین نکته‌ها هم غافل نکرده‌است. او حتی نحوه صحبت کردن مردم آن دوره را بلد بوده که از لحن شخصیت قصه‌ها پیداست. من او قصه عاشقانه‌ای از فرزندان یکی از خانواده‌های مرفه، اصیل و قدیمی تهران است. عشق فرزند خانواده پولدار و ثروتمند حاجی فتاح به دختر فقیری به نام مهتاب که خدمتکار این خانواده است. ژانر کتاب با این‌که عاشقانه است اما بدون آن‌که به متن اصلی خللی وارد کند، قصه‌های متعددی را وارد داستان می‌کند. قصه‌های فرعی کمک می‌کند به نویسنده تا پیرنگ داستان را گسترش بدهد و با به‌کارگیری آنها، راه را برای وقوع حوداث بعدی هموار کند. کمرنگ و پررنگ بودن حوداث فرعی تغییر عمده‌ای در داستان به وجود نمی‌آورد ولی حضور آنها باعث تسریع حرکت داستان می‌شود. حوداث فرعی در کنار حوادث اصلی آکسیون داستان را تشکیل می‌دهند و نقش زیادی در تعلیق و جذابیت داستان دارند و باعث گیرایی آن می‌شوند. یکی از قصه‌ها در زمان رضاشاه پهلوی است که درباره کشف حجاب بوده و بابت چالش‌هایی که برای خانواده‌های مذهبی درست کرده، نوشته شده‌است.

یک موضوع فرعی دیگر که در داستان آمده ماجرای برخورد علی فتاح با انقلابیون کشور الجزایر بود. در این قصه به‌نظر می‌رسد آقای امیرخانی با این قصه می‌خواسته بگویید آخر و عاقبت هر دیکتاتوری محکوم به شکست است. داستان فراز و فرود زیادی داشت. این‌که علی به هر راهی متوسل می‌شد که با مهتاب باشد، از زیبایی‌های داستان بود. مشکلاتی که دست به دست هم داده‌ و اساس و شاکله این داستان زیبا را به وجود آورده‌بودند. از مامان‌علی گرفته تا بچه لات محل که دوست نداشتند علی به مهتاب برسد، از تقابل‌های داستان بوده. این داستان درون‌مایه عشقی داشت. مهم‌ترین قسمت داستان ارتباط علی با درویش مصطفی بود. درویش نماد یک چهره آگاه و داناست که همیشه راهنمای علی بوده و نقش یک معلم را برای او ایفا کرده‌است. نویسنده در پایان داستان عاشقانه‌ای که نوشته به سبک داستان‌های اساطیری، آن را به پایان رسانده و از اصل غافلگیری کمک گرفته و پایان زندگی علی را به زیباترین شکل ممکن نوشته‌ است. به جز این پایان، پایانی برای علی متصور نبودم. دو راوی در داستان حضور داشت که یکی خود نویسنده بود و دیگری قهرمان قصه علی فتاح. شخصیت‌پردازی و فضاسازی بیشتر از همه عناصر داستانی به چشم می‌آمد و شخصیت‌ها به گونه‌ای معرفی شده‌بودند که از لحن و گفت‌وگوی آنها می‌توانستیم به آنها پی ببریم. فضایی که نویسنده در آن داستان را به تصویر کشیده یک فضای عینی است و این‌که خانی قصد داشته مسائل و مشکلات آن دوره حاکم بر فضا را به خوبی نشان دهد و بگویید همه انسان‌ها با همه تفاوت‌ها انسان‌ هستند.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

می‌خواستم این امکان را از خواننده سلب کنم؛ اینکه نتواند نقطه‌ای بیابد و بگوید‌ «اینجا پایانی خوش برای خودم می‌سازم». مقصودم این بود که خواننده، ترس را در تمامی عمق واقعی‌اش تجربه کند... مفهوم «شرف» درحقیقت نام و عنوانی تقلیل‌یافته برای مجموعه‌ای از مسائل بنیادین است که در هم تنیده‌اند؛ مسائلی همچون رابطه‌ فرد و جامعه، تجدد، سیاست و تبعیض جنسیتی. به بیان دیگر، شرف، نقطه‌ تلاقی ده‌ها مسئله‌ ژرف و تأثیرگذار است ...
در شوخی، خود اثر مایه خنده قرار می‌گیرد، اما در بازآفرینی طنز -با احترام به اثر- محتوای آن را با زبان تازه ای، یا حتی با وجوه تازه ای، ارائه می‌دهی... روان شناسی رشد به ما کمک می‌کند بفهمیم کودک در چه سطحی از استدلال است، چه زمانی به تفکر عینی می‌رسد، چه زمانی به تفکر انتزاعی می‌رسد... انسان ایرانی با انسان اروپایی تفاوت دارد. همین طور انسان ایرانیِ امروز تفاوت بارزی با انسان هم عصر «شاهنامه» دارد ...
مشاوران رسانه‌ای با شعار «محصول ما شک است» می‌کوشند ابهام بسازند تا واقعیت‌هایی چون تغییرات اقلیمی یا زیان دخانیات را زیر سؤال ببرند. ویلیامسن در اینجا فلسفه را درگیر با اخلاق و سیاست می‌بیند: «شک، اگر از تعهد به حقیقت جدا شود، نه ابزار آزادی بلکه وسیله گمراهی است»...تفاوت فلسفه با گفت‌وگوی عادی در این است که فیلسوف، همان پرسش‌ها را با نظام‌مندی، دقت و منطق پی می‌گیرد ...
عوامل روان‌شناختی مانند اطمینان بیش‌ازحد، ترس از شکست، حس عدالت‌طلبی، توهم پولی و تاثیر داستان‌ها، نقشی کلیدی در شکل‌گیری تحولات اقتصادی ایفا می‌کنند. این عوامل، که اغلب در مدل‌های سنتی اقتصاد نادیده گرفته می‌شوند، می‌توانند توضیح دهند که چرا اقتصادها دچار رونق‌های غیرمنتظره یا رکودهای عمیق می‌شوند ...
جامعیت علمی همایی در بخش‌های مختلف مشخص است؛ حتی در شرح داستان‌های مثنوی، او معانی لغات را باز می‌کند و به اصطلاحات فلسفی و عرفانی می‌پردازد... نخستین ضعف کتاب، شیفتگی بیش از اندازه همایی به مولانا است که گاه به گزاره‌های غیر قابل اثبات انجامیده است... بر اساس تقسیم‌بندی سه‌گانه «خام، پخته و سوخته» زندگی او را در سه دوره بررسی می‌کند ...