بیست و یکم تیر ماه سالروز قیام خونینی است که در حریم حرم امن و مقدس رضوی برای حفظ حرمت زن مسلمان ایرانی صورت گرفت. "قیام گوهرشاد" درسال 1314ه.ش اتفاق افتاد. این حرکت در اعتراض به جریان کشف حجاب رضا شاه روی داد و در پی آن، مردم شهر مشهد در صحن مسجد گوهرشاد به اعتراض تجمع کردند، نیروهای نظامی بلافاصله به اجتماع مردم حمله کرده و در اثر آن جمعی زیادی از مردم به شهادت رسیدند. راستی چه زیبا و پر معناست که غیوران ارض طوس در دفاع از تمامیت عفاف در مسجدی گرد آمدند که نام یکی از عفیف‌ترین زنان ایرانی را برخود دارد.

این لیست منتخب برترین آثار مرتبط با واقعه گوهرشاد است:

1. اعجوبه عصر، بهلول قرن چهاردهم/نشر نسیم حیات/نویسنده:سید عباس موسوی مطلق

دراین کتاب شرح حال و اقدامات " شیخ محمد تقی بهلول" بازگو می‌شود. بهلول در بروز قیام مردم مشهد در مسجد گوهرشاد علیه کشف حجاب نقش مهمی بر عهده داشت. خواندن حرف‌های کسی که در آن قیام حضوری جدی و فعال داشته است هنوز هم جذاب است.

2.خاطرات سیاسی بهلول/نشر صاحب الزمان/نویسنده: محمد تقی بهلول/ ترجمه:علی اصغر کیمیایی

این کتاب نیز خاطرات سیاسی حاج شیخ محمدتقی گنابادی، مشهور به شیخ بهلول، است. بهلول که در راه اندازی، هدایت و رهبری این اجتماع و تظاهرات اعتراض‌آمیز نقش مهمی به عهده داشت، پس از سرکوب قیام ناگزیر به افغانستان فرار کرد، امادر آن جا دستگیر و زندانی شد. وی چند سال بعد به ایران بازگشت، ولی پس از چندی به عتبات عالیات مراجعت نمود و مدت 36 سال از روزگار خود را در آن‌جا گذراند. بهلول سرانجام با پیروزی انقلاب اسلامی به کشور بازگشت. او خاطرات خود را به زبان عربی تدوین کرده و نوشتار حاضر ترجمه‌ای از آن است. رهبر معظم انقلاب در اطلاعیه‌ای که به مناسبت درگذشت ایشان صادر نمودند این طور نگاشته‌ است: این بنده‌ی صالح و مجاهد و پرهیزگار که عمر طولانی و پرماجرای خود را یکسره با مجاهدت و تلاش گذرانید، یکی از شگفتیهای روزگار ما بود. هفتادسال پیش در ماجرای خونین مسجد گوهرشاد، زبان گویای ستمدیدگان وحق‌طلبان شد و آماج کینه‌ی حکومت سرکوبگر پهلوی گشت. اکنون این یادگار یک قرن تاریخ پرحادثه‌ی مبارزات ملت ایران از میان ما رفته و انشاءالله قرین رحمت و مغفرت الهی است.

3.واقعه گوهر شاد به روایت دیگر/نشر رائین/نویسنده: اسماعیل رائین

اثر حاضر تحقیقی خواندنی درباره واقعه مسجد گوهرشاد مشهد است. بخشی از این پژوهش براساس اسناد پرونده دادگاه محمد ولی خان اسدی فراهم آمده است. او در زمان وقوع حادثه مقام نیابت تولیت آستان قدس رضوی را بر عهده داشت و در اثر همین واقعه عزل، حبس و اعدام گردید. لازم به ذکر است که اسناد منتشره در کتاب از مجموعه اسناد منتشر نشده‌ای است که در آن به عوامل و چگونگی رخدادهای واقعه مسجد گوهرشاد اشاره شده است. این کتاب گوشه‌ای از تاریخ معاصر ایران را بازگو می‌کند.

4.خاطرات سیاسی سید محمد علی شوشتری (خفیه نویس رضاشاه پهلوی)/نشر کویر/به‌اهتمام غلامحسین میرزا صالح

سید محمد علی شوشتری پس از کودتاه 1299ش به تدریج به رضاشاه نزدیک شد و سرانجام به عنوان نماینده مخصوص رضا شاه رهسپار مشهد شد تا در آستان قدس رضوی ناظر امور باشد. واقعه گوهرشاد که در پی جریان کشف حجاب در مشهد رخ داد و موجب کشته شدن گروهی از مردم گردید در زمان اقامت نامبرده در مشهد روی داد. در این واقعه محمد ولی خان اسدی مقصر شناخته شد و پس از محاکمه صحرایی تیر باران شد. شوشتری بعد از این واقعه به تهران آمد و پس از شهریور 1320 و خروج رضا خان از ایران، وقایع مذکور را به رشته تحریر در آورد.

5. گوهرشاد/نشر فرهنگ سبز/کاظم برغمدی سبزواری

آنچه در این کتاب روایت می‌شود شرح زندگی "گوهرشاد" همسر "شاهرخ" است. وی زنی نیکوکار و ارادتمند آستان اهل بیت پیامبر(علیهم صلوات الله) بود. نخستین مسجد جامع شهر مشهد در جنوب صحن رضوی به همت او ساخته شد. در این کتاب علاوه بر وقایع زندگی گوهرشاد بخشی از تاریخ سلسله تیموریان بازگو می‌شود.

دختری نوجوان، زیبا و در آستانه‌ بلوغ است و به خاطر فقر خانواده‌اش در یک محله‌ بدنام زندگی می‌کند... خواهرش نیز یک زن بد نام است... با رسیدن به سن بلوغ باید کار خواهر بزرگترش را انجام دهد تا کمک خرج خانواده باشد... پسر یک راهب ریاکار بودایی است... عاشق میدوری می‌شود اما خجالت می‌کشد از اینکه عشقش را به میدوری اظهار کند؛ به‌رغم اینکه همانند سایر همبازیان خود به کار خواهر بزرگتر میدوری آگاه است ...
تمایل به مبادله و خرید و فروش انگیزه‌های غریزی در انسان‌ها نیست، بلکه صرفاً پدیده‌ای متاخر است که از اروپای قرن 16 آغاز می‌شود... بحران جنگ جهانی اول، رکود بزرگ و جنگ جهانی دوم نتیجه عدم تعادل بین آرمان بازار و رفاه اجتماعی و ناتوانی هرگونه ضدجنبش اجتماعی، نظیر سوسیالیزم و کمونیزم، برای کاهش تنش‌ها بود... تاریخ انگلیس، از جنبش حصارکشی در قرن شانزدهم تا لغو قانون حمایت از فقرا در 1834، تاریخ کالایی سازی جامعه و طبیعت است... نئولیبرال‌ها و فاشیست‌ها همچنان مشغول آرمانشهر بازارند! ...
سنت حشره‌شناسی در ایران به دانشکده‌های کشاورزی پیوند خورده و خب طبعا بیشتر پژوهشگران به مطالعه حشرات آفت می‌پردازند... جمله معروفی وجود دارد که می‌گوید: «ما فقط چیزهایی را حفاظت می‌کنیم که می‌شناسیم»... وقتی این ادراک در یک مدیر سازمانی ایجاد شود، بی‌شک برای اتخاذ تصمیمات مهمی مثل سم‌پاشی، درختکاری یا چرای دام، لختی درنگ می‌کند... دولت چین در سال‌های بعد، صدها هزار گنجشک از روسیه وارد کرد!... سازمان محیط زیست، مجوزهای نمونه‌برداری من در ایران را باطل کرد ...
چه باور کنید و چه نکنید، خروج از بحران‌های ملی نیز به همان نظم و انضباطی نیاز دارند که برای خروج از بحران‌های شخصی نیاز است... چه شما در بحران میانسالی یا در بحران شغلی گرفتار شده باشید و چه کشور شما با کودتا توسط نظامیان تصرف شده باشد؛ اصول برای یافتن راه‌حل خروج از بحران و حرکت روبه جلو یکسان است... ملت‌ها برای خروج از تمامی آن بحران‌ها مجبور بودند که ابتدا در مورد وضعیت کنونی‌شان صادق باشند، سپس مسئولیت‌ها را بپذیرند و در نهایت محدودیت‌های‌شان را کنار بزنند تا خود را نجات دهند ...
در ایران، شهروندان درجه یک و دو و سه داریم: شهرنشینان، روستانشینان و اقلیت‌ها؛ ما باید ملت بشویم... اگر روستاییان مشکل داشته باشند یا فقیر باشند؛ به شهر که می‌روند، همه مشکلات را با خود خواهند برد... رشدِ روستای من، رشدِ بخش ماست و رشدِ شهرستانِ ما رشد استان و کشور است... روستاییان رأی می‌دهند، اهمیت جدولی و آماری دارند اهمیت تولیدی ندارند! رأی هم که دادند بعدش با بسته‌های معیشتی کمکشان می‌کنیم ولی خودشان اگر بخواهند مولد باشند، کاری نمی‌شود کرد... اگر کسی در روستا بماند مفهوم باختن را متوجه ...