تارتنیدن دورِ مردی که دوستش داشتیم! | الف


«اتاق نونا» [Nona's Room] مجوعه‌داستانی است از کریستینا فرناندز کوباس [Cristina Fernández Cubas] نویسنده و روزنامه‌نگار معاصر اسپانیایی، که در سال 2016 جایزه‌ی ملی منتقدان اسپانیا را از آن خود کرد. فرناندز کوباس را بانیِ رنسانس داستان کوتاه در ادبیات کشور اسپانیا و دنیای اسپانیایی‌زبان می‌دانند. او آثار پرشماری از یادداشت‌ها و مقالات ژورنالیستی تا داستان کوتاه و رمان در کارنامه‌ی خویش دارد و معتقد است که داستان‌هایش در قصه‌های شفاهی و روایت‌هایی که در کودکی شنیده است و در زندگی سراسر تجربه‌اش در قاهره، لیما، بوینوس‌آیرس، پاریس، برلین و ... ریشه دارند.

اتاق نونا» [Nona's Room]  کریستینا فرناندز کوباس [Cristina Fernández Cubas]

از میان آثار برجسته‌ی او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: مجموعه‌داستان‌های «خواهرم اِلبا»، «بلندی‌های برونل»، «با آگاتا در استانبول»، «همه‌ی داستان‌ها»، رمان‌های «سالِ گراسیا»، «تاب»، «درِ نیمه‌باز»، نمایش‌نامه‌ی «خواهران خون»، بیوگرافی «امیلیا پَردو باسان» و یادنامه‌ای با عنوان «چیزهایی که دیگر وجود ندارند».

مجوعه‌داستان «اتاق نونا» شامل شش داستان است با نام‌های «اتاق نونا»، «گفتگو با پیرزن‌ها»، «داخلی با پیکره‌ی زن»، «پایانِ باربِرو»، «شروعی تازه» و «چند روز با وایِس-وانو». زبانِ قصه‌گوی روایت‌ها، فضاهای ملموس و آشنای شهری، شخصیت‌های رئالیستی و قابل درک برای مخاطب معاصر، زمان و مکان‌های واقعی و تمایزیافته و درون‌مایه‌های روان‌شناختی و فلسفی، از ویژگی‌های مشترک داستان‌های این مجموعه‌اند. اگرچه که معمولاً بخش‌های زیادی از داستان‌ها در محیط درونیِ ذهن راوی می‌گذرند، اما بازنمودِ بیرونی اتفاق‌ها، از فضای پر از شک و ابهام و رازآلودگی ذهن پرده بر می‌دارند و در بزنگاهی حساب‌شده و دقیق، مخاطب به پاسخ معمای اصلی داستان دست می‌یابد.

برخی از داستان‌های این مجموعه همچون «گفتگو با پیرزن‌ها» و «پایانِ باربِرو» در ساختار درونی‌شان چندان مینیمال و بازگو‌کننده‌ی مقطعی از زمان و زندگی شخصیت‌ها به نظر نمی‌رسند و از این رو با تعریف کلاسیک داستان کوتاه کمی فاصله دارند. داستان‌هایی که همچون رمانی کوتاه با جزییاتی دقیق و شخصیت‌هایی کاملاً پرداخت‌شده و توصیف صحنه‌هایی مشخص، به شرح قصه‌ای کامل می‌پردازند:

«حالا که به آن روزها فکر می‌کنم، می‌بینم ممکن نیست همه چیز این قدر سریع اتفاق افتاده باشد. حتماً وقتی همه با هم زندگی می‌کردیم، لحظه‌های خوبی را هم تجربه کرده‌ایم. لحظاتی از درک و توافق متقابل. اما هر چقدر هم خاطراتمان را زیر و رو کنیم، نمی‌توانیم چیزی پیدا کنیم که این نظر را تأیید و باور کند. وقتی باربِرو ازدواج کرد، ماسک جذابی را که در نخستین دیدار به صورت زده بود، دور انداخت. به سرعت و خیلی ناگهان. حتی سعی نکرد این حقیقت را پنهان کند. تمام انرژی‌اش را گذاشت برای تار تنیدن دور مردی که ما دوستش می‌داشتیم و تحسینش می‌کردیم. باربِرو واسطه‌ی بین پدر و ما بود، مترجمش، تنها سخنگوی قانونی‌اش.»

از میان داستان‌های این کتاب «اتاق نونا» و «شروعی تازه» درون‌مایه‌هایی صراحتاً روان‌شناسانه دارند. داستان‌هایی که اگرچه در بستری از واقعیت‌های عینی و ملموس شکل می‌گیرند اما به نظر می‌رسد که پیش‌نویسی از تمام آن‌ها در ساحت ناخودآگاه شخصیت محوری داستان شکل گرفته و تمام رخدادها بازتولیدِ روند از پیش تعریف‌شده‌ای در روان او هستند.

فرناندز کوباس در داستان‌های این مجموعه و در سایر آثارش، به مسایلی می‌پردازد که شاید برای همه‌ی انسان‌های قرن بیست و یکمی آشنا و قابل درک باشند اما در بیشتر موارد امکان توضیح و حتی توصیف آن‌ها وجود ندارد. موضوعاتی که می‌توان از وجود و حضورشان در زندگی مطمئن بود اما در اغلب موارد دلایلی روشن و عقلانی برای اثبات آن‌ها و نقشی که در زندگی بازی می‌کنند، در دست نیست؛ نقش شانس و مواجه شدن با بدشانسی در زندگی، سفر آغازین انسان و احساسی که انسان معاصر نسبت به حضور سفرگونه‌اش در جهان دارد، تضاد و تباین بین واقعیت ملموس و آنچه که باور داریم وجود دارد، زن و حس ششم و توانایی رمزآلودی که در پیش‌بینی‌ها و پیشگویی‌ها دارد و دنیای ذهنی عجیب کودکان:

«صبح روز بعد به ماهی‌ها فکر کردم. اون ماهی‌های باله که کریسپی چند روز پیش استادانه برای ناهار درست کرده بود و دمشون تو دهن‌شون بود. اون روز به هر چیزی که به یادم می‌اومد، فکر کردم مخصوصاً به ایده‌ی پیدا کردن یه شکاف یا در که منو ببره به اتاق ممنوعه. اما بعد فهمیدم هیچ نیازی نبود که فشار دندونا رو از روی دم بردارم تا یه راهی باز بشه و شکل حلقه‌ای‌اش به هم بریزه. اصلاً لازم نبود. اگه اون ماهی نونا بود و نونا هم داشت از گنجش محافظت می‌کرد، تنها کاری که باید می‌کردم این بود که از نگاه تیزبین و مراقبش دوری کنم و خیلی خیلی آروم بخزم به لونه‌اش...»

فرناندز کوباس دنیای فانتزی‌های برساخته‌ی ذهن و واقعیت‌های دیگرگونه و تجربه‌های پنهان‌شده را دوباره به یاد مخاطبش می‌آورد. مواجهه‌ی شخصیت‌های داستان‌های او با حدس و پیش‌بینی و بررسی احتمالات برای حل معماها، حضور پررنگ شک و عدم قطعیت را در زندگی واقعی به یاد می‌آورد. چیزهایی که باید در کنار هم دیده شوند تا شک و ابهام جاری در ذهن انسان معاصر به قطعیتی بی‌پرده برسد.

[«اتاق نونا» با ترجمه رضا عابدین‌زاده توسط نشر قطره منتشر شده است.]

............... تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

تمایل به مبادله و خرید و فروش انگیزه‌های غریزی در انسان‌ها نیست، بلکه صرفاً پدیده‌ای متاخر است که از اروپای قرن 16 آغاز می‌شود... بحران جنگ جهانی اول، رکود بزرگ و جنگ جهانی دوم نتیجه عدم تعادل بین آرمان بازار و رفاه اجتماعی و ناتوانی هرگونه ضدجنبش اجتماعی، نظیر سوسیالیزم و کمونیزم، برای کاهش تنش‌ها بود... تاریخ انگلیس، از جنبش حصارکشی در قرن شانزدهم تا لغو قانون حمایت از فقرا در 1834، تاریخ کالایی سازی جامعه و طبیعت است... نئولیبرال‌ها و فاشیست‌ها همچنان مشغول آرمانشهر بازارند! ...
سنت حشره‌شناسی در ایران به دانشکده‌های کشاورزی پیوند خورده و خب طبعا بیشتر پژوهشگران به مطالعه حشرات آفت می‌پردازند... جمله معروفی وجود دارد که می‌گوید: «ما فقط چیزهایی را حفاظت می‌کنیم که می‌شناسیم»... وقتی این ادراک در یک مدیر سازمانی ایجاد شود، بی‌شک برای اتخاذ تصمیمات مهمی مثل سم‌پاشی، درختکاری یا چرای دام، لختی درنگ می‌کند... دولت چین در سال‌های بعد، صدها هزار گنجشک از روسیه وارد کرد!... سازمان محیط زیست، مجوزهای نمونه‌برداری من در ایران را باطل کرد ...
چه باور کنید و چه نکنید، خروج از بحران‌های ملی نیز به همان نظم و انضباطی نیاز دارند که برای خروج از بحران‌های شخصی نیاز است... چه شما در بحران میانسالی یا در بحران شغلی گرفتار شده باشید و چه کشور شما با کودتا توسط نظامیان تصرف شده باشد؛ اصول برای یافتن راه‌حل خروج از بحران و حرکت روبه جلو یکسان است... ملت‌ها برای خروج از تمامی آن بحران‌ها مجبور بودند که ابتدا در مورد وضعیت کنونی‌شان صادق باشند، سپس مسئولیت‌ها را بپذیرند و در نهایت محدودیت‌های‌شان را کنار بزنند تا خود را نجات دهند ...
در ایران، شهروندان درجه یک و دو و سه داریم: شهرنشینان، روستانشینان و اقلیت‌ها؛ ما باید ملت بشویم... اگر روستاییان مشکل داشته باشند یا فقیر باشند؛ به شهر که می‌روند، همه مشکلات را با خود خواهند برد... رشدِ روستای من، رشدِ بخش ماست و رشدِ شهرستانِ ما رشد استان و کشور است... روستاییان رأی می‌دهند، اهمیت جدولی و آماری دارند اهمیت تولیدی ندارند! رأی هم که دادند بعدش با بسته‌های معیشتی کمکشان می‌کنیم ولی خودشان اگر بخواهند مولد باشند، کاری نمی‌شود کرد... اگر کسی در روستا بماند مفهوم باختن را متوجه ...
تراژدی روایت انسان‌هایی است که به خواسته‌هایشان نرسیده‌اند، اما داستان همه‌ی آنهایی که به خواسته‌هایشان نرسیده‌اند، تراژیک به نظر نمی‌آید... امکان دست نیافتن به خواسته‌هامان را همیشه چونان سایه‌ای، پشت سر خویش داریم... محرومیت ما را به تصور و خیال وا می‌دارد و ما بیشتر از آن که در مورد تجربیاتی که داشته‌ایم بدانیم از تجربیات نداشته‌ی خود می‌دانیم... دانای کل بودن، دشمن و تباه‌کننده‌ی رضایتمندی است ...