مدیر کارخانه خبردار می‌شود که یکی از آشنایانش، به نام مهندس مارکو ماشینی ساخته است به اسم کاربوراتور که می‌تواند از خود ماده، جوهر ازلی آن را بیرون بکشد: «مطلق»... پدیده‌های عجیبی تولید می‌شوند: رخدادهای دینی مانند گرایش‌های مذهبی، وعظ و خطابه، معجزات و حتی انواع تعصبات مذهبی... هواخواهان خدای روی کشتی لایروبی! با طرفداران خدای میدان تربیت اسب! درگیر می‌شوند... کلیسای رومی که از آغاز با مطلق مخالفت داشت، سرانجام آن را می‌پذیرد


کارخانه‌ی مطلق‌سازی [The Absolute at Large (Továrna na absolutno)]. رمانی از کارل چاپک1 (1890-1938)، نویسنده‌ی چک، که در 1922 منتشر شد. این رمان بسیار به رمان‌های تخیلی هربرت جرج ولز2 نزدیک است. ماجرا در آینده (سال‌های پس از 1943) جریان پیدا می‌کند. بوندی3 مدیر کارخانه خبردار می‌شود که یکی از آشنایانش، به نام مهندس مارکو4 اکتشاف عمده‌ای کرده است. فوری به سراغش می‌رود: او ماشینی ساخته است به اسم کاربوراتور5 که می‌تواند اتم‌های زغال‌سنگ را خرد کند و از این رهگذر انرژی هنگفتی درآورد که به کار صناعت بخورد. ولی این سوخت کامل ماده، از خود ماده، جوهر ازلی آن را بیرون می‌کشد، یعنی همان «مطلق» بودگی را که در هرماده‌ای حضور دارد.

کارخانه‌ی مطلق‌سازی [The Absolute at Large (Továrna na absolutno)] کارل چاپک

در کنار کاربوراتورها، پدیده‌های عجیبی تولید می‌شوند: رخدادهای دینی مانند گرایش‌های مذهبی، وعظ و خطابه، معجزات (و به‌خصوص نمونه‌هایی از صعود) تا انواع تعصبات مذهبی. کارخانه‌ی بوندی جهان را پر از کاربوراتور می‌کند. یکی از این ماشین‌ها یک کشتی لایروبی را به حرکت درمی‌آورد و یکی از ملوان‌های آن، کوزندا6 که دستیاری به نام بریخ7 دارد، پیامبر مطلق می‌گردد.

خانم بیندر8 که مالک یک میدان تربیت اسب است، ماشین دیگری دارد. هواخواهان خدایی که روی کشتی لایروبی کار می‌کنند با کسانی که مطلق میدان تربیت اسب را خدا می‌شناسند درگیر می‌شوند. نیروی خارق‌العاده کاربوراتورها نتیجه‌اش نه آسایش بلکه فلاکت می‌شود، زیرا تولید اضافی قیمت‌های فروش کالا را پایین می‌آورد و همین سبب زیان‌های سنگین می‌شود که خود بهای تولید را بالا می‌برد. نویسنده به شوخی چنین استدلال می‌کند که دهقان چک با گران‌کردن هرچه بیشتر محصول خود مشکل را حل می‌کند.

کلیسای رومی که از آغاز با مطلق مخالفت داشت، سرانجام آن را می‌پذیرد؛ در نتیجه میان کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها جنگ عالم‌گیر وحشتناکی درمی‌گیرد. یک ستوان توپخانه، به اسم روبینت9 جهان را با کشتار بی‌رحمانه‌ی کاربراتورها نجات می‌بخشد. رمان در یک صبحگاه خوش پراگ، با دیدار بریخ و بیندر، دو دشمن سابق، پایان می‌گیرد. این دو در آنجا باهم به توافق کامل می‌رسند و هریک به دیگری سخت علاقه‌مند می‌شود. یک نگهبان خبر می‌آورد که آخرین آشیانه‌ی کاربوراتورها هم در محله‌ی زیسکوف10 پراگ، که مطلق محصول موتورهایش مورد ستایش ولگردان و روسپیان قرار گرفته بود، عاقبت کشف و نابود شده است.

این اندیشه‌ی رواج تعصب عقیدتی و رابطه‌ی آن با تعصب فنی- علمی، آن‌چنان‌که انتظار می‌رود در رمان چاپک مورد ارزیابی قرار نگرفته است؛ علتش هم لحن زیاده از حد طنزآمیزی است که مؤلف به کار برده است. با وجود این، رمان کارخانه‌ی مطلق‌سازی یکی از بکرترین آثاری است که در جریان نوشته‌های تخیلی پس از جنگ اول در اروپا به شدت رواج پیدا کرده بود. چاپک با کتاب‌های روبات‌های جهانی روسوم و کراکاتیت خود به این جریان یاری رسانده بود.

جهانگیر افکاری. فرهنگ آثار. سروش


1. Karel Čapek 2. H.G. Wells 3. Bondy 4. Marko
5. Karburator 6. Kuzenda 7. Brych 8. Binder
9. Robinet 10. Ziskov

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...