پس از شکوفاییِ داستان کوتاه در ادبیات فارسی، به‌واسطۀ پیشینۀ شعری ایرانیان، ژانری پدید آمد که هم شعر است، هم داستان کوتاه. که یک پژوهشگر در کتابی از آن با عنوان «داستان شاعرانه» یاد کرده است.

شاعرانگی در داستان کوتاه مهران عشریه

به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایلنا، کتاب «شاعرانگی در داستان کوتاه» از «مهران عشریه» با مقدمۀ «حسین پاینده» منتشر شد و ناشر این کتاب، انتشارات مروارید است.

مهران عشریه درباره این کتاب گفت: پس از شکوفاییِ داستان کوتاه در ادبیات فارسی، به‌واسطۀ پیشینۀ شعری ایرانیان، ژانری پدید آمد که هم شعر است، هم داستان کوتاه. گونه‌ای که در آن توامان از عناصر داستان و ابزارهای شعر، در فرم و زبان استفاده می‌شود. این کتاب، بر این گونۀ ادبی، نامِ «داستان شاعرانه» را نهاده است؛ به زیرشاخه‌های آن پرداخته و با بررسی داستان‌های کوتاهِ برجستۀ این جریان، «داستان شاعرانه» را می‌شناساند.

او با اشاره به اینکه نشان‌دادنِ نزدیکیِ ژانر داستان کوتاه با شعر، نسبت به ژانرهای دیگر، از مهم‌ترین دغدغه‌های مطالعۀ این متن است، گفت: به‌واسطۀ همین نزدیکی، آثاری خلق شده‌اند که گویی تلفیق شعر و داستان کوتاه‌اند؛ آثاری که به عنوان جریانی جداگانه دارای مشخصه‌های ویژۀ خود هستند. برخی نویسندگان ایرانی توانسته‌اند به‌خوبی از مشخصه‌های داستان شاعرانه استفاده کنند و آثاری درخور بیافرینند.

عشریه خاطرنشان کرد: در شناساندن «داستان شاعرانه» از مفاهیم، نظریه‌های نوین ادبی و پژوهش‌های علمیِ تازه استفاده شده و مطالعۀ نظام‌مند و نقادانۀ ادبی از ضرورت‌های این کتاب بوده است. از کلی‌گویی‌های بی‌استدلال، اظهارنظرهای دل‌خوش‌کُنک و قصه‌گویی‌های سرگرم‌کننده پرهیز شده است.

این پژوهشگر حوزه تئاتر و ادبیات یکی از دلایل اصلی نگارشِ این متن را پاسخگویی به برخی ابهام‌ها دربارۀ موضوع اصلیِ کتاب خواند و گفت: سعی بر آن بود تا با بررسی و تبیین مشخصه‌های داستان شاعرانه و تحلیل‌های موشکافانه این جریان ادبی را به‌درستی معرفی کرده و این کتاب روزنه‌ای باشد برای پژوهشگران، نقادان ادبی و به‌خصوص داستان‌نویسان در راستای پیشرفت ادبیات داستانی.

عشریه با اشاره به ساختار کتاب یادآور شد: در فصل مفاهیم و کلی‌ها، به ویژگی‌های داستان کوتاه، دلایل قرابت آن با شعر و مشخصه‌های شعر منثور، نثر شاعرانه و داستان شاعرانه، به‌طور مفصل، پرداخته‌ام. داستان شاعرانه به واسطۀ استفاده از عناصر داستانی، از دیگر انواع نثرهای شعرگونه متمایز شده است. داستان کوتاه شاعرانه را به دو نوع تقسیم کرده، خصوصیات هریک را توضیح داده‌ و در پایان فصل، چگونگیِ عناصر داستان شاعرانه را بیان کرده‌ام.

او در ادامه یادآور شد: نویسندگانِ بسیاری در آمیختن شعر و نثر تلاش کرده‌اند، اما تعداد اندکی توانسته‌اند آثار شایسته‌ای به خصوص در ژانر داستان عرضه کنند.

عشریه همچنین با اشاره به دیگر مواردی که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است، گفت: همچنین در زمینه بررسیِ داستان‌های نمونۀ شاعرانه، داستان‌نویسانی انتخاب شده‌اند که سال‌ها در زمینۀ تولید داستان‌های شاعرانه کوشش کرده و از شاهکارهای این جریان‌اند؛ کسانی که به‌خوبی می‌دانستند از این فضا، چه می‌خواهند و چه چیزی را باید بنویسند و رعایت کنند.

او در پایان با اشاره به اینکه شاعرانگی در داستان کوتاه در بدو امر، پژوهشی در راستای پایان‌نامۀ دانشجویی او بود، گفت: این مطالعه، با موفقیت، مراحل دانشگاهیِ خود را سپری کرد و با راهنماییِ استادان و صاحب‌نظرانِ ادبی، چشم‌اندازِ بزرگ‌تری پیدا کرد؛ و کتاب‌شدگی این پژوهش دو ساله، مدیون دستگیریِ دکتر حسین پاینده است که با ملاطفت و توجه، سهم اصلی را در به چاپ‌ رسیدن آن ایفا کردند.

«شاعرانگی در داستان کوتاه»، در قطع رقعی، ۳۳۴ صفحه و بهای ۵۹ هزار تومان توسط انتشارات مروارید در پاییز ۱۳۹۹ در چاپ اول انتشار پیدا کرده است.

................ هر روز با کتاب ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...