دومین نشست از مجموعه نشست‌های «صد کتاب ماندگار قرن» در سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران برگزار شد.
به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایرنا؛ غلامرضا امیرخانی دبیر این نشست ضمن بیان اهداف برگزاری سلسله نشست‌های «صد کتاب ماندگار قرن» گفت: نخستین نشست به معرفی و بررسی دو کتاب «تاریخ پیامبر اسلام»، اثر محمدابراهیم آیتی و «نثر طوبی؛ دایره‌المعارف لغات قرآن کریم» اثر علامه ابوالحسن شعرانی اختصاص داشت. در این نشست کتاب «بیست مقاله قزوینی» از مجموعه پژوهش‌های علامه محمد قزوینی از منظر تاریخی و ادبی توسط سیدصادق سجادی پژوهشگر تاریخ و متون و بهرام پروین گنابادی پژوهشگر زبان و ادب فارسی بررسی می‌شود.
سیدصادق سجادی پژوهشگر تاریخ و متون، علامه محمد قزوینی را فردی دقیق در پژوهش متون تاریخی معرفی کرد و افزود: کتاب «بیست مقاله قزوینی» مشتمل بر مقاله‌های ادبی و تاریخی است که این مجموعه مقاله‌ها از حیث توجه و دقت بسیار بالای قزوینی در تحقیق موضوعات به خصوص بیان نقل قول‌ها مثال زدنی است.
سجادی اظهارداشت: آنچه در کتاب «بیست مقاله قزوینی» به همت ابراهیم پورداوود و عباس اقبال آشتیانی گردآوری شده، مربوط به تاریخ معاصر است. این کتاب علاوه بر نگاه علامه قزوینی به مباحث ادبی، از منظر شیوه پرداخت، نگارش و روایت‌های تاریخی او نیز قابل توجه است. قزوینی در توجه به تاریخ روش جالبی در نظر گرفته و به شیوه داستان در داستان موضوعات را در مقاله‌های تاریخی با یکدیگر تطبیق داده که این شیوه در زمانه خود بدیع بوده و تازگی خود را تا امروز نیز حفظ کرده است.
مولف کتاب تاریخ برمکیان با اشاره به جایگاه تاریخ بیهق در مجموعه مقاله‌های علامه قزوینی گفت: از مجموعه نوشته‌های این نویسنده فرهیخته آنچه بیش از هر عنوانی مورد توجهم قرار گرفته؛ توجه محمد قزوینی به تاریخ بیهق و متعلقات آن است. همچنین انتقادهایی که قزوینی نسبت به ورود زبان‌های فرنگی مانند فرانسوی و آلمانی به زبان اصیل فارسی وارد کرده است؛ مهم و آموختنی است. برخی از این اصطلاحات در ادبیات رسانه‌ای به ویژه روزنامه‌نگاری و تلویزیون رایج شده و استفاده از آنها ادامه دارد.
وی افزود: شیوه جست و جو و تحقیق علامه قزوینی منحصر به فرد بود. زیرا او در انجام تحقیقات، خود را محدود به چارچوب نظری و عملی در روش تحقیق نمی‌کرد و حین بررسی و تحقیق منابع، اگر به موضوعات فرعی برمی‌خورد در همین میان، پیرامون هر یک از آنها مقاله‌های مستقل تحقیقی می‌نوشت.
سجادی اظهارداشت: آنچه قزوینی به شکل مبسوط به آن پرداخته، تاریخ بیهق است. او ابتدا به سرزمین بیهق یا سبزوار کنونی و دانشمندانی که از این سرزمین تاریخی برخواسته‌اند؛ اشاره کرده و در ادامه مباحث دیگری را مورد تحقیق و مباحثه قرار داده است. قزوینی در بخشی از این مقاله اشاره می‌کند که ابوالحسن بیهقی با خیام ملاقات کرده و همانطور که اشاره کردم شرح این دیدار و وقایع تاریخی را به صورت داستان در داستان روایت کرده که شیوه‌های بسیار جذاب و خواندنی است.
وی تاکید کرد: شیوه نوین علامه قزوینی در تحقیقات تاریخی برای محققان و به خصوص دانشجویان تاریخ بسیار آموزنده و کاربردی است.
نماد دقت و روشمندی در تحقیق
بهرام پروین گنابادی نیز انتخاب این کتاب را برای دومین نشست از سلسله نشست‌های «صد کتاب ماندگار قرن»، انتخابی هوشمندانه دانست و گفت: متاسفانه به طور معمول در مقوله کتابخوانی به کتاب‌های مجموعه مقالات توجه نمی‌کنیم، در حالی که مقاله نویسی از مهمترین منابع در روزگاری است که در آن زندگی می‌کنیم و به نوعی تاریخ ساز است. کتاب «بیست مقاله قزوینی» که نزدیک به یکصد سال از نگارش مقاله‌های آن می‌گذرد؛ از این نظر حائز اهمیت است.
پروین گنابادی افزود: مقاله‌های علامه قزوینی جزو نخستین نوشته‌ها در حوزه مقاله نویسی در ایران است. مقاله نویسی نوعی از نوشته متعلق به دوران مدرن و یا همان تجدد است که به دلیل بدیع بودن در نگارش، نوعی نوشته ادبی در دنیای متجدد به شمار می‌آید و همچنان در دنیای مدرن کاربرد دارد.
این استاد زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه تجدد به معنای سلسله تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بر مبنای انسان گرایی است، اظهارداشت: علامه قزوینی در دورهای زندگی کرده که فردگرایی اهمیت داشته و مقاله نویسی هم مقوله‌ای فرد محور است که موضوع از صافی ذهن یک فرد می‌گذرد و بیانگر دیدگاه نویسنده نسبت به موضوعات مختلف است. در واقع مقاله نویسی از مقوله گفت و شنود، خارج و مبتنی بر چشم مداری می‌شود.
وی اظهارداشت: مسئله دیگری که در شیوه مقاله نویسی بر نوع نگارش نویسنده تاثیر می‌گذارد، ایجاز است. ایجاز جوهره نویسنده است زیرا بیکم و کاست و به دور از پرداخت به حواشی مستقیم، سر اصل مطلب می‌رود و موجز سخن می‌گوید که این مهم یک امتیاز محسوب می‌شود. علامه قزوینی تمام این ویژگی‌های نوشتاری را داشت.
پروین گنابادی با اشاره به اینکه علامه قزوینی نماد دقت و روشمندی در تحقیق است؛ گفت: یکی از شیوه‌های درست و اصیل در مقاله نویسی ذکر منبع با همه جزئیات به دور از برداشت نویسنده است که قزوینی در مقاله نویسی خود این ویژگی را دارا بود. زیرا او هرگز برداشت خود از متون را در مقاله‌ها عنوان نمی‌کرد بلکه عین متن و نقل قول را می‌نوشت که این مهم حاکی از دقت بالای اوست. بر همین اساس معتقد هستم اگر نویسنده و یا محققی می‌خواهد سیر تطور مقاله نویسی و نقد ادبی را در ایران بررسی کند باید به این مجموعه مقاله‌ها رجوع کند.
وی افزود: یکی از جلوه‌های تجدد طرح دیدگاه‌های تجددگرایانه در روزنامه‌های کاوه و ایرانشهر بوده که علامه قزوینی در این دو نشریه قلم زده است. بیان دیدگاه او درباره جمالزاده و قصه «یکی بود یکی نبود» و نوشتن درباره شیوه نگارش این داستان نویس از جمله نوشته‌های او در این مجله‌هاست.
پروین گنابادی بیان کرد: البته او در عرصه سیاست از فهم بالایی برخوردار است و این فهم در نامه‌هایی که به تقی زاده می‌نوشت و نظراتی که ارائه می‌کرده، نمایان است منتها چون قزوینی انسانی بسیار تخصص گرا بود، هرگز به عرصه سیاست ورود نکرد.
این پژوهشگر زبان و ادب فارسی خاطر نشان کرد: علما و عرفای قدیم نوشتن زندگینامه را از جلوه‌های غرور و خودخواهی می‌دانستند و اغلب زندگینامه‌ها توسط شاگردان ایشان نوشته میشد اما زندگینامه خودنوشت از مظاهر دنیای مدرن است و زندگینامه خودنوشت علامه قزوینی در کتاب «بیست مقاله قزوینی»، آورده شده است. چنین شیوه نگارش در زمان حیات وی تامل برانگیز است و نشان می‌دهد که او تجدد را به خوبی درک کرده است.
در بخش پایانی این نشست، جلسه پرسش و پاسخ و ارائه دیدگاه، بین حاضران و اساتید شکل گرفت.
................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............
