ام بی اس یا «محمد بن سلمان» با مشاهدات هوبارد از وضع مردم به‌خصوص زنان و جوانان آغاز می‌شود... بیست‌ساله‌ها یا افراد زیادی در اوایل سی‌سالگی فکر می‌کنند بهتر از نسل قبلی عمل می‌کنند. تفاوت اینجاست که پدرش پادشاه کشور است... خبری از جامعه مدنی نیست... برای شهروندان سعودی بسیار روشن است که اگر با تغییرات موافق هستند، می‌توانند حرف بزنند و ستایش کنند اما اگر کمی فکر می‌کنند راه‌شان درست نیست، باید فقط جلوی دهان خود را بگیرند، ساکت باشند و هیچ چیز نگویند!


ترجمه فرشاد رضایی | شهروند


بن هوبارد [Ben Hubbard]، روزنامه‌نگار نیویورک‌تایمز و مستقر در دفتر بیروت، سفرهای خود را به کشور عربستان از‌ سال ٢٠١٣ آغاز کرد. به مدت پنج‌سال بارها به عربستان ‌سعودی رفت و صدها مقاله درباره سیاست داخلی و خارجی، اوضاع فرهنگی و دینی عربستان نوشت. کتاب «MBS سیر قدرت‌یابی محمدبن‌سلمان» [MBS : the rise to power of Mohammed Bin Salman] با مشاهدات هوبارد از وضع مردم به‌خصوص زنان و جوانان آغاز می‌شود. نویسنده در این کتاب به زندگی و فعالیت‌های ولیعهد عربستان پرداخته است. محمد بن‌ سلمان را به‌عنوان قدرت اصلی دربار پدرش ملک سلمان می‌شناسند. او در دانشگاه ملک سعود ریاض به تحصیل در رشته‌ حقوق پرداخت و کمی بعد در ‌سال ۲۰۰۹، زمانی که ملک سلمان فرماندار ریاض بود، مشاور ویژه پدر شد. زمانی که پادشاه کنونی در ‌سال ۲۰۱۳ ولیعهد شد، پسرش ریاست دیوان ولیعهد را برعهده گرفت و ‌سال ۲۰۱۵ هم با رسیدن پدر به قدرت، وزیر مشاور و رئیس شورای توسعه و اقتصاد شد. بن هوبارد در این کتاب به قدرت سیاسی ولیعهد و رویای پادشاهی عربستان ‌سعودی پرداخته است؛ همچنین به بررسی عملکرد سیاسی او. آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگو با بن هوبارد است درباره کتاب «محمد بن سلمان» و سبک زندگی مردم ریاض.

MBS سیر قدرت‌یابی محمدبن‌سلمان» [MBS : the rise to power of Mohammed Bin Salman] نوشته‌ی بن هوبارد [Ben Hubbard]

ابتدا بیایید درباره آنچه محمد بن سلمان با قدرت خود در عربستان ‌سعودی انجام داده صحبت کنیم. او ایده‌هایی برای اقتصاد داشت که در سفرهای مختلف به واشنگتن آنها را در اختیار دولت اوباما گذاشت. از دید او درباره کشورش و آینده آن بگویید و اینکه چطور آن را مدیریت می‌کند؟
واقعا فکر می‌کند می‌تواند کارهای بزرگی انجام دهد. فکر می‌کنم بیست‌ساله‌ها یا افراد زیادی در اوایل سی‌سالگی فکر می‌کنند بهتر از نسل قبلی عمل می‌کنند. تفاوت اینجاست که پدرش پادشاه کشور است و می‌تواند قدرت و منابع فوق‌العاده‌ای در اختیار او بگذارد، بنابراین می‌تواند مشاورانی استخدام کند تا برخی از این کارها را امتحان کنند. به همین ترتیب شاهد اقدامات بسیار جاه‌طلبانه‌ای از سوی او بودیم. مسأله مربوط به طرح چشم‌انداز او برای ‌سال ٢٠٣٠ است؛ اقداماتی که با وارد کردن بیشتر سعودی‌ها به بخش خصوصی و زنان سعودی به بازار کار همراه است. وقتی روی کار آمد، بسیاری از مردم گفتند حق اعتراض ندارند. آن زمان فکر می‌کردم بسیاری از رهبران دیگر در جهان عرب درباره آینده کشورشان مثبت فکر نمی‌کنند.

بن سلمان تغییراتی در زندگی اجتماعی در عربستان‌ سعودی ایجاد کرد. اما بگذارید به پروژه‌های اقتصادی او برای شهرهای جدید بپردازیم. یکی از آنها قرار بود پروژه «نئوم» باشد؟
بله، یکی از اولین کارهای او خصوصی‌سازی آرامکو، موتور اقتصادی کل کشور بود. اساسا در مصاحبه با مجله اکونومیست خاطرنشان كرد كه می‌خواهد آرامكو را خصوصی كند. آرامکو یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان بود و ناگهان او می‌خواست آن را خصوصی کند! سرانجام عرضه اولیه سهام محدودی از آرامکو را، فقط در بازار سهام داخلی عربستان، ارایه دادند و مقداری پول از آن دریافت کردند. بحث‌های مختلفی درباره اینکه این مسأله چقدر عاقلانه بوده و مزایای آن، وجود دارد. اواخر ‌سال ۲۰۱۷ آغاز پروژه نئوم را اعلام کرد. کنفرانس سرمایه‌گذاری در ریاض برگزار و از بازرگانان سراسر دنیا دعوت کرد و گفت ما این قطعه اکتشافی را در گوشه شمال غربی کشور در نزدیکی دریای سرخ داریم و می‌خواهیم آن را به کعبه آمال فناوری، توسعه و تجارت تبدیل کنیم. گفت می‌خواهند ۵۰۰‌میلیارد دلار برای آن هزینه کنند و در حال کار روی ربات‌های زیادی هستند که در آنجا کار می‌کنند تا درواقع از تعداد ساکنان انسان پیشی بگیرند. قصد داشتند همه آن را با انرژی خورشیدی اداره کنند، ولی کل ماجرا کاملا مثل خواب و خیال است. منظور من این است که عربستان‌ سعودی در مورد انرژی خورشیدی، رباتیک و بسیاری از این موارد هیچ تجربه‌ای ندارد. وال استریت ژورنال گزارشی شگفت‌انگیز درباره اسناد داخلی آنجا به دست آورده که به برخی از آنها در کتاب اشاره می‌کنم.

وقتی برای اولین‌بار به عربستان رفتید، از نظر موسیقی یا دیدن فیلم و انواع سرگرمی‌هایی که مردم در غرب دارند، چطور بود؟
خیلی کسل‌کننده بود. خیلی طول کشید تا بتوانم رابطه برقرار کنم و مردم را بشناسم. در کشوری جدید هستید. می‌خواهید بیرون بروید و ببینید چطور است و واقعا هیچ کاری برای انجام دادن وجود ندارد. می‌توانید در لابی بنشینید و قهوه بنوشید. هیچ سالن سینمایی وجود ندارد. ده‌ها‌ سال قبل همه سینماها را تعطیل کرده‌اند. هیچ موسیقی زنده‌ای وجود ندارد. یادم می‌آید در هتلی درست کنار یک مرکز خرید اقامت داشتم. گفتم حداقل بروم قدم بزنم. ریاض، پایتخت عربستان ‌سعودی برای عابران پیاده اصلا دوست‌داشتنی نیست. نگهبانانی کنار در هستند كه می‌گویند وارد نشوید، زمان گشت خانواده‌هاست. به‌عنوان یک مرد مجرد نمی‌توانید وارد شوید. جذابیت اصلی در غذا بود. می‌توانستند به رستوران بروند و غذا بخورند.

یکی از موارد تضاد اصلاحات بن سلمان، از نظر اخلاق و قوانین اجتماعی است. برخی تغییرات اقتصادی از یک‌سو و گرایش به استبداد از سوی دیگر. چارچوبی وجود دارد که اینها را به یکدیگر پیوند دهد؟
برای مردم غربی سخت است بتوانند این موارد را همزمان ببینند. فکر می‌کنم او مستبد است و واقعا نمی‌خواهد قدرت خود را کنترل کند و توازن به وجود آورد. او واقعا نمی‌خواهد کسی به او بگوید چه کاری می‌تواند یا نمی‌تواند انجام دهد. محمد بن سلمان مردی است که دنبال مشروعیت بین‌المللی بود و می‌خواست به رسمیت شناخته شود. او به مناطق بسیار خوبی رفت تا به جهانیان نشان دهد قصد دارد عربستان ‌سعودی را تغییر دهد، اما فکر می‌کنم مردم جنگ یمن و تلفات غیرنظامیان را در آنجا مشاهده کردند؛ موج‌ بی‌پایان بازداشت‌های حکومت پادشاهی را زیر نظر داشتند و بعد هم که قتل وحشتناک جمال خاشقجی. او واقعا نمی‌تواند به دلیل این جاه‌طلبی‌های بزرگش اعتبار کسب کند. انتظار داشت روزی بتواند روی جلد مجله تایم به‌عنوان شخص‌ سال قرار بگیرد و در آخر، جمال خاشقجی را روی جلد تایم به‌عنوان شخص‌ سال می‌بینیم!

این روزها چطور در خیابان مورد توجه شهروندان خود قرار می‌گیرد؟
گفتنش بسیار سخت است. سلطنت مطلق است. خبری از جامعه مدنی نیست. بدون هیچ نوع رأی‌گیری عمومی و به دلیل دستگیری‌ها و سرکوب رسانه‌های اجتماعی برای شهروندان سعودی بسیار روشن است که اگر با تغییرات موافق هستند، می‌توانند حرف بزنند و ستایش کنند؛ در توییتر درباره اینکه چقدر همه چیز عالی است صحبت کنند. اگر کمی تمایل دارند یا فکر می‌کنند راه‌شان درست نیست، باید فقط جلوی دهان خود را بگیرند، ساکت باشند و هیچ چیز نگویند!

وسو

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ایده اولیه عموم آثارش در همین دوران پرآشوب جوانی به ذهنش خطور کرده است... در این دوران علم چنان جایگاهی دارد که ایدئولوژی‌های سیاسی چون مارکسیسم نیز می‌کوشند بیش از هر چیز خود را «علمی» نشان بدهند... نظریه‌پردازان مارکسیست به ما نمی‌گویند که اگرچه اتفاقی رخ دهد، می‌پذیرند که نظریه‌شان اشتباه بوده است... آنچه علم را از غیرعلم متمایز می‌کند، ابطال‌پذیری علم و ابطال‌ناپذیری غیرعلم است... جامعه‌ای نیز که در آن نقدپذیری رواج پیدا نکند، به‌معنای دقیق کلمه، نمی‌تواند سیاسی و آزاد قلمداد شود ...
جنگیدن با فرهنگ کار عبثی است... این برادران آریایی ما و برادران وایکینگ، مثل اینکه سحرخیزتر از ما بوده‌اند و رفته‌اند جاهای خوب دنیا مسکن کرده‌اند... ما همین چیزها را نداریم. کسی نداریم از ما انتقاد بکند... استالین با وجود اینکه خودش گرجی بود، می‌خواست در گرجستان نیز همه روسی حرف بزنند...من میرم رو میندازم پیش آقای خامنه‌ای، من برای خودم رو نینداخته‌ام برای تو و امثال تو میرم رو میندازم... به شرطی که شماها برگردید در مملکت خودتان خدمت کنید ...
رویدادهای سیاسی برای من از آن جهت جالبند که همچون سونامی قهرمان را با تمام ایده‌های شخصی و احساسات و غیره‌اش زیرورو می‌کنند... تاریخ اولا هدف ندارد، ثانیا پیشرفت ندارد. در تاریخ آن‌قدر بُردارها و جهت‌های گونه‌گون وجود دارد که همپوشانی دارند؛ برآیندِ این بُردارها به قدری از آنچه می‌خواستید دور است که تنها کار درست این است: سعی کنید از خود محافظت کنید... صلح را نخست در روح خود بپروران... همه آنچه به‌نظر من خارجی آمده بود، کاملا داخلی از آب درآمد ...
می‌دانم که این گردهمایی نویسندگان است برای سازماندهی مقاومت در برابر فاشیسم، اما من فقط یک حرف دارم که بزنم: سازماندهی نکنید. سازماندهی یعنی مرگ هنر. تنها چیزی که مهم است استقلال شخصی است... در دریافت رسمی روس‌ها، امنیت نظام اهمیت درجه‌ی اول دارد. منظور از امنیت هم صرفاً امنیت مرز‌ها نیست، بلکه چیزی است بسیار بغرنج‌تر که به آسانی نمی‌توان آن را توضیح داد... شهروندان خود را بیشتر شبیه شاگرد مدرسه می‌بینند ...
عدالت در یک جامعه پسادیکتاتوری چگونه باید تأمین شود؟... آلمان پیش از این نیز مجبور شده بود با بقایای حکومت دیکتاتوری هیلتر و جرائم آنها مواجه شود... آیا باید دست به پاکسازی ادارات دولتی از افرادی زد که با حکوت کمونیستی همکاری داشته‌اند؟... احکام بر اساس قانونی تنظیم می‌شدند که کمترین مجازات را مقرر کرده بود... رسیدگی به هتک حیثیت افراد در رژیم گذشته... بسیاری از اساتید و استادیاران به عنوان خبرچین برای اشتازی کار می‌کردند ...