بیست و یکم تیر ماه سالروز قیام خونینی است که در حریم حرم امن و مقدس رضوی برای حفظ حرمت زن مسلمان ایرانی صورت گرفت. "قیام گوهرشاد" درسال 1314ه.ش اتفاق افتاد. این حرکت در اعتراض به جریان کشف حجاب رضا شاه روی داد و در پی آن، مردم شهر مشهد در صحن مسجد گوهرشاد به اعتراض تجمع کردند، نیروهای نظامی بلافاصله به اجتماع مردم حمله کرده و در اثر آن جمعی زیادی از مردم به شهادت رسیدند. راستی چه زیبا و پر معناست که غیوران ارض طوس در دفاع از تمامیت عفاف در مسجدی گرد آمدند که نام یکی از عفیف‌ترین زنان ایرانی را برخود دارد.

این لیست منتخب برترین آثار مرتبط با واقعه گوهرشاد است:

1. اعجوبه عصر، بهلول قرن چهاردهم/نشر نسیم حیات/نویسنده:سید عباس موسوی مطلق

دراین کتاب شرح حال و اقدامات " شیخ محمد تقی بهلول" بازگو می‌شود. بهلول در بروز قیام مردم مشهد در مسجد گوهرشاد علیه کشف حجاب نقش مهمی بر عهده داشت. خواندن حرف‌های کسی که در آن قیام حضوری جدی و فعال داشته است هنوز هم جذاب است.

2.خاطرات سیاسی بهلول/نشر صاحب الزمان/نویسنده: محمد تقی بهلول/ ترجمه:علی اصغر کیمیایی

این کتاب نیز خاطرات سیاسی حاج شیخ محمدتقی گنابادی، مشهور به شیخ بهلول، است. بهلول که در راه اندازی، هدایت و رهبری این اجتماع و تظاهرات اعتراض‌آمیز نقش مهمی به عهده داشت، پس از سرکوب قیام ناگزیر به افغانستان فرار کرد، امادر آن جا دستگیر و زندانی شد. وی چند سال بعد به ایران بازگشت، ولی پس از چندی به عتبات عالیات مراجعت نمود و مدت 36 سال از روزگار خود را در آن‌جا گذراند. بهلول سرانجام با پیروزی انقلاب اسلامی به کشور بازگشت. او خاطرات خود را به زبان عربی تدوین کرده و نوشتار حاضر ترجمه‌ای از آن است. رهبر معظم انقلاب در اطلاعیه‌ای که به مناسبت درگذشت ایشان صادر نمودند این طور نگاشته‌ است: این بنده‌ی صالح و مجاهد و پرهیزگار که عمر طولانی و پرماجرای خود را یکسره با مجاهدت و تلاش گذرانید، یکی از شگفتیهای روزگار ما بود. هفتادسال پیش در ماجرای خونین مسجد گوهرشاد، زبان گویای ستمدیدگان وحق‌طلبان شد و آماج کینه‌ی حکومت سرکوبگر پهلوی گشت. اکنون این یادگار یک قرن تاریخ پرحادثه‌ی مبارزات ملت ایران از میان ما رفته و انشاءالله قرین رحمت و مغفرت الهی است.

3.واقعه گوهر شاد به روایت دیگر/نشر رائین/نویسنده: اسماعیل رائین

اثر حاضر تحقیقی خواندنی درباره واقعه مسجد گوهرشاد مشهد است. بخشی از این پژوهش براساس اسناد پرونده دادگاه محمد ولی خان اسدی فراهم آمده است. او در زمان وقوع حادثه مقام نیابت تولیت آستان قدس رضوی را بر عهده داشت و در اثر همین واقعه عزل، حبس و اعدام گردید. لازم به ذکر است که اسناد منتشره در کتاب از مجموعه اسناد منتشر نشده‌ای است که در آن به عوامل و چگونگی رخدادهای واقعه مسجد گوهرشاد اشاره شده است. این کتاب گوشه‌ای از تاریخ معاصر ایران را بازگو می‌کند.

4.خاطرات سیاسی سید محمد علی شوشتری (خفیه نویس رضاشاه پهلوی)/نشر کویر/به‌اهتمام غلامحسین میرزا صالح

سید محمد علی شوشتری پس از کودتاه 1299ش به تدریج به رضاشاه نزدیک شد و سرانجام به عنوان نماینده مخصوص رضا شاه رهسپار مشهد شد تا در آستان قدس رضوی ناظر امور باشد. واقعه گوهرشاد که در پی جریان کشف حجاب در مشهد رخ داد و موجب کشته شدن گروهی از مردم گردید در زمان اقامت نامبرده در مشهد روی داد. در این واقعه محمد ولی خان اسدی مقصر شناخته شد و پس از محاکمه صحرایی تیر باران شد. شوشتری بعد از این واقعه به تهران آمد و پس از شهریور 1320 و خروج رضا خان از ایران، وقایع مذکور را به رشته تحریر در آورد.

5. گوهرشاد/نشر فرهنگ سبز/کاظم برغمدی سبزواری

آنچه در این کتاب روایت می‌شود شرح زندگی "گوهرشاد" همسر "شاهرخ" است. وی زنی نیکوکار و ارادتمند آستان اهل بیت پیامبر(علیهم صلوات الله) بود. نخستین مسجد جامع شهر مشهد در جنوب صحن رضوی به همت او ساخته شد. در این کتاب علاوه بر وقایع زندگی گوهرشاد بخشی از تاریخ سلسله تیموریان بازگو می‌شود.

بابا که رفت هوای سیگارکشیدن توی بالکن داشتم. یواشکی خودم را رساندم و روشن کردم. یکی‌دو تا کام گرفته بودم که صدای مامانجی را شنیدم: «صدف؟» تکان خوردم. جلو در بالکن ایستاده بود. تا آمدم سیگار را بیندازم، گفت: «خاموش نکنْ‌نه، داری؟ یکی به من بده... نویسنده شاید خواسته است داستانی «پسامدرن» بنویسد، اما به یک پریشانی نسبی رسیده است... شهر رشت این وقت روز، شیک و ناهارخورده، کاری جز خواب نداشت ...
فرض کنید یک انسان 500، 600سال پیش به خاطر پتکی که به سرش خورده و بیهوش شده؛ این ایران خانم ماست... منبرها نابود می‌شوند و صدای اذان دیگر شنیده نمی‌شود. این درواقع دید او از مدرنیته است و بخشی از جامعه این دید را دارد... می‌گویند جامعه مدنی در ایران وجود ندارد. پس چطور کورش در سه هزار سال قبل می‌گوید کشورها باید آزادی خودشان را داشته باشند، خودمختار باشند و دین و اعتقادات‌شان سر جایش باشد ...
«خرد»، نگهبانی از تجربه‌هاست. ما به ویران‌سازی تجربه‌ها پرداختیم. هم نهاد مطبوعات را با توقیف و تعطیل آسیب زدیم و هم روزنامه‌نگاران باتجربه و مستعد را از عرصه کار در وطن و یا از وطن راندیم... کشور و ملتی که نتواند علم و فن و هنر تولید کند، ناگزیر در حیاط‌خلوت منتظر می‌ماند تا از کالای مادی و معنوی دیگران استفاده کند... یک روزی چنگیز ایتماتوف در قرقیزستان به من توصیه کرد که «اسب پشت درشکه سیاست نباش. عمرت را در سیاست تلف نکن!‌» ...
هدف اولیه آموزش عمومی هرگز آموزش «مهارت‌ها» نبود... سیستم آموزشی دولت‌های مرکزی تمام تلاش خود را به کار گرفتند تا توده‌ها را در مدارس ابتدایی زیر کنترل خود قرار دهند، زیرا نگران این بودند که توده‌های «سرکش»، «وحشی» و «از لحاظ اخلاقی معیوب» خطری جدی برای نظم اجتماعی و به‌علاوه برای نخبگان حاکم به شمار روند... اما هدف آنها همان است که همیشه بوده است: اطمینان از اینکه شهروندان از حاکمان خود اطاعت می‌کنند ...
کتاب جدید کانمن به مقایسه موارد زیادی در تجارت، پزشکی و دادرسی جنایی می‌پردازد که در آنها قضاوت‌ها بدون هیچ دلیل خاصی بسیار متفاوت از هم بوده است... عواملی نظیر احساسات شخص، خستگی، محیط فیزیکی و حتی فعالیت‌های قبل از فرآیند تصمیم‌گیری حتی اگر کاملاً بی‌ربط باشند، می‌توانند در صحت تصمیمات بسیار تاثیر‌گذار باشند... یکی از راه‌حل‌های اصلی مقابله با نویز جایگزین کردن قضاوت‌های انسانی با قوانین یا همان الگوریتم‌هاست ...