جنبش بی‌دی‌اس چیست؟
جنبش انزوا، عدم سرمایه‌گذاری و تحریم رژیم صهیونیستی یا Boycott, Divestment and Sanctions و به اختصار BDS در سال 2005 فعالیت خود را با 171 سازمان غیرانتفاعی فلسطینی به منظور تحریم رژیم صهیونیستی در سه سطح اقتصادی، فرهنگی و آكادمیك آغاز كرد. از دیگر اهداف این جنبش باید به از بین بردن قدرت رژیم صهیونیستی، پایان اشغال سرزمین فلسطین، رفع تبعیض و به رسمیت شناختن حقوق اساسی اعراب فلسطینی كه در سرزمین‌های رژیم صهیونیستی زندگی می‌كنند و حق بازگشت میلیون‌ها آواره فلسطینی اشاره كرد.
این جنبش از فعالیت‌های آزادیخواهانه‌ای همچون بیانیه‌های سازمان ملل كه بر ضد آپارتاید آفریقای جنوبی نوشته شده و جنبش حقوق مدنی امریكا تاثیر گرفته است. حامیان این جنبش شامل چهره‌های دانشگاهی، نویسندگان و ادبا، سینماگران، اعضای اتحادیه‌های كارگری، احزاب سیاسی و حتی شهروندان رژیم صهیونیستی می‌شوند.
حامیان این جنبش در گوشه‌گوشه جهان نشست‌ها و راهپیمایی‌هایی را برای معرفی و ترویج عقایدشان برگزار می‌كنند. رشد و توسعه همه‌جانبه این جنبش در سراسر جهان و به ویژه كشورهای غربی از اصلی‌ترین دغدغه‌های مقامات رژیم صهیونیستی به شمار می‌رود. از طرفی روند افزایش تبلیغات سهم بسزایی در شهرت و فراگیر شدن جنبش و اهداف آن داشته و همین پوشش تبلیغاتی و به ویژه حمایت رسانه‌های مختلف و موثر غربی از این جنبش به نگرانی طرفداران رژیم صهیونیستی دامن زده است.
تحریم فرهنگی بی‌دی‌اس رژیم صهیونیستی
از آنجایی كه امكان مرور تحریم‌های اقتصادی و آكادمیك جنبش بی‌دی‌اس به دلیل كمبود جا در این گزارش امكان‌پذیر نیست، اشاره‌ای كوتاه به تحریم‌های فرهنگی این جنبش می‌كنم. دست‌اندركاران این جنبش از تمامی فعالان حوزه فرهنگی مانند اتحادیه‌ها و انجمن‌های بین‌المللی خواسته‌اند تمام فعالیت‌ها، قرارداد همكاری یا پروژه‌های هنری و فرهنگی را كه مستقیم و غیرمستقیم با نهادهای اسراییلی در رابطه‌اند را تحریم كنند. همچنین از جشنواره‌ها و رویدادهای بین‌المللی درخواست كرده‌اند از پذیرش هرگونه حمایت مالی از دولت اسراییل یا افراد وابسته به آن امتناع كنند. هزاران هنرمند و فعال فرهنگی از سراسر جهان به بخش فرهنگی جنبش تحریم رژیم صهیونیستی پیوسته‌اند و بیانیه عمومی حمایت از تحریم فرهنگی این رژیم را امضا كرده‌اند. در سال ۲۰۱۵، بیش از یك‌هزار شخصیت فرهنگی در بریتانیا الزام به تحریم فرهنگی رژیم اشغالگر صهیونیستی را ضروری دانسته‌اند. از چهره‌های برجسته فرهنگی كه بر تحریم فرهنگی اسراییل تاكید دارند، راجر واترز موزیسینی كه در گروه پینك فلوید فعالیت می‌كند، آلیس واكر نویسنده رمان «به رنگ ارغوان»، برایان اینو و لئون راسلون موزیسین و ترانه‌سراهای انگلیسی، صوفی فاینز كارگردان انگلیسی، ایلیا سلیمان كارگردان و بازیگر فلسطینی، ارونداتی روی نویسنده هندی، اهداف سویف رمان‌نویس مصری و ادواردو گالیانو روزنامه‌نگار و نویسنده اهل اروگوئه هستند كه از همكاران خود خواسته‌اند به سرزمین‌های رژیم صهیونیستی سفر نكنند و در این سرزمین اجرایی نداشته باشند.
از دلایل جهانی شدن و فراگیری این جنبش، دیدگاه آشتی‌جویانه بنیانگذاران و اعضای آن است، چراكه جنبش بی‌دی‌اس مردم را برای مقابله نظامی با رژیم صهیونیستی بسیج نمی‌كند بلكه تنها خواسته این جنبش حمایت از حقوق فلسطینی‌ها و تحریم اقتصادی، فرهنگی و آكادمیك رژیم اشغالگر است. بنابراین بی‌دی‌اس با نوعی قدرت نرم اهداف خود را پیش می‌برد و زمانی كه اسراییل ادعا می‌كند این جنبش تهدیدی نظامی است، بسیاری به غیرقابل باور بودن آن اشاره می‌كنند.
ماجرای لغو اهدای یك جایزه ادبی
كامله شمسی نویسنده پاكستانی‌تبار بریتانیایی كه برای نگارش رمان تحسین‌برانگیز «گرمی خانه» به شهرت رسیده است برای حمایت از این جنبش از دریافت جایزه نلی زاكس 2019 محروم شد. ابتدا هیات داوران او را برگزیده این دوره اعلام كردند اما بعد خبر آمد كه رای‌شان عوض شده است و این جایزه به شمسی تعلق نمی‌گیرد.
جایزه نلی زاكس هر دو سال یك‌بار به نویسنده‌ای اهدا می‌شود كه نقشی ادبی در ارتقای سطح آگاهی انسان‌ها ایجاد كرده باشد. این جایزه به نام شاعر و نویسنده برنده جایزه ادبی نوبل در سال 1961 پی‌ریزی شد كه بختیار علی، رمان‌نویس كرد عراقی برنده پیشین این جایزه شناخته می‌شود و میلان كوندرا و مارگارت اتوود نیز از جمله نویسندگانی هستند كه این جایزه را به خانه برده‌اند. در اساسنامه این جایزه قید شده است كه اعضای هیات داوران باید برای برگزیدن نویسنده‌ای، زندگی و حرفه او را مورد بررسی قرار بدهند.
ششم سپتامبر هشت عضو هیات داوران تصمیم گرفتند كامله شمسی را برنده نهایی اعلام كنند و در توضیح انتخاب خود گفتند نوشتاری را كه «میان جوامع پلی بنا می‌كند» می‌ستایند. اما زمانی كه اعضای هیات داوران این جایزه باخبر شدند شمسی از جنبش انزوا، عدم سرمایه‌گذاری و تحریم رژیم صهیونیستی حمایت می‌كند، اعلام كردند رای‌شان باطل است و جایزه این دوره نصیب هیچ نویسنده‌ای نخواهد شد. آنها در این بیانیه نوشته‌اند: « هیات داوران به كامله شمسی رای دادند و به این ترتیب كارنامه ادبی تحسین‌برانگیز این نویسنده بریتانیایی را ستودند. در آن زمان با وجود اینكه تحقیقاتی انجام شده بود، اعضای هیات داوران از اینكه این نویسنده از سال 2014 در جنبش تحریم رژیم صهیونیستی شركت دارد، آگاهی نداشتند.»
دفتر این جایزه در شهر دورتموند آلمان مستقر است و جایزه به نویسنده‌ای اهدا می‌شود كه برای ترویج «بردباری و مصالحه» و ارتقای روابط فرهنگی میان انسان‌ها قلم بزند. در بیانیه‌ای كه هیات داوران این جایزه منتشر كرده‌اند، می‌‌خوانیم: «موضع سیاسی شمسی كه فعالیت مداوم در تحریم فرهنگی رژیم صهیونیستی است و بخشی از جنبش بی‌دی‌اس به شمار می‌رود، مشخصا با اهداف قانونی این جایزه متناقض است. تحریم فرهنگی از محدوده مرزها پیش‌تر نمی‌رود اما با وجود عدم وجود یكپارچگی سیاسی و فرهنگی در جامعه اسراییل، روی آن تاثیرگذار است. به این صورت اثر كامله شمسی در دسترس مردم رژیم صهیونیستی قرار نمی‌گیرد. چنین اتفاقی با ادعای دست‌اندركاران جایزه نلی زاكس كه اظهار آشتی و صلح كنند و الگویی برای مصالحه در جوامع و فرهنگ‌ها باشند، مغایر است.»
ماه مه پارلمان آلمان طرحی را به تصویب رساند كه بر اساس آن جریانی با عنوان جنبش بی‌دی‌اس را یهودستیزی و «یادآور هولناك‌ترین بخش تاریخ آلمان» دانست. 60 یهودی و پژوهشگر رژیم صهیونیستی این طرح را به باد انتقاد گرفتند و در نامه‌ای سرگشاده این اقدام را بخشی از رویه‌ای خواندند كه «به حامیان حقوق بشر فلسطینی‌ها برچسب یهودی‌ستیز می‌زنند.»
هتك حرمت معترضان تبعیض و بی‌رحمی
كامله شمسی كه نامش در میان حامیان تحریم فرهنگی رژیم صهیونیستی دیده می‌شود پس از انتشار خبر پس گرفتن جایزه نلی زاكس در بیانیه‌ای نوشت: مایه تاسفش است كه «هیات داوران باید تسلیم فشارها شوند و جایزه‌ای را از نویسنده‌ای بگیرند كه آزادی اندیشه و آزادی بیان را به كار گرفته است.»
او گفته است: «جنبش بی‌دی‌اس افراد را علیه رژیم صهیونیستی و اقدامات تبعیض‌آمیز و بی‌رحمانه‌ای كه بر فلسطینی‌ها روا می‌دارد، بسیج می‌كند و اینكه دست‌اندركاران این جایزه این جنبش را بی‌شرمانه و غیرمنصفانه می‌خوانند، در واقع به حامیان آن هتك حرمت می‌كنند.»
او در بیانیه‌ای كه منتشر كرده است، نوشته: «در انتخابات رژیم صهیونیستی كه تازه به اتمام رسیده بنیامین نتانیاهیو طرح‌هایی را برای تصاحب یك‌سوم كرانه باختری رود اردن اعلام كرد كه مغایر با قوانین بین‌المللی است. و اعتراض بنی گرانتس، رقیب سیاسی نتانیاهو این بود كه او ایده‌اش را دزدیده است؛ این اتفاقات پس از كشته شدن دو نوجوان فلسطینی به دست نیروهای رژیم صهیونیستی روی داد كه هماهنگ‌كننده ویژه سازمان ملل این اقدام را محكوم و آن را در روند ایجاد صلح در خاورمیانه «هولناك» توصیف كرد. در این اوضاع و احوال سیاسی، هیات داوران نلی زاكس تصمیم گرفته‌اند به دلیل حمایت من از جنبشی بدون خشونت برای فشار آوردن به رژیم صهیونیستی، جایزه‌ای را از من بگیرند.»
شمسی كه سال گذشته جایزه زنان برای ادبیات داستانی را دریافت كرد، می‌گوید: مقامات شهر دورتموند مانع از انتشار بیانیه او در رسانه‌ها شده‌‌اند. او توضیح داده است كه اجازه نمی‌دهد اثرش در اسراییل منتشر شود «به این دلیل كه هیچ ناشر اسراییلی وجود ندارد كه كاملا مستقل از رژیم صهیونیستی فعالیت كند. اگر ناشری در رژیم صهیونیستی وجود داشته باشد كه مثل جنبش انزوا، عدم سرمایه‌گذاری به دنبال دادخواهی باشد، خوشحال می‌شوم كتابم را به او بسپرم.»
نمود مك‌كارتیسم
اهداف سویف، رمان‌نویس مصری در واكنش به لغو اهدای این جایزه به شمسی گفته است: این اتفاق «نمود مك‌كارتیسم نو در مقیاسی بین‌المللی است.» سویف گفته است: «هر چند چیزی كه باید به خاطر بسپاریم، این است كه حتی در آلمان هنوز هم كشمكشی در جریان است. بنابراین تك‌تك انسان‌ها و تك‌تك سازمان‌ها خودشان تصمیم بگیرند كه طرف آزادی اندیشه و آزادی بیان هستند یا طرف سانسور سیاسی ارتجاع. تلاش برای خاتمه مكالمه درباره معضل حقوق سیاسی فلسطینی‌ها و حقوق بشر این مردم- معضلی كه بسیاری تحت تاثیر آن قرار گرفته‌اند- به سادگی جوابگو نخواهد بود.»
جودی گینزبرگ، مدیرعامل اجرایی نمایه سانسور (Index on Cencorship) می‌گوید: اینكه شمسی «به خاطر نظرات شخصی‌اش» از جایزه‌ای محروم شده به شدت آزاردهنده است: «اهدای جایزه‌ای كه هدفش شناسایی نویسنده‌ای است كه نقش تحسین‌برانگیز ادبی‌اش به ارتقای سطح آگاهی میان مردم كمك كرده، لغو شده است چون نویسنده شخصا از جنبشی بدون خشونت حمایت می‌كند كه مقصودش تمركز بر احترام به حقوق بشر جهانی است.» او در ادامه گفته است: «در حال حاضر شاهد رشد فزاینده كنترل كردن ابراز عقاید سیاسی نویسندگان ادبیات داستانی و در نتیجه منع انتشار كتاب‌های‌شان هستیم. در حقیقت نتیجه با آنچه دست‌اندركاران جشنواره‌ای ادبی به دنبال آن هستند، مغایر است؛ محدود كردن صداها و به همین ترتیب فرصت‌های كمتر برای ارتقای سطح آگاهی مردم.»
مجازات دفاع از حقوق بشر
روز دوشنبه آندوراتی روی، جی‌ام كوتزی و سالی رونی به همراه 300 نویسنده و هنرمند دیگر با انتشار نامه‌ای سرگشاده حمایت خود را از كامله شمسی اعلام كردند. اهداف سویف و عمر رابرت همیلتون، بنیانگذاران جشنواره ادبی فلسطین، طی یك روز توانستند امضای 100 نویسنده را پای آن بگذارند و به تدریج تعداد آنها به 300 نفر رسید. از حامیان كامله شمسی می‌توان به جی‌ام كوتزی نویسنده اهل آفریقای جنوبی، گلوریا استاینم و ریچارد فورد امریكایی، نویسندگان هندی سرشناس كی‌ران دسای، آروندتی روی و امیت چادهوری، ندیف محمد نویسنده اهل سومالی، نائومی كلاین، یان مارتل از كانادا، اولیویا لینگ و كن لوچ از بریتانیا، هشام مطر و خالد متاوا از لیبی، بن اوكری نویسنده نیجریایی، مریم سعید از لبان، خوان گابریل واسكس از كلمبیا، مراد ف. باروتی و نجوان درویش شعرای فلسطینی برجسته و اوشن وونگ شاعر ویتنامی-امریكایی اشاره كرد. همچنین مایكل اونداتیه، نویسنده انگلیسی و خالق رمان «بیمار انگلیسی» كه در سال 1995 این جایزه را به دست آورد، از امضاكنندگان این نامه است.
این نویسندگان در این نامه كه با عنوان «حق تحریم» در مجله ادبی London Review of Books منتشر كرده‌اند، معتقدند دست‌اندركاران و هیات داوران جایزه نلی زاكس تشخیص داده‌اند نویسنده را برای دفاع از حقوق بشر تنبیه كنند. حامیان شمسی می‌پرسند: «معنای جایزه‌ای ادبی كه به حق دفاع از حقوق بشر، ضوابط آزادی اندیشه و بیان و آزادی انتقاد ضربه می‌زند، چیست؟ بدون اینها، فرهنگ و هنر به كالای لوكس بی‌معنایی تبدیل می‌شوند.» همچنین نویسندگان این نامه شهر دورتموند را كه دفتر این جشنواره در آن قرار دارد، برای امتناع از عمومی كردن پاسخ شمسی به باد انتقاد گرفته‌اند.
تنها ابزار قدرت رژیم صهیونیستی
شاید قدرتمندترین ابزار رژیم صهیونیستی در این جنبش علیه تفویض اختیار، متهم كردن منتقدانش به یهودستیزی است. بنابراین سال‌هاست كه به تغییر تعاریف رسمی این كلمه روی آورده‌اند. تلاش برای انجام چنین كاری از آخرین سال‌های انتفاضه دوم در سال‌های 2003 و 2004 شروع شد درست زمانی كه فراخوان‌ها پیش از شكل‌گیری بی‌دی‌اس برای انزوا، عدم سرمایه‌گذاری در سرزمین رژیم صهیونیستی قدرتمندتر می‌شد. در آن زمان گروهی از موسسات و كارشناسان از جمله دینا پورات، محقق دانشگاه تل‌آویو كسی كه عضو هیات نمایندگان وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی در كنفرانس جهانی سازمان ملل در سال 2001 علیه نژادپرستی در شهر دوربان آفریقای جنوبی بود، پیشنهاد ساخت تعریف جدیدی از یهودستیزی ارایه كرد كه بر اساس این تعریف انتقاد از رژیم صهیونیستی برابر با نفرت از یهودیان است.
این موسسات و كارشناسان با همكاری كمیته یهودی امریكایی و گروه‌های ذی‌نفوذ اسراییلی «تعریفی كارآمد» جدیدی را از یهودی‌ستیزی تنظیم كردند كه شامل فهرستی از نمونه‌هایی می‌شد كه سال 2005 در اتحادیه اروپا برای مبارزه با نژادپرستی منتشر اما بعدتر این فهرست كنار گذاشته شد.
سابقه این ماجرا در جشنواره‌های دیگر
سال گذشته شبیه به اتفاقی كه برای كامله شمسی پیش آمد، در جشنواره موسیقی و هنرهای آلمانی برای گروه موسیقی اسكاتلندی روی داد. مسوولان این جشنواره ابتدا دعوت از گروه موسیقی اسكاتلندی به نام
Young Fathers را برای حمایت از جنبش بی‌دی‌اس لغو كردند و بعد از اینكه مورد انتقاد قرار گرفتند و سازوكار جشنواره دچار اغتشاش شد، دوباره آنها را به مراسم دعوت كردند. مدیر هنری جشنواره رورترینال پیش از افتتاحیه جشنواره گفته بود: این گروه سه‌نفره هیپ‌هاپ بریتانیایی از فهرست شركت‌كنندگان این دوره كنار گذاشته می‌شوند. استفنی كرپ، مدیر جشنواره در بیانیه‌ای گفته بود؛ معتقد است انتقاد از سیاست‌های رژیم صهیونیستی یهودی‌ستیزی نیست اما متاسفانه این گروه نخواسته‌اند از این جنبش فاصله بگیرند. این گروه اسكاتلندی برای اینكه اعلام كنند حامی جنبش فلسطینی نیستند، تحت فشار قرار گرفته بودند. چند روز بعد دست‌اندركاران جشنواره چرخشی 180درجه در خط‌مشی خود نشان دادند و نه تنها این گروه را دوباره به جشنواره دعوت كردند بلكه آنها را تشویق به اعلام موضع‌شان هنگام اجرا كردند. كرپ درباره دعوت دوباره این گروه توضیح داده بود: «به عنوان یك آلمانی برایم دشوار است كه به جنبشی كه اسراییل را تحریم كرده است، مربوط شوم اما من Young Fathers را دعوت كرده‌ام نه BDS را.» سخنگوی رورترینال به گاردین گفته بود این گروه به آنها اطلاع داده است كه نمی‌توانند دعوت مجدد این جشنواره را بپذیرند.
از همان ابتدا كه دعوت این گروه پس گرفته شد بسیاری از هنرمندان برای اعلام همبستگی‌شان با آنها از حضور در این جشنواره امتناع كردند. از طرفی ستاره‌های هالیوودی از جمله ویگو مورتنسن و دنی گلوور از این گروه حمایت كردند. این بازیگران جزو 79 بازیگر، خواننده، نویسنده و تهیه‌كننده از تمامی حوزه‌های هنری انگلستان، امریكا، آلمان و چهره‌های فرهنگی دیگر همچون پتی اسمیت، نائومی كلاین و نوآم چامسكی بودند. آنها برای حمایت از این گروه و جنبش BDS نامه‌ای سرگشاده در روزنامه گاردین منتشر كردند. آنها از تلاش برای تحمیل شرایط سیاسی به هنرمندانی كه از حقوق فلسطینی‌ها حمایت می‌كنند، انتقاد كرده بودند و تصمیم ابتدایی دست‌اندركاران جشنواره و شركت ندادن گروه Young Fathers را نمود «سانسور، تحریم و سركوب» نامیدند.
