دل‌مشغولی‌های نویسنده‌ی خیال‌پرداز | الف


نیل ریچارد مک‌کینون گیمن [Neil Gaiman] نویسنده داستان کوتاه و رمان و فیلم‌نامه، خالق کتاب کمیک، تئاتر صوتی و فیلم به سبک‌های علمی-تخیلی است. از آثار مشهور او می‌توان به مجموعه کتاب‌های کمیک سَندمن و رمان‌های گرد ستاره، خدایان آمریکایی، کورالاین و کتاب گورستان اشاره کرد. از بین آثار وی داستان کوتاه هیولا، کتاب گورستان و کورالاین به فارسی ترجمه شده‌اند. وی تا کنون موفق به کسب جوایز متعددی شامل از جمله هوگو، نبولا و برام استوکر و همچنین نشان نیوبری شده ‌است.

ارواح ماشین نشین» [The View from the Cheap Seats : Selected Nonfiction] نوشته نیل گیمن [Neil Gaiman]

«ارواح ماشین‌نشین» [The View from the Cheap Seats : Selected Nonfiction] با ترجمه لیدا طرزی اثر جدیدی از نیل گیمن درباره‌ی کتاب، نوشتن و خواندن است. گیمن در این کتاب به هر آنچه طی سال‌های گذشته بر فعالیت و زندگی‌اش در این عرصه گذشته، پرداخته است. او در «ارواح ماشین‌نشین» جستارهایی را درباره کتابخانه، نوشتن، خواندن، برخی نویسنده‌های محبوب خود، سبک روایی آنها و بعضی ژانرهای داستانی مورد علاقه‎اش از جمله تخیلی و ترسناک منتشر کرده است.

در این که گیمن یک نویسنده‌ی خلاق است، تردیدی نیست. او به خوبی آگاه است که چطور از ابزار واژگان و نوشتن برای بیان مقصود خود بهره ببرد و اینگونه خود را به هدف اصلی برساند. کتاب «ارواح ماشین‌نشین» نیز اثری است که تبلور همین ویژگی گیمن به شمار می‌آید. او در این کتاب گستره‌ی وسیعی از علاقه‌مندی‌ها و دل‌مشغولی‌های خود در زمینه‌های مختلف را با بهره از قالب روایت داستانی مرور کرده و از این شیوه ذهنیات خود را بازگو می‌کند. هنر او در روایت‌های این کتاب ترکیب ساختار جستارنویسی با داستان‌نویسی است. متون این کتاب در عین سادگی و صمیمیت، شکل روایی و داستانی را در خود حفظ کرده‌اند؛ این در حالی است که نویسنده تلاش کرده خط فکری و اندیشه‌ی این روایت‌های توأم با شوخی و حسرت را نیز به آرامی به مخاطب تزریق کند.

«ارواح ماشین‌نشین» مجموعه‌ای شامل هفده مقاله، یادداشت، مقدمه و سخنرانی است که گیمن آنها را طی چند سال اخیر نوشته یا در کشورها و نشست‌های مختلف بیان کرده است. او در این مقالات و سخنرانی‌ها صادقانه و شفاف، باورها، تجربیات و علایق خود را در در باب فرهنگ، ادبیات، چیستی و کارکرد داستان‌های فانتزی و علمی تخیلی و هر آنچه به کتاب و کتاب‌خوانی مربوط می‌شود، بیان می‌کند. گیمن در این کتاب زبانی صریح و بی‌پروا دارد و در گفتار و نوشته‌هایش به خوبی و به فراوانی از چاشنی طنز بهره می‌برد. «چهار کتاب‌فروشی»، «اینها چهره‌های ما نیستند»، «روزی روزگاری»، «هنر خوب خلق کنید»، «همه‌ی کتاب‌ها جنسیت دارند»، «طبق معمول کار، آن هم در دوران تغییر»، «تأملاتی در باب افسانه»، «چشم‌انداز صحنه از ردیف ارزان» و ... از جمله عناوین بخش‌های مختلف این کتاب‌اند.

یادداشت‌های گیمن در «ارواح ماشین‌نشین» شامل نگاه مینی‌مال و خاص او به طیف وسیعی از نویسندگان صاحب سبک همچون تالکین، آلن پو، ولز و کیپلینگ است. او نگاه خاص خود به داستان‌های این مشاهیر را و همچنین دلیل علاقه‌اش به آنها را در قالب یادداشت‌هایی بیان کرده است. آنچه تمام این یادداشت‌ها و روایات را به هم پیوند می‌دهد، شیفتگی نسبت به کتاب و ادبیات و خواندن است.

خواندن کتاب «ارواح ماشین‌نشین» برای علاقه‌مندان به کتاب و کتاب‌خوانی به ویژه ادبیات داستانی، داستان‌های فانتزی و کسانی که دوست دارند به خلوت نویسندگان سرک بکشند و کمی با فوت و فن این حرفه آشنا شوند، بسیار جالب خواهد بود. نویسنده در یادداشت «درباره‌ی استفن کینگ» ماجرای دیدارها و و گفت‌وگوی خودمانی‌اش با این نویسنده‌ی مشهور ژانر وحشت را شرح داده که برخی از آثارش همچون «مسیر سبز»، «درخشش» و «رستگاری در شائوشنگ» به فیلم سینمایی تبدیل شده‌اند. کینگ در این گفت‌وگو خیلی ساده و صمیمی از گذشته سخت، شهرت و محبوبیت عجیب امروز و اسرار کار خودش صحبت کرده است.

زبان گیمن در «ارواح ماشین‌نشین» آنچنان بی‌تکلف و صمیمی است که وقتی یادداشت وی درباره‌ی اِدگار آلن پو را می‌خوانیم و حس او را از شنیدن کتاب صوتی داستان‌های پو در طول سفرش به فلوریدا در می‌یابیم، هوس می‌کنیم سری به داستان‌های پو هم بزنیم. او لحظه به لحظه توصیف تازه‌ای از آن جهان‌های غریب عرضه می‌کند؛ روایت آدم‌هایی که از مرض حدّت حواس رنج می‌برند یا غریو کسانی که نه حیوان وحشی‌اند و نه انسان، بلکه فقط غول هستند.

از دیگر نکات قابل توجه این کتاب یادداشت نویسنده در خصوص یک کتاب‌فروشی سیار است که گیمن آن را اولین، بهترین، شگفت‌انگیزترین، جادویی‌ترین و غیرواقعی‌ترین کتاب‌فروشی دانسته است. او بزرگترین حُسن این کتاب‌فروشی را این موضوع عنوان می‌کند که برای خرید کتاب از آن نیاز به پول نبوده و هر چه کتاب خریداری می‌شده، مبلغ آن روی شهریه‌ی مدرسه کشیده می‌شده است؛ هر چند بعدها بساط آن کتاب‌فروشی جمع می‌شود؛ چرا که به‌زعم نویسنده‌ی طناز، شاید والدین بسیاری از قبض شهریه فرزندانشان شاکی شده بوده‌اند.

............... تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

هنرمندی خوش‌تیپ به‌نام جد مارتین به موفقیت‌های حرفه‌ای غیرمعمولی دست می‌یابد. عشقِ اُلگا، روزنامه‌نگاری روسی را به دست می‌آورد که «کاملا با تصویر زیبایی اسلاوی که به‌دست آژانس‌های مدلینگ از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی رایج شده است، مطابقت دارد» و به جمع نخبگان جهانی هنر می‌پیوندد... هنرمندی ناامید است که قبلا به‌عنوان یک دانشجوی جوان معماری، کمال‌گرایی پرشور بوده است... آگاهیِ بیشتر از بدترشدنِ زندگی روزمره و چشم‌انداز آن ...
آیا مواجهه ما با مفهوم عدالت مثل مواجهه با مشروطه بوده است؟... «عدالت به مثابه انصاف» یا «عدالت به عنوان توازن و تناسب» هر دو از تعاریف عدالت هستند، اما عدالت و زمینه‌های اجتماعی از تعاریف عدالت نیستند... تولیدات فکری در حوزه سیاست و مسائل اجتماعی در دوره مشروطه قوی‌تر و بیشتر بوده یا بعد از انقلاب؟... مشروطه تبریز و گیلان و تاحدی مشهد تاحدی متفاوت بود و به سمت اندیشه‌ای که از قفقاز می‌آمد، گرایش داشت... اصرارمان بر بی‌نیازی به مشروطه و اینکه نسبتی با آن نداریم، بخشی از مشکلات است ...
وقتی با یک مستبد بی‌رحم که دشمنانش را شکنجه کرده است، صبحانه می‌خورید، شگفت‌آور است که چقدر به ندرت احساس می‌کنید روبه‌روی یک شیطان نشسته یا ایستاده‌اید. آنها اغلب جذاب هستند، شوخی می‌کنند و لبخند می‌زنند... در شرایط مناسب، هر کسی می‌تواند تبدیل به یک هیولا شود... سیستم‌های خوب رهبران بهتر را جذب می‌کنند و سیستم‌های بد رهبران فاسد را جذب می‌کنند... به جای نتیجه، روی تصمیم‌گیری‌ها تمرکز کنیم ...
دی ماهی که گذشت، عمر وبلاگ نویسی من ۲۰ سال تمام شد... مهر سال ۸۸ وبلاگم برای اولین بار فیلتر شد... دی ماه سال ۹۱ دو یا سه هفته مانده به امتحانات پایان ترم اول مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اخراج شدم... نه عضو دسته و گروهی بودم و هستم، نه بیانیه‌ای امضا کرده بودم، نه در تجمعی بودم. تنها آزارم! وبلاگ نویسی و فعالیت مدنی با اسم خودم و نه اسم مستعار بود... به اعتبار حافظه کوتاه مدتی که جامعه‌ی ایرانی از عوارض آن در طول تاریخ رنج برده است، باید همیشه خود را در معرض مرور گذشته قرار دهیم ...
هنگام خواندن، با نویسنده‌ای روبه رو می‌شوید که به آنچه می‌گوید عمل می‌کند و مصداق «عالِمِ عامل» است نه زنبور بی‌عسل... پس از ارائه تعریفی جذاب از نویسنده، به عنوان «کسی که نوشتن برای او آسان است (ص17)»، پنج پایه نویسندگی، به زعم نویسنده کتاب، این گونه تعریف و تشریح می‌شوند: 1. ذوق و استعداد درونی 2. تجربه 3. مطالعات روزآمد و پراکنده 4. دانش و تخصص و 5. مخاطب شناسی. ...