فرمول موفقیت در چین کمونیست دو جزء دارد: نبوغ کارآفرینانه و زدوبندهای سیاسی پشت پرده... همسر معاون نخست‌وزیر، شخصیت اصلی در برکشیدن دزموند چام و همسرش به قله‌های ثروت است... آقازادگان سرخ به قراردادها و کسب‌وکارهایی دسترسی دارند که هم انحصاری است و هم واجد سودهای هنگفت تضمین‌شده... از صبح تا شب شعارهای کمونیستی و انقلابی سر می‌دادند و هم‌زمان خانواده‌های مقامات ارشد تا خرخره مشغول چپاندن پول در جیبشان بودند... برای حذف کارآفرینان، «سندسازی، اخذ اعترافات اجباری و واردکردن هر اتهامی» مجاز است

آقازادگی سرخ: قدرت، ثروت و فساد در چین کمونیست | شرق


«رولت سرخ» [Red roulette : an insider's story of wealth, power, corruption and vengeance in today's China] روایتی واقعی از زندگی دزموند چام [Desmond Shum] نویسنده کتاب است. دزموند چام، مهاجری از شانگهای به هنگ‌کنگ، زاده‌شده در خانواده‌ای نسبتا فقیر که والدینش در سال 1965 با اجازه حزب کمونیست با هم ازدواج کرده‌اند و حزب شغل معلمی را برای آنها تعیین کرده است، در سال 1968 و در گرماگرم انقلاب فرهنگی چین به دنیا آمده است.



او بعدها در هنگ‌کنگ و آمریکا درس می‌خواند و در 1997 راهی چین می‌شود تا در آنجا به کسب‌وکار بپردازد. سال 2001 او در جریان کسب‌وکار با خانم ویتنی دوان آشنا می‌شود، کسی که بعد همسرش شد. آنها فرایند انجام کسب‌وکار و پیش‌رفتن در نردبان ثروت را از طریق ارتباط با برخی سران حزب کمونیست چین طی می‌کنند. ماجرا با ناپدید‌شدن ویتنی دوان و در چارچوب افشای برخی پرونده‌های ارتباطات اقتصادی به پایان می‌رسد؛ اما دزموند چام در خلال تشریح زندگی اولیه خود و فرایند کسب‌وکار و ثروتمند‌شدن، بعد از آشنایی با ویتنی دوان، روایتی دست اول از خصایص رابطه قدرت، ثروت و فساد در چین کمونیست ارائه می‌دهد.

دزموند چام نشان می‌دهد «در چین همه قوانین را می‌توان دور زد، به شرطی که شما در داخل دولت یا حزب دارای گوانشی (معادل چینی پارتی) باشید» (ص. 81) داستان بالارفتن چام و همسرش نیز از ارتباط با یکی از گوانشی‌ها شروع می‌شود. خانم «ژانگ بئیلی» همسر «وِن جیابائو» معاون نخست‌وزیر چین شخصیت اصلی در برکشیدن دزموند چام و همسرش ویتنی دوان به قله‌های ثروت است (ص. 137). این به آن علت بود که به عقیده نویسنده فرمول موفقیت در چین کمونیست دو جزء دارد: نبوغ کارآفرینانه و زدوبندهای سیاسی پشت پرده (ص. 88). ون جیابائو نخست‌وزیر چین در سال‌های 2003 تا 2013 قدرتمندترین فرد کشور بعد از دبیرکل حزب کمونیست بود.

نویسنده می‌نویسد: «ویتنی و خاله ژانگ توافق شفاهی کرده بودند که سهمِ سودِ خاله از فعالیت اقتصادی مشترک‌مان سی درصد و سهم ما به اضافه هر شریک دیگری هفتاد درصدِ باقی‌مانده باشد. ... دیگر خانواده‌های مقامات عالی‌رتبه حزب در ازای اِعمال نفوذ سیاسی‌شان درصد مشابهی می‌گرفتند»(صص. 175-174) و تازه «اشراف‌زادگان سرخ به قراردادها و کسب‌وکارهایی دسترسی دارند که هم انحصاری است و هم واجد سودهای هنگفت تضمین‌شده. ... وزارت راه‌آهن چین از 2008 تا 2010 دویست میلیون بطری آب معدنی از شرکت متعلق به خانواده رهبر سابق چین خریداری کرد. ... خاله ژانگ نمی‌توانست وارد چنین معاملات شیرینی شود؛ زیرا او جزء اشراف‌زادگان سرخ محسوب نمی‌شد» (ص. 175). این رابطه منطق تبدیل قدرت به ثروت در چین است.

دزموند چام ریاکاری مقامات حزب کمونیست چین را نیز آشکار می‌کند. «این نظام از صبح تا شب شعارهای کمونیستی و انقلابی سر می‌داد؛ در‌حالی‌که هم‌زمان خانواده‌های مقامات ارشدش تا خرخره مشغول چپاندن پول در حلقوم‌شان از قِبَلِ اصلاحات اقتصادی کشور بودند. این پسران و دختران خانواده‌های سرخ مانند یک حکومت موروثی عمل می‌کنند ... بچه‌های سرخ در واقع کالای منحصربه‌فردی برای فروش دارند. کالای گران‌قیمت آنها راه‌های دسترسی‌شان به والدین صاحب مقام‌شان است» (ص. 92).

نویسنده روایت‌هایی گوناگون از آقازادگان چینی ارائه می‌دهد که با استفاده از قدرت پدران خود به ثروت دست یافته‌اند. «وینستون، پسر نخست‌وزیر وِن جیابائو، در زمینه سرمایه‌گذاری خصوصی فعالیت می‌کرد. ... شرکت‌های سرمایه‌گذاریِ دولتی سنگاپور در زمینه جلب دوستی آقازادگان سرخ (پسران و دختران سران حزب کمونیست چین) به‌راستی مهارت بی‌بدیلی دارند. ... پسران و دختران رهبران چین راه وینستون را در عرصه سرمایه‌گذاری خصوصی در پیش گرفتند و پول و سرمایه کافی از سنگاپوری‌ها دریافت کردند؛ اما وینستون فضل تقدم داشت، او جزء اولین آقازادگانی بود که از این راه پولدار شد» (ص. 151). وینستون هم مثل «لن هائی» پسر یک ژنرال ارتش سرخ بود که با تولید و عرضه نرم‌افزارهای وسایل ارتباطی مد روز ثروتمند شده بود (ص. 103)؛ یا «فنگ بو» که از طریق ازدواج با نوه دختری دنگ شیائوپینگ و استفاده از روابط خانوادگی به ثروتی نجومی دست یافته است (صص. 92-93).

آقازادگانی که این‌گونه به ثروت دست یافته‌اند؛ مثل ریگ پول خرج می‌کنند. «در چین اواسط دهه 2000 نوکیسگان چینی تازه شروع کرده بودند به بازکردن کیف‌های پول‌شان. ... عین دیوانه‌ها پول خرج می‌کردند. ... اذعان می‌کنم که پاک عنان اختیار از کف داده بودیم» (ص. 251). آنها همچنین مجموعه‌ای از رفتارهای جنسی افراطی (ص. 119 و 394) نیز از خود بروز می‌‌دهند». کتاب «رولت سرخ» شامل خرده‌روایت‌هایی از رقابت‌های درون‌حزبی و فرایندهای بالاآمدن مقامات ارشد حزب نیز هست که پرونده‌های فساد در آنها نقش ایفا می‌کنند (ص. 384).

دزموند چام معتقد است همه سیاست‌های آزادسازی اقتصادی رهبران چین از سر اجبار و ضرورت بوده است. «تغییراتی که دنگ آغاز کرد، به‌هیچ‌عنوان ناشی از باورهایش به اصول کاپیتالیسم بازار آزاد نبود» (ص. 304). حزب کمونیست از کارآفرینان برای پیشبرد اهدافش استفاده کرده و بخش خصوصی را مانند تهدید نگاه کرده است. او معتقد است «کارآفرینانی مثل ما برای برخورداری از آزادی‌های مدنیِ بیشتر در مسیری که کمتر زیر نظارت حزب باشد، فشار می‌آوردند. حزب ... خیلی ناراحت بود» (ص. 300). حزب قادر است برای از میان برداشتن کارآفرینان «سندسازی، اخذ اعترافات اجباری و واردکردن هر اتهامی به افراد» (ص. 397) را انجام دهد و شیوه‌هایی مافیایی (ص. 305) هم داشته باشد. حزب با شیوه‌های خشونت‌آمیز با مدیران کسب‌وکاری که از خطوط قرمز عبور کنند، مواجه می‌شود و ظاهرا ویتنی دوان یکی از آنها بوده است.

ضرب‌المثلی چینی می‌گوید «موقعی که یک مرد به جاه و مقام می‌رسد، حتی سگ و گربه‌هایش هم به بهشت می‌روند» (ص. 153). این ضرب‌المثل ربط وثیقی دارد با این عبارت نویسنده که «حرف اصلی حزب کمونیست به مردم این بود که شما از خیرِ آزادی و دموکراسی بگذرید، ما هم به شما اجازه می‌دهیم که پولدار شوید» (ص. 95-96). طبیعی است در جایی که آزادی و دموکراسی، مقامات حزب سیاسی را مقید نکرده باشند، سگ و گربه‌های مقامات هم می‌توانند بهشتی زمینی برای خود بسازند.

می‌توان انتظار داشت در چینی که «شی جین‌پینگ دارد قدرتی حتی به‌مراتب بیشتر از مائو را به چنگ می‌آورد ... و نوچه‌های شی جین‌پینگ در وزارت پروپاگاندا اسم شی را رهبر خلق گذاشته‌اند ... و نام و چهره شی جین‌پینگ هر روز در صفحه اول روزنامه خلق ظاهر می‌شود ... و او چنان قدرت را قبضه کرده که چینی‌ها لقب رئیس همه چیز را روی او گذاشته‌اند» (ص. 402)، رابطه قدرت، ثروت و فساد تقویت شود. آینده چین و حتی رشد آن‌ را نیز می‌توان در سایه چنین ادراکی از این کشور ارزیابی کرد.

کتاب «رولت سرخ: ثروت، قدرت، فساد و خشونت در چین کمونیست؛ روایتی از درون» را نشر ثالث با ترجمه بیژن اشتری در 462 صفحه با قیمت 220 هزار تومان در سال 1401 منتشر کرده است. نشریات اکونومیست و فایننشیال‌تایمز آن را به‌عنوان کتاب سال 2021 معرفی کرده‌اند.