انتشارات موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی به‌تازگی کتابی با عنوان «سایه‌ی سرخ» به قلم محمدامین فرج‌الهی منتشر کرده است. این کتاب برای نخستین‌بار با تکیه بر اسناد اطلاعاتی پیش و پس از انقلاب اسلامی ایران، به بازخوانی دقیق و مستند تشکیلات مخفی حزب توده پرداخته است. این کتاب با توجه به اهمیت حزب توده در ایران در ادوار مختلف و با توجه به بسیاری از ناگفته‌ها در مورد این حزب و لایه‌های مختلف آن پرداختن به تشکیلات مخفی اهمیت زیادی دارد.
کتاب اگرچه نیم‌نگاهی به تاریخچه حزب توده در دوره پهلوی دارد، اما تمرکز خود را بر عملکرد حزب توده در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی و سرانجام ضربه به حزب و انحلال آن قرار داده است.
کتاب «سایه‌ی سرخ» حاصل پژوهشی چندساله است که از دل اسناد طبقه بندی‌شده، گزارش های اطلاعاتی، منابع آشکار منتشرشده و روایت‌های تاریخ شفاهی، تصویری جدیدی از تشکل های سیاسی در تاریخ معاصر ایران ارائه می دهد. این اثر با پرداختن به ماهیت، ساختار و عملکرد تشکیلات مخفی حزب توده، تلاش دارد لایه‌های پنهان روابط امنیتی حزب با شوروی و نقش آن در تحولات کلان کشور را مورد بررسی قرار دهد.
کتاب «سایه‌ی سرخ»، نخست با مروری بر تاریخچه فعالیت مخفی در حزب توده، به بررسی زمینه های شکل گیری تشکیلات پنهان این حزب از بدو تاسیس می پردازد. نویسنده به رابطه اطلاعاتی حزب توده با نهادهای اطلاعاتی شوروی می‌پردازد و با تحلیل اسناد و گزارش‌های موجود، همکاری سازمان یافته حزب با سرویس های اطلاعاتی شوروی، به‌ویژه کا.گ.ب.، را توجه قرار داده است.
بخش هایی از کتاب به کمیت و کیفیت شبکه تشکیلات مخفی حزب اختصاص یافته و نحوه جذب، آموزش، و هدایت نیروها در قالب فعالیت های زیرزمینی توضیح داده می شود. در ادامه، با تمرکز بر مهمترین منابع اطلاعاتی حزب، چهره‌ها و نهادهایی معرفی می‌شوند که اطلاعاتی از کشور را در اختیار حزب قرار داده اند و مسیرهای انتقال این اطلاعات به خارج از کشور نیز بررسی می شود.
بخشی از کتاب به توصیف و تحلیل مواجهه نهادهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی با حزب توده ایران پرداخته است. در این کتاب به بررسی عملکرد تشکیلات مخفی حزب توده ایران می پردازد. این تشکیلات از بهار 1358 برپایه «سازمان نوید» که پیش از انقلاب گسترده ترین هسته داخل کشور حزب بود، بنا شد. بنابراین، ابتدا روایتی از تشکیل سازمان نوید، افراد اصلی و عملکرد آن تا پیروزی انقلاب اسلامی ارائه شده است. در مرحله بعد تلاش شده روند تدریجی و تکوینی توسعه تشکیلات مخفی مثل تشکیل شاخه های مختلف در تهران و شهرستان ها، شکل گیری بخش نظامی، ارتباط با افسران اطلاعاتی شوروی و مهمترین اقدامات تشکیلات مخفی در هربازه زمانی مثل کودتای نوژه یا کودتای قطب زاده بیان شده است. با توجه به این که حزب توده ایران یک حزب سیاسی آشکار بوده، پرداختن به عملکرد تشکیلات مخفی آن، بدون پرداختن به عملکرد تشکیلات علنی اش، هم پژوهشگر و هم خواننده را دچار خطاهای متعدد تاریخی و تحلیلی می کند. بنابراین تلاش شده، هم زمان هم به فعالیت ها و مواضع علنی حزب و هم عملکرد تشکیلات مخفی پرداخته شود.
یکی از مهمترین فرازهای این کتاب، تشریح فرآیند تصمیم گیری برای ضربه به حزب توده ایران و دستگیری اعضای آن است. ضربه اول به حزب، بهمن ماه 1361 و ضربه دوم که در واقع ضربه تشکیلات مخفی است، اردیبهشت 1362 رخ می دهد. این یکی از نقاط مهم تاریخی پرونده حزب است که در لایه های ضخیمی از مشهورات تاریخی پیچیده شده است. هم توده ای ها و هم تربیون های نزدیک به دولت انگلیس، اغلب با تکیه بر چند گزاره تکراری کوشیده اند این تصمیم را حاصل القائات انگلیس و ناشی از دیدار برخی مقامات ایران با «ولادیمیر کوزیچکین»، افسر اطلاعاتی فراری شوروی به بلوک غرب معرفی کنند. این پژوهش برای نخستین بار، جبهه بندی های داخلی نهادهای جمهوری اسلامی درباره ضربه به حزب و فرآیند آن را بیان کرده است. اما برخلاف روایت موجود، اطلاعات درباره تشکیلات مخفی، نه هدیه انگلیس بلکه حاصل فرآیند بازجویی چند ماهه پس از ضربه اول است.
این کتاب به فرآیند طی‌شده در نهادهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی برای ضربه به حزب اشاره دارد و با استناد به اسناد رسمی و روایت های ذکر شده، روند شناسایی، رصد و در نهایت انهدام شبکه مخفی حزب توده را روایت کرده است. کتاب «سایه‌ی سرخ» کتابی با تمرکز بر منابع اطلاعاتی و امنیتی منحصربه‌فرد، این اثر را به منبعی برای پژوهشگران، دانشگاهیان و علاقه‌مندان به تاریخ احزاب سیاسی ایران، تبدیل کرده است.
عناوینی همچون «میراث لنینی، توده ای های جوان می آیند، کار حزبی در میهن انقلابی، رسوخ سرخ، فراز پیش از فرود، ستاره اقبال، رفیق ها و برادرها» سرفصل های این کتاب 416 صفحه ای موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی است.
