چاپ اول کتاب «عقلانیت نهادی» نوشته عباد تیموری با پیش‌گفتاری از محسن رنانی توسط نشر طرح نو منتشر شد.

عقلانیت نهادی عباد تیموری

به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، کتاب «عقلانیت نهادی» نخستین کتابی است که به زبان پارسی به صورت خاص، متمرکز، ژرف‌نگرانه و همه‌جانبه و با بیانی ساده به مفهوم «عقلانیت اقتصادی» وجوه مختلف، ویژگی‌ها و کارکردهای آن می‌پردازد و همچنین چگونگی اثرگذاری نهادها بر تصمیم‌ها و رفتارهای انسان را از دیدگاه اقتصاد نهادی بررسی می‌کند. در این کتاب نشان داده می‌شود که اصل بنیادی عقلانیت عاملان، که اساس تمام مدل‌ها و نظریه‌های اقتصادی است، چه کاستی‌ها و نقاط قوتی دارد که دهه‌های اخیر محل مناقشه میان مکاتب مختلف علم اقتصاد و همچنین سایر حوزه‌های علوم اجتماعی بوده‌ است و بسیاری از متفکران سعی بر ارائه مفهوم جدیدی از عقلانیت داشته‌اند.

این موضوع از آن رو دارای اهمیت است که مدل‌ها و نظریه‌هایی که بر این اصل بنا می‌شوند در قالب سیاست‌ها و راهکارهای خرد و کلان، اثرات گسترده و دراز دامنه‌ای در تمامی حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خواهند داشت. بنابراین فهم درست عقلانیت انسانی و دستیابی به مفهومی واقع‌ گرایانه‌تر از آن که هم جنبه‌های مختلف رفتار را در بر بگیرد و هم دارای قدرت توضیح‌دهندگی بالایی برای چرایی و چگونگی تصمیمات گوناگون انسان باشد، می‌تواند به اتخاذ تصمیم‌ها و سیاست‌های درست در سطح فردی و اجتماعی کمک فراوانی بکند. ره‌آورد اصلی این کتاب ارائه مفهوم «عقلانیت نهادی» بوده که بر اساس رویکرد اقتصاد نهادی تببین شده است و می‌تواند جایگزین مناسبی برای دیگر مفاهیم عقلانیت در علوم اجتماعی، به ویژه علم اقتصاد باشد.

در مقدمه‌ای که از محسن رنانی در ابتدای این کتاب آمده است می‌خوانیم: «به‌نظر می‌رسد تحول عقلانیت در ایران نتوانسته است همپای تحولات مربوط به نوسازی (مدرنیزاسیون) رخ دهد. صرف‌نظر از اینکه علل این کند و کرختی تحول در عقلانیت ایرانی چیست در اینجا می‌خواهم مفهوم این تحول را بازنمایی کنم؛ شاید در آینده نخبگان توسعه خواه با تمرکز بر عنای تحول آفرین در عقلانیت ایرانی و سیاستمداران با اتخاذ راهبردهایی آموزشی و اجتماعی که به این تحول کمک می‌کند بتوانند راه‌های جدید فکری به عملی برای عبور ملت ایران از دوران بلند فروماندگی در مرحله گذار توسعه بگشایند. موضوع محوری این کتاب تمرکز بر مفهوم عقلانیت نهادی است. خیلی خلاصه می توان عقلانیت نهادی را بر اساس تعریف دو نفر از بزرگان علوم جامعه شناسی و اقتصاد توصیف کرد. ماکس وبر جامعه‌شناس بزرگ که نخستین بار تقسیم‌بندی‌های دقیقی از عقلانیت ارائه داد، سه وجه «تفکر عقلانی» انسان را به صورت «تفکر عقلانی ابزاری»، «تفکر سنتی-عادتی» و «تفکر عقلانی ارزشی» تقسیم می‌کند. فردریش فون هایکه اقتصاددان بزرگ قرن بیستم نیز رفتارهای عقلانی انسان را در دو دسته «رفتارهای هدف جو» و «رفتارهای پیروی از قاعده» تقسیم می‌کند.

رفتارهای مبتنی بر عقلانیت ابزاری آن دسته رفتارهایی است که در آن افراد برای دستیابی به اهداف موردنظرشان می‌کوشند تا بهترین سریع‌ترین، ارزان‌ترین و مفیدترین ابزارها را برای تحقق اهدافشان انتخاب کنند. رفتارهایی از جنس عقلانیت سنتی-عادتی رفتارهایی هستند که در چارچوب سنت‌های اجتماعی یا عادت‌های فردی رخ می‌دهند. اما از این نظر که وجه آگاهانه دارند عقلانی محسوب می‌شوند و رفتارهای مبتنی بر عقلانیت ارزشی رفتارهایی هستند که معطوف به تحقق ارزش‌های مطلوب فرد هستند. اینگونه رفتارها از این نظر که همراه با انتخاب‌ها و تصمیم‌های آگاهانه رخ می‌دهند رفتارهای عقلانی ارزشی محسوب می‌شوند.

این کتاب که حاصل تلاش‌های فکری نویسنده در دوران تدوین پایان‌نامه دکترای خود و گفت‌و‌گوهای مستمر و بلندمدت ما با یکدیگر است، می‌تواند گام آغازینی برای فهم مسئله عقلانیت ایرانی و گفت‌و‌گو درباره آن باشد. فهم مساله عقلانیت ایرانی، آسیب شناسی آن و جست‌و‌جو برای راه‌های تکامل آن یکی از مهم‌ترین گام‌هایی است که روشنفکران توسعه‌خواه در ایران باید به گفت‌و‌گو درباره آن دامن بزنند و سطح آگاهی اجتماعی ما را نسبت به آن افزایش دهند.»

عباد تیموری متولد سال ۱۳۶۴ و دارای مدرک دکتری اقتصاد از دانشگاه اصفهان است. او در دانشگاه‌ها و مؤسسات مختلفی تدریس کرده و پژوهشگر حوزه «توسعه» و «اقتصاد نهادی» است. پیش از این کتابی با ترجمه وی با عنوان «پنجاه ابداعی که اقتصاد مدرن را شکل دادند» توسط نشر طرح نو منتشر شده بود.

کتاب «عقلانیت نهادی» نوشته عباد تیموری با پیشگفتاری از محسن رنانی در 264 صفحه به بهای 115 هزار تومان از سوی انتشارات طرح نو منتشر شده است.

................ هر روز با کتاب ................

هنرمندی خوش‌تیپ به‌نام جد مارتین به موفقیت‌های حرفه‌ای غیرمعمولی دست می‌یابد. عشقِ اُلگا، روزنامه‌نگاری روسی را به دست می‌آورد که «کاملا با تصویر زیبایی اسلاوی که به‌دست آژانس‌های مدلینگ از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی رایج شده است، مطابقت دارد» و به جمع نخبگان جهانی هنر می‌پیوندد... هنرمندی ناامید است که قبلا به‌عنوان یک دانشجوی جوان معماری، کمال‌گرایی پرشور بوده است... آگاهیِ بیشتر از بدترشدنِ زندگی روزمره و چشم‌انداز آن ...
آیا مواجهه ما با مفهوم عدالت مثل مواجهه با مشروطه بوده است؟... «عدالت به مثابه انصاف» یا «عدالت به عنوان توازن و تناسب» هر دو از تعاریف عدالت هستند، اما عدالت و زمینه‌های اجتماعی از تعاریف عدالت نیستند... تولیدات فکری در حوزه سیاست و مسائل اجتماعی در دوره مشروطه قوی‌تر و بیشتر بوده یا بعد از انقلاب؟... مشروطه تبریز و گیلان و تاحدی مشهد تاحدی متفاوت بود و به سمت اندیشه‌ای که از قفقاز می‌آمد، گرایش داشت... اصرارمان بر بی‌نیازی به مشروطه و اینکه نسبتی با آن نداریم، بخشی از مشکلات است ...
وقتی با یک مستبد بی‌رحم که دشمنانش را شکنجه کرده است، صبحانه می‌خورید، شگفت‌آور است که چقدر به ندرت احساس می‌کنید روبه‌روی یک شیطان نشسته یا ایستاده‌اید. آنها اغلب جذاب هستند، شوخی می‌کنند و لبخند می‌زنند... در شرایط مناسب، هر کسی می‌تواند تبدیل به یک هیولا شود... سیستم‌های خوب رهبران بهتر را جذب می‌کنند و سیستم‌های بد رهبران فاسد را جذب می‌کنند... به جای نتیجه، روی تصمیم‌گیری‌ها تمرکز کنیم ...
دی ماهی که گذشت، عمر وبلاگ نویسی من ۲۰ سال تمام شد... مهر سال ۸۸ وبلاگم برای اولین بار فیلتر شد... دی ماه سال ۹۱ دو یا سه هفته مانده به امتحانات پایان ترم اول مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اخراج شدم... نه عضو دسته و گروهی بودم و هستم، نه بیانیه‌ای امضا کرده بودم، نه در تجمعی بودم. تنها آزارم! وبلاگ نویسی و فعالیت مدنی با اسم خودم و نه اسم مستعار بود... به اعتبار حافظه کوتاه مدتی که جامعه‌ی ایرانی از عوارض آن در طول تاریخ رنج برده است، باید همیشه خود را در معرض مرور گذشته قرار دهیم ...
هنگام خواندن، با نویسنده‌ای روبه رو می‌شوید که به آنچه می‌گوید عمل می‌کند و مصداق «عالِمِ عامل» است نه زنبور بی‌عسل... پس از ارائه تعریفی جذاب از نویسنده، به عنوان «کسی که نوشتن برای او آسان است (ص17)»، پنج پایه نویسندگی، به زعم نویسنده کتاب، این گونه تعریف و تشریح می‌شوند: 1. ذوق و استعداد درونی 2. تجربه 3. مطالعات روزآمد و پراکنده 4. دانش و تخصص و 5. مخاطب شناسی. ...