جهانی پیش روی خانه ما | الف


از هنگامی که مارشال مک لوهان رساله آیینه‌های جیبی را که مفهوم اولیه دهکده جهانی و کهکشان رسانه‌ای را مطرح کرد، نوشت و در آن عنوان شد که در دوران پس از آن، هیچ رویدادی از چشم هیچ کسی پنهان نخواهد ماند، تاکنون که پیپا نوریس و رونالد اینگلهارت [Pippa Norris and Ronald Inglehart] کتابی با نام «جهانی شدن و تنوع فرهنگی» [Cosmopolitan Communications: Cultural Diversity in a Globalized World] نوشته‌اند، جامعه جهانی هنوز نتوانسته است چالش هایش را با طیفی از رسانه‌هایی چون رادیو، تلویزیون و روزنامه که حالا دیگر رسانه‌هایی سنتی هستند با رسانه‌های امروزی شامل: اینترنت و شبکه‌های اجتماعی حل و فصل نماید.



ایده اصلی این کتاب، جهانی شدن است که با گسترش ارتباطات جمعی در سطح جهان همراه بوده و تأثیر عمده‌ای در تحولات فرهنگی دارد، اما این تأثیرات، تنها در مناطقی از جهان که به میزان زیادی در معرض ارتباطات جمعی جهانی قرار دارند، کارگر است. همچنین، فرضیه و پیام اصلی کتاب این است که با وجود فرایند جهانی شدن در مقابل ارتباط جمعی جهانی، هسته اصلی فرهنگ‌های ملی در بخش‌های عمده‌ای از جهان به واسطه وجود دیوارهای آتش (Fire Wall) همچنان پابرجا مانده و استمرار یافته است.

به عبارت دیگر، با وجود فرایند جهانی شدن، همچنان می‌توان شاهد تنوع فرهنگی در سطح جهان باشیم و آنچنان که برخی نظریه‌ها ادعا می‌کنند، جهان به هیچ وجه به سوی یک فرهنگ غربی یا آمریکایی به پیش نمی‌رود. این اثر در دو بخش تهیه و تدوین شده است که در بخش نخست، مفاهیم بنیادی چون بازارها، فقر و رده بندی جوامع و در بخش دوم شهروندان، مصرف کنندگان، اخلاق و فعالیت‌های سیاسی، مطمع نظر نویسندگان اثر است.

در پایان و به هنگام نتیجه گیری نیز نویسندگان تمام تلاش خود را به منظور پاسخ به چالش همگرایی فرهنگی به کار برده اند و تلاش کرده اند تا بگویند نسخه‌های متعدد همگرایی فرهنگی از بحث امپریالسم رسانه‌ای تا ادعای کوکاکولایی شدن که در طول دهه‌های 1970 تا 1990 مطرح بود، یکسره دچار کاستی است و نتوانسته است به مفاهیم اصلی این حوزه شامل جهانی شدن و همگرایی فرهنگی، پاسخی درخور و منطقی ارائه نماید. گفته شده است که تز همگرایی فرهنگی مبتنی بر این فرضیه است که قرارگیری مکرر در معرض تصاویر و ایده‌های منتقل شده توسط ابررسانه‌هایی چون سی. ان. ان. بین المللی، ام تی وی و هالیوود، به تدریج ارزش‌ها و هنجارهای بومی را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد.

در نتیجه به زعم نویسندگان کتاب، بسیاری از فرهنگ‌های شدیداً محافظه کار، نگران هستند که گشودن درها به سوی رسانه‌های آمریکایی و غربی، پایبندی به دین، احترام به ازدواج و خانواده و تمکین نسبت به منابع سنتی اقتدار را تضعیف کند. از سوی دیگر، این چالش با بهره گیری گسترده تر رسانه‌های سنتی در فرهنگ‌های کمتر غربی در برابر رسانه‌های دیجیتال در فرهنگ‌های غربی به شدت مشهود است؛ به نحوی که نوریس معتقد است، بازار روزنامه در هر کشوری به واسطه عواملی چون: سنت‌های دیرینه تاریخی و فرهنگی هر منطقه، سطوح توسعه اجتماعی بر حسب تحصیلات، سواد و در آمد؛ نظام سازمانی، اقتصادی، تولیدی و توزیعی صنعت اخبار؛ و ساختار کلی یارانه‌های عمومی، قوانین و مقررات دولتی و سطوح ملی دموکراسی، متفاوت است و شکاف دیجیتال در دسترسی به فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی جدید حتی در کشورهای نسبتاً مرفه منطقه مدیترانه و اسکاندیناوی نیز به طور گسترده، قابل مشاهده است.

به عنوان مثال، دو سوم تا سه چهارم از تمام پاسخ گویان کشورهای نروژ، سوئد، ایالات متحده و هلند، گزارش کرده اند که به صورت منظم از اینترنت و ایمیل استفاده می‌کنند، در حالی که این میزان برای ایتالیایی‌ها 4/0 و برای اسپانیایی‌ها حدود یک چهارم است. بازخوانی و تأمل در بهره گیری از رسانه‌های سنتی، نشان می‌دهد که علیرغم تلاش‌های صورت گرفته، این رسانه‌ها همچنان جایگاه ویژه‌ای در جوامع و فرهنگ‌های مختلف به خود اختصاص داده اند.

نکته برجسته دیگر این اثر، بهره گیری از نقطه نظرات علمی و پژوهشی بالغ بر 137 چهره و شخصیت مطرح و شناخته شده در حوزه فرهنگ و رسانه جهانی از جمله: دکتر تقی آزاد ارمکی است که در پیمایش جهانی ارزش‌ها گردآوری شده و مجموعه پژوهش‌هایی را که با حمایت مالی 6 بنیاد فرهنگی و اقتصادی بین المللی جمع آوری و تدوین شده است، در اختیار علاقه مندان و دانشجویان حوزه‌های متنوع علوم ارتباطات اجتماعی قرار داده است.

نکته دیگر این که مطالعه ارائه شده در این کتاب، ادامه آثار و کتاب‌های پیشین پیپا نوریس و رونالد اینگلهارت است که مبتنی بر داده‌های پیمایش جهانی ارزش‌ها هستند. این آثار که مطالعه متن اصلی آن ها، پیش نیاز خوبی برای درک و برداشت صحیح تر از این اثر است، عبارتند از: جریان نوظهور: برابری جنسیتی و تغییر فرهنگی جهان که در سال 2003 نوشته شده که به بررسی تغییر نگرش‌ها نسبت به نقش‌های جنسیتی پرداخته است و مقدس و عرفی: سیاست و مذهب در جهان چاپ سال 2004 که به بررسی نقش دین در جهان معاصر می‌پردازد.

به نظر می‌رسد، بخشی از طرح و ایده‌های اولیه این کتاب ابتدا در همایش‌های تخصصی از جمله اجلاس انجمن علوم سیاسی غرب میانه در شیکاگو به تاریخ مارس 2008 (اسفند ماه 1386) و اجلاس سالانه انجمن علوم سیاسی آمریکا در بوستون در آگوست 2008 (شهریور ماه 1387) که در آن‌ها از نظرات کارآمد شرکت کنندگان و همکاران این اثر بهره گیری شده است، گرفته شده و همچنین این ایده‌ها فرصت‌هایی را فراهم آورده تا برای بحث پیرامون این ایده‌ها در کارگاه بانک جهانی و دانشگاه هاروارد در مورد نقش رسانه‌ها در حکومت که به تاریخ ماه می‌2008 (اردیبهشت ماه 1387) برگزار گردیده، استفاده شود.

تلاش درخور توجه نویسندگان و البته مترجمان اثر باعث شده است که با بهره گیری از حدود 300 عنوان نمایه و نزدیک به 750 عنوان ارجاع، اثری کاملاً کاربردی به وجود بیاید تا پژوهشگران و دانشجویان بتوانند از آن به عنوان یکی از منابع به روز و معتبر در این زمینه بهره گیری نمایند.