چاپ نخست کتاب «اندیشه‌های فقهی امام‌ خمینی(ره)» تالیف حجت‌الاسلام والمسلمین سیدجواد ورعی از سوی چاپ و نشر عروج، وابسته به موسسه تنظیم و نشر آثار امام ‌خمینی(ره) منتشر و روانه بازار کتاب شد.

به گزارش ایبنا، این اثر، سومین عنوان از متون درسی است که موسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(ره) در راستای تهیه متون آموزشی مناسب، برای دو واحد درسی در نظر گرفته و در آن اندیشه‌های فقهی رهبر فقید انقلاب اسلامی را مورد بررسی قرار می‌دهد.

تردیدی نیست که زوایای بسیاری از ابعاد وجودی امام خمینی(ره) این شخصیت بزرگ و جریان سیال و خروشانی که پیش‌روی جهانیان گذاشت، همچنان «ناگفته و مکتوم» مانده‌اند. کنکاش در این زمینه مبارک و کشف ناگفته‌های فراوان آن، نه تنها کاری به‌سزا، که ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای ادامه حیات اعتقادی و فرهنگی در جهان کنونی محسوب می‌شود. این رسالت بزرگ بر دوش همه فرهیختگان و اندیشمندان دردآشنا و دلسوز است تا با بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های موجود و شیوه‌های نوآمد و جذاب، بخشی از ناگفته‌ها را بازکاوند و به شیفتگان حقیقت عرضه کنند.

در این راه، «تدوین متون درسی» به لحاظ گستره مخاطبان و میزان بهره‌وری، در شمار موثرترین شیوه‌ها و دارای جایگاهی ویژه است.

تحقیق و پژوهش درباره اندیشه‌های رهبر فقید انقلاب اسلامی، حضرت امام‌ خمینی(ره) و ارائه آن به جامعه به ویژه نسل جوان، یک ضرورت است. اسلام در جهان معاصر و نظام جمهوری اسلامی در ایران در پرتو افکار و اندیشه‌های ناب آن اسلام‌شناس ژرف‌اندیش، احیا و برپا شد. بی‌شک تداوم انقلاب و استمرار حیات این نظام نوپای سیاسی در گرو آشنایی هرچه بیشتر مردم به ویژه طلاب و دانشجویان با اندیشه‌های امام(ره) و مبانی آن است.

برگزاری دوره‌های آموزشی «آشنایی با افکار و اندیشه‌های امام» در زمینه‌های مختلف از سوی موسسه تنظیم و نشر آثار امام‌ خمینی(ره) می‌تواند در همین راستا ارزیابی شود.

اثر حاضر به لحاظ آن‌که به عنوان متن درسی برای مقطع کارشناسی ارشد و سطح سه حوزه نگاشته شده است، نمایی کلی از دیدگاه‌های فقهی امام(ره) و مبانی آنها را ارائه می‌دهد. از تعریف، جایگاه و قلم و فقه از نگاه امام(ره) آغاز و به دنبال آن به تبیین «جایگاه منابع چهارگانه استنباط» و نیز نقش بنای عقلا، عرف و شهرت در استنباط احکام شرعی می‌پردازد.

«تاثیر زمان و مکان در اجتهاد» و چگونگی این تاثیر و شرح پیامدهای آن بحث دیگر این متن آموزشی است. همچنین «نظریه ولایت مطلقه فقیه»، پیشینه آن در فقه و آثار امام(ره)، دلایل و پیامدهای این نظریه، از مهم‌ترین مباحثی‌اند که در قالب سه درس ارائه شده‌اند.

برخی از آرای فقهی امام به مقدار گنجایش دو درس با عنوان «معرفی اجمالی آثار و تالیفات فقهی امام» نیز از مباحث دیگر این اثر فقهی‌اند و «جایگاه امام در تاریخ فقه شیعه» پایان بخش مباحث این اثر آموزشی است.

فقه در لغت
فقه در لغت، معانی گوناگونی دارد که معروف‌ترین آنها «علم و آگاهی دقیق و عمیق به چیزی و فهم و درک آن» است. در قرآن مجید نیز مشتقات این واژه در همین معنا به کار می‌رود.

تفقه در دین
نکته مهمی که توجه بدان ضرورت دارد، آن است که تفقه در دین به معنای شناخت مجموعه معارف، اخلاق و احکام دین است، یعنی دین‌شناسی به معنای جامع و فراگیر آن، نه شناخت بخشی از اصول یا فروع دین، و فقیه در منطق قرآن و احادیث به کسی اطلاق می‌شود که مجموعه دین را به صورت عمیق بشناسد. «تفقه در دین» در قرآن نیز به معنای دین‌شناسی است.

فقه در اصطلاح
از عصر امام باقر و امام صادق(علیهم‌السلام) که علوم اسلامی، شاخه‌های گوناگون پیدا کرد، برخی از شاگردان آنان در علم کلام و مباحث اعتقادی و برخی دیگر در مباحث فقهی و احکام شرعی صاحب نظر شدند. واژه فقه به طور گسترده در معنای خاص به کار رفت؛ هر چند پیش از آن نیز استفاده از این واژه در معنای خاص یعنی شناخت احکام دین در روایات به چشم می‌خورد. از امیر مومنان علی(ع) نقل شده که فرمود: «الفقه ثم المتجر»؛ یعنی آشنایی با احکام و مقررات شرعی معاملات، پیش از تجارت لازم است تا تجار و بازرگانان به ربا و امثال آن آلوده نشوند.

معنای اصطلاحی فقه که در میان فقها شهرت دارد، عبارت است از: «هوالعلم بالاحکام الشرعیة الفرعیة عن ادلتها التفصیلیة؛ آگاهی از احکام شرعی فرعی را از روی دلایل تفصیلی و منابع استنباط، فقه گویند.»

این تعریف به گونه‌ای است که علم به اصول و معارف دین و نیز اصول فقه و علم و آگاهی شخص مقلد را شامل نشود و تنها بر آگاهی از احکام واقعی ـ‌که از قرآن و سنت متواتر و اجماع و عقل استنباط می‌شود‌ـ و احکام ظاهری و احکام وضعی ـ‌که از اخبار آحاد و امارات دیگر استنباط می‌شود‌ـ‌ صدق می‌کند.

تعریف فقه از نگاه امام‌ خمینی(ره)
در آثار و تالیفات به جا مانده از ایشان، تعریف دیگری از فقه به چشم می‌خورد. شاید چند ویژگی در شخصیت امام سبب شده تا از فقه تعریف دیگری داشته باشند: نخست آن که ایشان پیش از آن ‌که فقیهی صاحب‌نظر باشند و در حوزه‌های علمیه بر کرسی تدریس فقه و اصول تکیه بزنند، حکیم و عارفی بودند که بر کرسی درس حکمت و عرفان نشسته و به تدریس و تعلیم این دو دانش اشتغال داشتند. علم و معرفت به جهان هستی و مبدا و معاد را بسیار مهم و حیاتی دانسته و بخش مهمی از حیات علمی خود را به تحصیل در این زمینه اختصاص داده و در این علوم صاحب‌نظر شدند. تالیفات ایشان در معارف عقیدتی دین از نخستین آثار مکتوب ایشان محسوب می‌شوند. به همین جهت نگاهشان به دین نگاهی جامع و همه‌سو نگر بود. تنها از زاویه علم فقه به دین نمی‌نگریست، بلکه دین را مجموعه‌ای از معارف، اخلاق و احکام می‌دانست. حتی در تعریفی که از علم فقه ارائه می‌کند، جایگاه علم به معارف را نیز مشخص می‌کند.

دوم آن که امام(ره) شخصیتی وارسته و فارغ از دنیا بود. از آن‌رو، تخصص در یک علم موجب نشده تا دین را از دریچه تخصص خود بشناسد و ابعاد و بخش‌های دیگر دین را نادیده بگیرد.

ویژگی سوم امام، نگاه ایشان به نقش دین و قوانین و مقررات دینی در حیات بشری است. از دیدگاه ایشان، فلسفه احکام «برقراری و گسترش عدالت» و «تعمیق ارزش‌های اخلاق در جامعه» است که در پرتو تاسیس حکومت تامین می‌شود، پیوندی که ایشان میان دین و اجتماع و سیاست قائل بود و نیز گستره‌ای که ایشان برای حضور دین در زندگی بشر باور داشت، موجب می‌شد که در تعریف ایشان از فقه، خود را نمایان سازد.

این سه خصوصیت، تاثیر خود را در تعریف ایشان از علم فقه نشان داده است. در بحث «اجتهاد و تقلید» و مقدمات اجتهاد، آنجا که آگاهی از مسائل مهم اصول فقه را که در استنباط احکام شرعی دخالت دارند، لازم می‌شمارد، از افراط و تفریط در پرداختن به علم اصول برحذر می‌دارد و معتقد است که انسان عاقل نباید عمرش را صرف مسائلی کند که در استنباط احکام شرعی تاثیری ندارد، بلکه باید تلاش خود را در اموری مصروف دارد که در دنیا و آخرت به آن نیازمند است که در واقع همان مسائل علم فقه است.

کتاب حاضر در 17 درس، اندیشه‌های فقهی امام‌ خمینی(ره) را بررسی کرده است.

چاپ نخست کتاب «اندیشه‌های فقهی امام‌ خمینی(ره)» در شمارگان 1000 نسخه، 208 صفحه و بهای 32000 ریال راهی بازار نشر شد.