ترجمه سلما رضوانجو | آرمان ملی
 

«خدای چیزهای کوچک» [The God of small things] اولین رمان خیره‌کننده آرونداتی روی[Arundhati Roy] با رمزوراز آغاز می‌شود: چرا پسری که استا نام داشت تصمیم گرفته بود دیگر حرف نزند؟ چه چیزی باعث شده بود که خواهر دوقلوی او، راحل را به ایالات‌متحده بفرستند؟ چرا مادر زیبای آنها، آمو، عاقبتش به مرگی تنها و در انزوا در اتاق محقر یک هتل ختم شد؟ چه چیزی باعث مرگ عموزاده انگلیسی آنها، سوفی‌مول شد؟ و چرا خاندان ثروتمند و بورژوای آنها گرفتار شایعه‌های رسوایی رابطه جنسی و مرگ است؟

خدای چیزهای کوچک» [The God of small things] اولین رمان خیره‌کننده آرونداتی روی[Arundhati Roy]

گرچه این پرسش‌ها ممکن است بیش‌ از اندازه ملودراماتیک به‌نظر برسد، اما همین پرسش‌ها ساختار روایی رمانی را به ما نشان می‌دهند که هم بسیار باظرافت طراحی ‌شده و هم به همان اندازه ظرافتش قدرتمند است. رمانی که در جسورانه‌بودن و درگیرشدن با موضوع خانواده، نژاد و طبقه اجتماعی همتای آثار فاکنر است و در مشاهده دقیق و تیزبینانه اجتماع و شخصیت‌های آن به سبک دیکنز نزدیک است.

خانم روی که فیلم‌نامه‌نویس است و در کرالای هند بزرگ‌ شده، داستانی غنی و چندلایه از خیانت‌های خانوادگی و شوروشوق عاشقانه‌های نافرجام را با حرکت مداوم بین گذشته و حال خلق می‌کند. داستان او در جنوب هندوستان در بستری سرشار از عقاید سنتی و طبقه‌بندی‌های جدی اجتماعی رخ می‌دهد که در آن جریان غم‌انگیز و تراژیک داستان هم در جنبه‌های خصوصی و اجتماعی و هم از جهت فردی و سیاسی به قتل یک مرد بی‌گناه و ازهم‌پاشیدن یک خاندان منجر می‌شود.

اگرچه نثر روان خانم روی و ساختار منسجم آن با قدرت اسطوره‌ای داستان او درآمیخته تا حال‌و‌هوایی آمیخته با رئالیسم جادویی ایجاد کند (رمان او در هند با آثار مارکز مقایسه می‌شود)، اما درواقع جادویی‌ترین وقایع در «خدای چیزهای کوچک» محصول تخیلی تب‌دار نیست، بلکه صرفا ثمره احساساتی عادی و کاملا روزمره ‌است. به‌قول یکی از شخصیت‌های رمان از طبیعت انسان هرچیزی برمی‌آید: «هرچیزی. عشق. جنون. امید. لذت بی‌پایان.»

خانم روی با روایت داستان از دید دوقلوها دنیای عجیب کودکی، احساس برتری‌کردن و سرخوردگی‌ها، شکنندگی، بی‌گناهی و خرد را به طرز استادانه‌ای تصویر می‌کند. او ارتباط معنوی دوقلوها و تمایل آنها به جلب رضایت مادرشان را به ما نشان می‌دهد. استا حتی در سن هفت‌سالگی هم آدمی تودار و ساکت است و با کفش‌های مُد روز و نوک‌تیز سفیدرنگش باوقار به‌نظر می‌رسد. راحل کنجکاوتر است و با خیره‌سری و شیطنت، غروری بی‌همتا دارد.

با روایتی که از دید دوقلوها نقل می‌شود، ما با خانواده و نزدیکان آنها در اجتماعی کوچک در هند به نام آیه‌مِنم آشنا می‌شویم. مادرشان آمو، زنی تنهاست که در خفا سرکشی می‌کند و احساس می‌کند که ازدواج ناموفقش با یک مست دائم‌الخمر فرصت خوشبختی و رهایی را از او گرفته است. عموی آنها، چاکو، دانشجوی سابق دانشگاه آکسفورد است که بورسیه دانشجویان بااستعداد را دریافت کرده بود، اما حالا برای اداره کارخانه ترشی‌سازی مادرش از آکسفورد به خانه بازگشته است. عمه بزرگشان، بی‌بی‌کوچاما، یک زن بدذات است که عشق ناکام و شکست‌خورده‌اش به یک کشیش برای همیشه زندگی‌اش را تحت‌تاثیر قرار داده است. در کنار همه اینها ما رفیق پیلای را می‌بینیم، یک سیاستمدار محلی که می‌خواهد مردم را فدای اصول خودش کند و با ولوتا، پسر خوش‌تیپ خانواده‌ای پاراوان (طبقه نجس هند) آشنا می‌شویم که نجاری ماهر است و دوقلوها و مادرشان او را خیلی دوست دارند.

خانم روی حس‌وحال روزمرگی‌های این شخصیت‌ها را به ما نشان می‌دهد و زندگی عاطفی آنها را با بینش و دقت ترسیم می‌کند و پرده از کشمکش‌های آنها که از سر حسادت، بی‌رحمی و ساده‌لوحی ایجاد شده‌اند برمی‌دارد، کشمکش‌هایی که عاقبت باعث مرگی می‌شوند که سرنوشت آنها را برای همیشه عوض می‌کند. جزییات کوچک شخصیت‌های او را جان می‌دهند و آنها را در ذهن ما ماندنی می‌کنند: خانم‌بزرگ خاندان، ماماچی، با چشم‌های تقریبا نابینا پشت قاب عینک نگین‌کاری‌شده ویولن می‌زند. چاکو با دقت هواپیماهای مدل کوچک چوبی می‌سازد و سقوط آنها را در مزارع سرسبز و سبز برنج اطراف شهر تماشا می‌کند. و راحل درحالی که موهای آشفته‌اش را پشت سرش محکم بسته، در ذهنش فهرست همه آدم‌هایی را که دوستشان دارد مرور می‌کند، بلکه بتواند به‌این‌ترتیب ترس و وحشتش را فراموش کند.

جهانی که این شخصیت‌ها در آن زندگی می‌کنند هم خواندنی است و هم بسیار ملموس. در نگاه اول دنیایی است مدرن پر از سیاست‌های پوپولیستی و غیرت کارآفرینی، دنیایی که در آن اتومبیل‌های آمریکایی نماد ثروت و شوکت هستند و احقاق حقوق کارگران شعاری مُد روز. درعین‌حال این دنیایی است که در آن با زنان مطلقه با اهانت رفتار می‌شود و روابط عاشقانه بین اعضای بورژوا و قوم به‌اصطلاح نجس‌ها گناهی غیرقابل‌ بخشش است. در آیه‌منم قوانینی سفت‌وسخت و ناگفته وجود دارد و همان‌طور که دوقلوها می‌آموزند ، تاریخ از کسانی که قوانین را می‌شکنند انتقام می‌گیرد.

اگرچه خانم روی بعضی وقت‌ها خیلی مشتاق به‌نظر می‌رسد که درباره سرنوشت شخصیت‌هایش سرنخ‌هایی به ما بدهد و گاهی حتی آنها را به‌صورت نشانه‌های بدشگونی تصویر می‌کند، اما او در ترکیب‌کردن داستانش با ضرباهنگ تراژدی استادانه عمل کرده است. او در آغاز رمان می‌نویسد که در هند، یاسِ شخصی «هرگز نمی‌تواند به اندازه‌ کافی نومیدکننده باشد» که «هیچ‌گاه نمی‌تواند به اندازه‌ کافی مهم باشد»، زیرا چیزهای بد قبل‌ترها اتفاق افتاده است و هم‌چنان اتفاق می‌افتد... چنان‌‌چه در رمان بزرگ و خیره‌کننده‌اش می‌بینیم، بدبیاری‌های «نسبتا کوچکِ» کاراکترها، هم قلب آدمی را به درد می‌آورد و هم از بین‌نرفتنی و زایل‌نشدنی است.»

*این یادداشت ترجمه مطلبی از منتقد آمریکایی برنده جایزه پولیتزر است.

[این رمان با ترجمه سیروس نورآبادی و با مقدمه جان آپدایک در نشر نقش جهان منتشر شده است.]

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

هنرمندی خوش‌تیپ به‌نام جد مارتین به موفقیت‌های حرفه‌ای غیرمعمولی دست می‌یابد. عشقِ اُلگا، روزنامه‌نگاری روسی را به دست می‌آورد که «کاملا با تصویر زیبایی اسلاوی که به‌دست آژانس‌های مدلینگ از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی رایج شده است، مطابقت دارد» و به جمع نخبگان جهانی هنر می‌پیوندد... هنرمندی ناامید است که قبلا به‌عنوان یک دانشجوی جوان معماری، کمال‌گرایی پرشور بوده است... آگاهیِ بیشتر از بدترشدنِ زندگی روزمره و چشم‌انداز آن ...
آیا مواجهه ما با مفهوم عدالت مثل مواجهه با مشروطه بوده است؟... «عدالت به مثابه انصاف» یا «عدالت به عنوان توازن و تناسب» هر دو از تعاریف عدالت هستند، اما عدالت و زمینه‌های اجتماعی از تعاریف عدالت نیستند... تولیدات فکری در حوزه سیاست و مسائل اجتماعی در دوره مشروطه قوی‌تر و بیشتر بوده یا بعد از انقلاب؟... مشروطه تبریز و گیلان و تاحدی مشهد تاحدی متفاوت بود و به سمت اندیشه‌ای که از قفقاز می‌آمد، گرایش داشت... اصرارمان بر بی‌نیازی به مشروطه و اینکه نسبتی با آن نداریم، بخشی از مشکلات است ...
وقتی با یک مستبد بی‌رحم که دشمنانش را شکنجه کرده است، صبحانه می‌خورید، شگفت‌آور است که چقدر به ندرت احساس می‌کنید روبه‌روی یک شیطان نشسته یا ایستاده‌اید. آنها اغلب جذاب هستند، شوخی می‌کنند و لبخند می‌زنند... در شرایط مناسب، هر کسی می‌تواند تبدیل به یک هیولا شود... سیستم‌های خوب رهبران بهتر را جذب می‌کنند و سیستم‌های بد رهبران فاسد را جذب می‌کنند... به جای نتیجه، روی تصمیم‌گیری‌ها تمرکز کنیم ...
دی ماهی که گذشت، عمر وبلاگ نویسی من ۲۰ سال تمام شد... مهر سال ۸۸ وبلاگم برای اولین بار فیلتر شد... دی ماه سال ۹۱ دو یا سه هفته مانده به امتحانات پایان ترم اول مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اخراج شدم... نه عضو دسته و گروهی بودم و هستم، نه بیانیه‌ای امضا کرده بودم، نه در تجمعی بودم. تنها آزارم! وبلاگ نویسی و فعالیت مدنی با اسم خودم و نه اسم مستعار بود... به اعتبار حافظه کوتاه مدتی که جامعه‌ی ایرانی از عوارض آن در طول تاریخ رنج برده است، باید همیشه خود را در معرض مرور گذشته قرار دهیم ...
هنگام خواندن، با نویسنده‌ای روبه رو می‌شوید که به آنچه می‌گوید عمل می‌کند و مصداق «عالِمِ عامل» است نه زنبور بی‌عسل... پس از ارائه تعریفی جذاب از نویسنده، به عنوان «کسی که نوشتن برای او آسان است (ص17)»، پنج پایه نویسندگی، به زعم نویسنده کتاب، این گونه تعریف و تشریح می‌شوند: 1. ذوق و استعداد درونی 2. تجربه 3. مطالعات روزآمد و پراکنده 4. دانش و تخصص و 5. مخاطب شناسی. ...