روایت استمرار تبعیض، ترور و تعدی | قدس


محمد فاضلی، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه که تلاش می‌کند در همه اتفاق‌های روز کتاب خوب همان حوزه را معرفی کند در ماجرای فلسطین و اسرائیل کتاب «متاستاز اسرائیل» را معرفی کرد و در صفحه شخصی‌اش نوشت: «نگاه این کتاب به جایگاه اسرائیل در منظومه غرب، قابل تأمل و دال بر پیامدهایی است. اطلاعات تاریخی و سندی آن هم خواندنی است». کتاب «متاستاز اسرائیل» را کورش علیانی نوشته و نشر جام‌جم منتشر کرده است.



شناخت ریشه‌ای و تاریخی اسرائیل
کوروش علیانی، نویسنده و پژوهشگر حوزه فلسطین در این کتاب فارغ از شعارها و هیاهوها، در پی شناخت ریشه‌ای و تاریخی مسئله اسرائیل برآمده و با یک سلسله روایت تاریخی که از ۱۴۰ سال پیش شروع می‌شود و تا زمان نگارش کتاب در سال ۱۳۹۹ ادامه دارد، می‌کوشد تکوین و تشکیل این دولت را پیگیری کند.

البته در مورد اسرائیل کتاب‌های زیادی به زبان فارسی نوشته و منتشر شده اما مبنای آن‌ها بیشتر درباره نمادهای یهودیان به‌ ویژه یهودیان ساکن فلسطین اشغالی یا بیان و روایت جنایت‌های رژیم صهیونیستی است که بیشتر با هدف تهییج طیف خاصی از مخاطب نگاشته شده است. کوروش علیانی اما دست به نگارش کتابی زده که نتیجه حدود دو دهه مطالعه و پژوهش او درباره اسرائیل و صهیونیسم است.

او در مقدمه کتابش در خصوص انگیزه‌های نوشتن این اثر گفته است: «این کتاب یک روایت تاریخی است که در پی بررسی یک موضوع خاص است و موضوع خود را دنبال می‌کند. آن موضوع پیوستگی-ناپیوستگی تبعیض، ترور و تعدی در طول زمان در موجودیتی است که خودش را اسرائیل می‌نامد. من سال‌ها در این زمینه و به‌ طور کلی درباره اسرائیل خوانده‌ام؛ انواع خبرهای متنی و تصویری را دنبال کرده‌ام، هزاران قطعه عکس و صدها فیلم را سر فرصت دیده‌ام و بررسی کرده‌ام و هر چه گذشته است، بیشتر به این نتیجه رسیده‌ام که پیوستگی ترور، تعدی و تبعیض از سال‌ها قبل از روز نکبت تا همین امروز، هرگز قطع نشده است... .

بررسی پیوستگی این سه «ت» (تبعیض، ترور و تعدی که به گمان من اولی ریشه و دو تای بعد ابزارهای گسترش اسرائیل بوده‌اند) و یا حتی شعار دادن درباره آن، به چشم من هیچ ‌وقت در آن مواضع رسمی و غیر متکثرِ یکدست و تکثیر شده، نیامده و نگنجیده است و برای همین هم که شده، نوشتن چنین متنی جا دارد».

نکته جالب و قابل توجه درباره کتاب، تأکید علیانی بر تلفظ صحیح واژه‌هاست؛ صیونیسم به‌جای صهیونیسم یا تئودور هرصل به‌جای تئودور هرتسل. به این ترتیب این نوشته هم طبق بیانی که علیانی از واژه‌ها دارد، تنظیم شده است.

وقتی صهیونیزم هیچ چیز نبود
کتاب از سه فصل با عناوین «از هیچ تا پیچ»، «تا ارزش افزوده» و «از هست تا شود» و یک پیوست نامه تشکیل شده است. نویسنده در فصل اول داستان تشکیل این دولت را از جایی که هیچ چیز نبوده، تا جایی که وارد بازار سیاست‌ جهانی شده‌ است، بیان می‌کند. نقش خانواده‌های زرسالار یهود در تشکیل دولت جعلی اسرائیل را بررسی کرده است. علیانی برای شروع دست مخاطبش را می‌گیرد و به روسیه می‌برد، آنجا که جامعه یهودیان آن کشور با تصمیمات سخت تزار روسیه در سال ۱۲۶۱ مواجه می‌شوند و به دنبال راهکاری برای خلاصی هستند. این فشارها سبب مهاجرت جمعی از یهودیان روسیه می‌شود و اینجاست که تئودور هرصل یهودی پیدا می‌شود. او که اسمش در تاریخ زیاد تکرار شده از این فرصت بهره‌برداری می‌کند تا منویات ذهنی‌اش که همان یافتن سرزمین برای یهودیان است را جامه عمل بپوشاند. در این بخش معرفی مفصل و جامعی از این شخصیت پیش روی مخاطب قرار می‌گیرد. نویسنده در میان این معرفی خط تحلیلی خوبی از جریان آژانس یهود ارائه می‌دهد تا زمانی که کنگره صهیونیسم در سال ۱۸۹۷ تشکیل می‌شود و این جریان رسمیت پیدا می‌کند.

در فصل دوم، دلایل بقای این دولت و کارکردهای آن برای قدرت‌های جهانی بازگو می‌شود که نویسنده به نقش آمریکا در این ماجرا می‌پردازد. در این فصل جنگ‌های این رژیم از شروع تأسیس با دولت‌های دیگر را شرح می‌دهد. نویسنده در فصل سوم به داخل این سرزمین و ساکنانش سرک می‌کشد تا حال و روز کسانی را روایت کند که به اصطلاح خودشان می‌خواهند تروریست نباشند.

«به طور تقریبی آن‌ دسته از اسرائیلی‌هایی را در نظر بگیرید که پس از جمعه 14 می‌1948 (24 اردیبهشت 1327) در فلسطین به دنیا آمده‌اند. به آنان گفته‌اند اینجا اسرائیل است؛ این پرچم اسرائیل است؛ این سرود ملی اسرائیل است؛ این قانون مدنی اسرائیل است؛ این ارتش اسرائیل است؛ این پلیس اسرائیل است؛ این کشاورزی اسرائیل است؛ این راهداری‌اش است؛ این آموزش و پرورشش است؛ این دانشگاهش است؛ این فرودگاهش است؛ این بهداشتش؛ این درمانش و قس علی هذا.

یک عده دیگران انکار شده، تا حد امکان پنهان داشته شده، ناپدید شده، جاکَن و بی‌جا شده، بی آموزش و بهداشت و درآمد نگه ‌داشته ‌شده هم هستند که... و داستان همین‌ جا قطع می‌شود. که بهشان فکر نکن؛ که نیستند؛ که هستند اما بهتر که نباشند؛ که اشتباه‌اند که جایی ندارند؛ که بالاخره نخواهند بود؛ که یک ‌روز صبح بی آن‌ها نفس راحت خواهیم کشید.

این نگاهی است که اسرائیل به عنوان یک تیم تروریستی بزرگ به فرزندان خود می‌آموزد. او به دروغ، نبودن هیچ نسبتی بین اعضای این گروه ترور و نیز نسبت نداشتن با سرزمین غصب شده را انکار می‌کند...».

رسیدن به پاسخی عالمانه
«متاستاز اسرائیل» به گفته محمدکاظم کاظمی، ویراستار اثر، کتابی مؤثر است برای آگاهی‌بخشی و رسیدن به پاسخی عالمانه برای دوگانگی که جامعه ایران در موضوع اسرائیل به آن دچار است.

این کتاب علاوه بر اینکه فارغ از شعارها و هیاهوها، در پی شناخت ریشه‌ای و تاریخی مسئله اسرائیل برآمده، دو ویژگی مهم دیگر دارد؛ نخست اینکه نویسنده با عنصر «روایت‌گری» که در همه اجزای آن حضور دارد اثری جذاب و خواندنی ارائه داده و ملال‌آوری مطالعه مباحث تاریخی و سیاسی را گرفته و به این صورت، داستان آدم‌ها و نهادهای دخیل در این پروژه را بر اساس اسناد تاریخی بازگو می‌کند.

دوم اینکه نویسنده بر پایه منابع و مدارک پیش می‌رود و البته بیشتر این منابع خارجی و حتی شمار زیادی از آن‌ها، عبری است. یعنی منابعی دست اول که حتی یافتنشان با این همه سانسوری که بر این ماجرا در سطح جهان حاکم است، کاری است سخت دشوار. این کتاب بر کتاب‌های دیگری که در ایران در این موضوع نوشته شده‌ است، مبتنی نیست و به ناچار از داوری‌های گاه غیردقیق و هیجانی به‌ دور است. این قضیه خواننده کتاب را خاطر جمع می‌کند که پیش‌داوری‌ای در کار نیست. چون حقیقت این است که ما در بسیاری امور و از جمله درباره اسرائیل، دچار پیش‌داوری هستیم.