جلد سوم کتاب «راهنمای کاربردی مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست» تألیف دکتر قاسم ذوالفقاری با جلد صورتی به عنوان یک راهنمای سریع در محیط کار و اجرا برای کارکنان صنایع و سازمان‌های مختلف به معرفی و بحث حرفه‌ای و تخصصی پیرامون استانداردهای ایمنی، چگونگی مدیریت حوادث و رویدادها، طرح شرایط اضطراری و صفر تا صد شیوه تدوین طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست می‌پردازد.



کتاب در نخستین گام استاندارد بین‌المللی سیستم‌های مدیریت ایمنی و سلامت شغلی ISO 45001، استاندارد سیستم مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست (HSE-MS) و استاندارد سیستم مدیریت ممیزی ISO 19011 را تعریف می‌کند و سپس مباحثی مهم چون مدیریت حوادث و رویدادها، طرح شرایط اضطراری (ERP)، مدیریت HSE قراردادها و ارزیابی قابلیت و عملکرد HSE پیمانکاران را تشریح کرده است. در نهایت در فصل آخر شیوه تدوین طرح ایمنی، سلامت، و محیط زیست HSE-PLAN آمده است.

در فصل اول کتاب «استاندارد بین‌المللی سیستم‌های مدیریت ایمنی و سلامت شغلیISO 45001» این استاندارد و چارچوب آن برای ایجاد یک محیط کار سالم و ایمن بیان شده است تا خواننده کتاب بتواند در یک تیم ممیزی در پیاده‌سازی این استاندارد ایفای نقش کند. دومین فصل کتاب به «استاندارد سیستم مدیریت ایمنی، سلامت، و محیط زیست (HSE-MS)» و بندهای هفت‌گانه آن شامل رهبری و تعهد؛ خط ‌مشی و اهداف استراتژیک؛ سازمان، منابع و مستندسازی؛ ارزیابی و مدیریت ریسک؛ طرح‌ریزی؛ اجرا و پایش و بازنگری اختصاص یافته و همچنین با تشریح موضوع سوابق تلاش شده تا به فراگیر موقعیت‌های عدم انطباق و اقدام اصلاحی، گزارش رویداد و پیگیری رویداد آموزش داده شود.

با مطالعه «استاندارد سیستم مدیریت ممیزی ISO 19011» سومین فصل انتظار می‌رود فراگیر بتواند توانایی تولید یک برنامه ممیزی و انجام ممیزی را در قالب یک همکاری تیمی کسب کند. در چهارمین فصل «مدیریت حوادث و رویدادها» ثبت حوادث، گزارش‌دهی و بررسی و آنالیز حوادث آموزش داده شده تا مخاطب بتواند وضعیت حوادث را از طریق محاسبه ضرایب تکرار و شدت حادثه نشان دهد و همچنین علل ریشه‌ای حادثه را استخراج و اقدام اصلاحی را تعریف کند. در پنجمین فصل «طرح شرایط اضطراری» وضعیت‌های اضطراری طبیعی مانند زلزله، طوفان و خشکسالی به همراه وضعیت‌های اضطراری انسان‌ساخت مانند تصادفات جاده‌ای و تروریسم توضیح داده شده است. فراگیر با مطالعه این فصل جایگاه چرخه مدیریت بحران در HSE را در قالب نمودار ترسیم و طرح واکنش در شرایط اضطراری را برای یک سازمان تدوین و اقدامات قبل از وقوع، حین وقوع و پس از وقوع را تشریح خواهد کرد. ششمین فصل «مدیریت HSE قراردادها» گام‌های هشت‌گانه مکانیزم مدیریت HSE پیمان را توصیف و توانایی محاسبه امتیاز فنی و HSE پیمانکار را آموزش می‌دهد.

در هفتمین فصل «ارزیابی قابلیت و عملکرد HSE پیمانکاران» روش‌های پرسشنامه و کارت امتیازی متوازن آموزش داده شده تا مخاطب بتواند از لحاظ HSE پیمانکاران را امتیازدهی و با استفاده از شاخص‌های عملکردی ارزیابی کند. با مطالعه هشتمین فصل «تدوین طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست» فراگیر خواهد توانست یک طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست را برای یک پروژه یا سازمان در فازهای ساخت یا بهره‌برداری تدوین کند.

استاندارد بین‌المللی سیستم‌های مدیریت ایمنی و سلامت شغلیISO 45001 در سال 2018 با هدف جلوگیری از آسیب‌ها و بیماری‌های مرتبط با کار و فراهم کردن محل‌های کار ایمن و سالم تدوین شده است که برای هر سازمانی صرفنظر از اندازه، نوع و فعالیت آن قابل اجراست و پیاده‌سازی آن یک تصمیم استراتژیک و عملیاتی مهم است.

در استاندارد سیستم مدیریت ایمنی، سلامت، و محیط زیست (HSE-MS)، به مسأله محیط زیست توجه فراوانی شده که با اجرای آن تعهد مدیریت سازمان، اصولِ کاري، ساختار سازمانی، مدیریت ریسک، طرح‌ریزی فعالیت‌های کاری، ممیزی و انجام اقدامات اصلاحی و بازنگری فعالیت‌ها تببین می‌شود و اطمینان حاصل می‌شود که سازمان در مسیر درست ایمنی، سلامت، و محیط زیست حرکت می‌کند. کتاب تصریح می‌کند اساس سیستم مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست، رهبری و تعهد مدیریت ارشد سازمان و آمادگی آن به منظور فراهم کردن منابع کافی برای HSE است. شرکت باید یک فرهنگ سازمانی ایجاد کند که در آن به خواسته‌های شرکت در زمینه بهبود عملکرد HSE اعتقاد وجود داشته باشد، برای بهبود عملکرد HSE انگیزه وجود داشته باشد، افراد در زمینه HSE مسئول و پاسخگو باشند و در تمام سطوح برای توسعه سیستم مدیریت HSE مشارکت وجود داشته باشد.

همچنین در جهت پيشگيري از بروز وضعيت‌هاي اضطراري و جلوگيري از گسترش وضعيت‌هاي اضطراري به جامعه و آسيب رسيدن به افراد و اموال عمومي تدوين طرح واکنش در شرایط اضطراری (ERP) برای هر پروژه و سازمانی ضرورت دارد. در این کتاب روش‌های به‌روز واکنش در شرایط اضطراری، تشکیل کمیته اضطراری، تدوین دستورالعمل‌های آمادگی و واکنش اضطراری، ارتباط مؤثر با منابع خارجی مانند آتش‌نشانی و اورژانس و تمرین شرایط اضطراری کاملا تشریح و آموزش داده شده است.

جان کلام کتاب ضرورت تدوین طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست یا HSE-PLAN به معنای مجموعه‌ای از روش‌ها و اقدامات تعریف‌شده برای کنترل و مدیریت مخاطرات یک پیمان خاص یا سازمان در فازهای بهره‌برداری و ساخت است. هدف از تدوين طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست تشریح کلیه فعالیت‌های تاثیرگذار بر HSE برای پیشگیری از بروز حوادث جانی، خسارات مالی، آسیب‌های زيست‌محيطي، بیماری‌های شغلی همکاران، کارفرما، پیمانکاران فرعی و کلیه افراد ذینفع و در نهایت بهبود عملکرد HSE در پروژه می‌باشد.

کتاب رهنمود می‌دهد که طرح تدوین‌شده باید اهداف خود را شفاف بیان کند، منابع مورد نیاز را مطرح کند، برنامه زمانبندی داشته باشد، مسئولیت‌ها برای رسیدن به اهداف مشخص کند، روش‌های کاربردی دستیابی به اهداف را تشریح کند، سازوکارهای بازخورد به کارکنان در مورد عملکرد ایمنی آنها را تعیین کند و سازوکارهایی برای ارزیابی و پیگیری مشخص کند. براین مبنا صفر تا صد تدوین طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست شامل هدف، دامنه کاربرد و تعاریف؛ خط‌مشی و اهداف؛ مدیریت ریسک HSE؛ الزامات قانونی و استانداردها؛ صلاحیت، آموزش و آگاهی؛ ارتباطات و مشارکت؛ مستندات HSE و کنترل عملیات و روش‌های اجرایی HSE را در این کتاب مطالعه خواهید کرد.

از فرازهای مهم کتاب تاکید آن بر امر آموزش همه کارکنان در زمینه HSE و همچنین در نظر گرفتن برنامه‌های انگیزشی برای تمامی پرسنل مانند جایزه ایمنی است که از اهمیت اجرای طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست در همه سطوح یک سازمان حکایت دارد.

جلد سوم کتاب «راهنمای کاربردی مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست» در ۲۰۲ صفحه با قطع وزیری توسط انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد رهسپار بازار کتاب شده است.