برابری که در زندگی کشور جدید عامل مهمی است، پایه قانون اساسی و مخصوصاً مبنای شیوه زندگی سیاسی و مذهبی است. ریشه‌های کولونی‌های خشن و سخت‌گیر مذهبی‌ها و تبعیدی‌ها، مبارزه با ماجراجویان، مذاکرات صلحی که به عمل آمده و پیمان‌های صلحی که برای صلاح جامعه جدید بسته شده، بالاخره شورش در برابر اشکال آزارنده حکومت و قدرت، همگی در رشد ملت بزرگ امریکا نقش قاطعی داشته‌اند.

دموکراسی در امریکا [La Democratie en Amerique]. اثری تاریخی- سیاسی از آلکسی شارل کلرل دو توکویل(1) (1805-1859)، نویسنده فرانسوی، که بعد از مراجعت وی از مأموریتی در امریکا، که همراه همکار و دوست بسیار نزدیکش، گوستاو دو بومون(2)، انجام گرفته بود، در فاصله سال‌های 1835 و 1840 انتشار یافت. توکویل بعداً کتاب نظام ندامتگاه در ایالات متحد آمریکا را نیز، ‌که گزارش مأموریت او در آمریکا است، با همکاری بومون نوشت. کتاب دموکراسی در آمریکا از حدود مقتضیاتی که آن را پدید آورد فراتر می‌رود و به صورت یک ساختار سیاسی اساسی برای اندیشه قرن نوزدهم درمی‌آید.

دموکراسی در امریکا [La Democratie en Amerique] آلکسی شارل کلرل دو توکویل

در قسمت اول کتاب، جهان سیاسی کنفدراسیون آمریکا تجزیه و تحلیل می‌شود. در قسمت دوم، نویسنده درباره قانون‌گذاری و شیوه زندگی در ایالات متحد آمریکا به داوری جامع می‌پردازد و آنها را با موقعیت کشورهای اروپای کهن، مخصوصاً فرانسه از زمان انقلاب به بعد، مقایسه و مقابله می‌کند.

برابری که در زندگی کشور جدید عامل مهمی است، پایه قانون اساسی و مخصوصاً مبنای شیوه زندگی سیاسی و مذهبی است. ریشه‌های کولونی‌های خشن و سخت‌گیر مذهبی‌ها و تبعیدی‌ها، مبارزه با ماجراجویان، مذاکرات صلحی که به عمل آمده و پیمان‌های صلحی که برای صلاح جامعه جدید بسته شده، بالاخره شورش در برابر اشکال آزارنده حکومت و قدرت، همگی در رشد ملت بزرگ امریکا نقش قاطعی داشته‌اند. علی‌رغم اشتباهات غیرقابل اجتناب، آزادی فردی، که هم در زمینه سیاسی و هم در زمینه اقتصادی وجود دارد؛ نشان می‌دهد که امکانات رشد و گسترش در جهت پیشرفت فراهم است. در این دنیا که ملت خود را محرک منحصر به فرد احساس می‌کند، و لو به سبب عشق به تلاشی خستگی‌ناپذیر، تمایل بر این است که دارا در روابط خود با ندار مورد عنایت قرار گیرد؛ تنها اشتباهی که ممکن است مخرب حیات کشور باشد از تمرکزی ناشی می‌شود که پیوسته بر آن تأکید می‌کنند و ممکن است کشور را به صورت بنده اکثریت درآورد. از طرف دیگر، صنعت که نسبت به کشاورزی بیش از حد تخصصی شده است و سستی بنیان خانواده، از نظر اقتصادی و نیز از نظر اخلاقی نقطه ضعف‌هایی به وجود می‌آورند که در آینده ممکن است خطرناک باشند.

به همین سبب است که دموکراسی آمریکا، در کنار مزایای بسیار مهم، از فقدان همبستگی، که تنها عاملی است که می‌تواند سنت تاریخی نیرومندی به وجود آورد، در رنج است. اگر اصل برابری مورد احترام و حمایت وجدان بیدار نهادها قرار نگیرد،‌ ممکن است که از دموکراسی‌ها وحشتناک‌ترین استبدادها پدید آید. توکویل چنین نتیجه می‌گیرد که در رشد آینده دموکراسی و در تاریخ تمدن وظیفه مهمی به عهده آمریکایی‌ها و روس‌ها خواهد بود، به شرط آن‌که آنها بتوانند دلایل کمال مطلوب مقامی را که در برابر ملت خود و در برابر بشریت اشغال خواهند کرد به روشنی درک کنند.

محمود محمودی. فرهنگ آثار. سروش

1.Alexis Charles- Clerel de Tocqueville 2.Gustave de Bearmont 

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

در پانزده سالگی به ازدواج حسین فاطمی درمی‌آید و کمتر از دو سال در میانه‌ی اوج بحران‌ ملی شدن نفت و کودتا با دکتر زندگی می‌کند... می‌خواستند با ایستادن کنار خانم سطوتی، با یک عکس یادگاری؛ خود را در نقش مرحوم فاطمی تصور کرده و راهی و میراث‌دار او بنمایانند... حتی خاطره چندانی هم در میان نیست؛ او حتی دقیق و درست نمی‌دانسته دعوی شویش با شاه بر سر چه بوده... بچه‌ی بازارچه‌ی آب منگل از پا نمی‌نشیند و رسم جوانمردی را از یاد نمی‌برد... نهایتا خانم سطوتی آزاد شده و به لندن باز می‌گردد ...
اباصلت هروی که برخی گمان می‌کنند غلام امام رضا(ع) بوده، فردی دانشمند و صاحب‌نظر بود که 30 سال شاگردی سفیان بن عیینه را در کارنامه دارد... امام مثل اباصلتی را جذب می‌کند... خطبه یک نهج‌البلاغه که خطبه توحیدیه است در دربار مامون توسط امام رضا(ع) ایراد شده؛ شاهدش این است که در متن خطبه اصطلاحاتی به کار رفته که پیش از ترجمه آثار یونانی در زبان عربی وجود نداشت... مامون حدیث و فقه و کلام می‌دانست و به فلسفه علاقه داشت... برخی از برادران امام رضا(ع) نه پیرو امام بودند؛ نه زیدی و نه اسماعیلی ...
شور جوانی در این اثر بیشتر از سایر آثارش وجود دارد و شاید بتوان گفت، آسیب‌شناسی دوران جوانی به معنای کلی کلمه را نیز در آن بشود دید... ابوالمشاغلی حیران از کار جهان، قهرمانی بی‌سروپا و حیف‌نانی لاف‌زن با شهوت بی‌پایانِ سخن‌پردازی... کتابِ زیستن در لحظه و تن‌زدن از آینده‌هایی است که فلاسفه اخلاق و خوشبختی، نسخه‌اش را برای مخاطبان می‌پیچند... مدام از کارگران حرف می‌زنند و استثمارشان از سوی کارفرما، ولی خودشان در طول عمر، کاری جدی نکرده‌اند یا وقتی کارفرما می‌شوند، به کل این اندرزها یادشان می‌رود ...
هرگاه عدالت بر کشوری حکمفرما نشود و عدل و داد جایگزین جور و بیداد نگردد، مردم آن سرزمین دچار حمله و هجوم دشمنان خویش می‌گردند و آنچه نپسندند بر آنان فرو می‌ریزد... توانمندی جز با بزرگمردان صورت نبندد، و بزرگمردان جز به مال فراهم نشوند، و مال جز به آبادانی به دست نیاید، و آبادانی جز با دادگری و تدبیر نیکو پدید نگردد... اگر این پادشاه هست و ظلم او، تا یک سال دیگر هزار خرابه توانم داد... ای پدر گویی که این ملک در خاندان ما تا کی ماند؟ گفت: ای پسر تا بساط عدل گسترده باشیم ...
دغدغه‌ی اصلی پژوهش این است: آیا حکومت می‎تواند هم دینی باشد و هم مشروطه‎گرا؟... مراد از مشروطیت در این پژوهش، اصطلاحی‌ست در حوزه‌ی فلسفه‌ی حقوق عمومی و نه دقیقاً آن اصطلاح رایج در مشروطه... حقوق بشر ناموس اندیشه‌ی مشروطه‎گرایی و حد فاصلِ دیکتاتوری‎های قانونی با حکومت‎های حق‎بنیاد است... حتی مرتضی مطهری هم با وجود تمام رواداری‎ نسبی‎اش در برابر جمهوریت و دفاعش از مراتبی از حقوق اقلیت‎ها و حق ابراز رأی و نظر مخالفان و نیز مخالفتش با ولایت باطنی و اجتماعی فقها، ذیل گروهِ مشروعه‎خواهان قرار دارد ...