هیچ چیزِ این خانه شبیه قبل نیست! | الف


اولین رمان سارا کریم‌زاده با عنوان «بی خداحافظی برو» که به تازگی توسط نشر چشمه منتشر شده، اثری است با جهانی زنانه؛ شرحی از تنهایی و اندوه یک زن در مناسبات دنیای معاصر که نه فقط در زندگی شخصی درک نمی شود که در روابط اجتماعی نیز با چنین مشکلی روبه روست.

سارا کریم‌زاده بی خداحافظی برو

سارا کریم‌زاده نثری روان و زبانی روشن را در خدمت گرفته تا با روایتی تقریبا خطی داستان خود را برای مخاطب بازگو کند. داستان اگرچه به شیوه دانای کل روایت شده، اما نویسنده در پاره‌ای از بخش‌های رمان با محدود ساختن آن به ذهن هاله (شخصیت اصلی داستان)، تمهیدی موثر را برای نزدیک ساختن خواننده به شخصیت اصلی رمانش بکار گرفته است.

نویسنده در این رمان روایتگر داستان زنی است که در می‌یابد همسرش دیگر او را دوست ندارد. این ایده تقریبا آشنا که می‌توانسته کریم‌زاده در دام کلیشه‌ها بیندازد، به واسطه پرداخت و نگاه نویسنده در نیمه دوم داستان از چنین معضلی فاصله گرفته و به سلامت به سرانجام می‌رسد. این در حالی است که تا چهار فصل ابتدای رمان خواننده تصور می‌کند صرفا با داستان شکستی عشقی- به دلیل بی‌توجهی شوهر به زن- روبه‌رو است که این شکست فرصتی برای پیش رفتن یک رابطه‌ی عاشقانه بین هاله و مردی دیگر به نام «مهران» شده و پیش خود می‌گوید: باز همان داستان تکراری!

کریم‌زاده در چهار فصل ابتدای کتاب اهتمام بسیار ورزیده تا فضایی ملموس برای دنیای رمانش ساخته و شخصیت‌های اصلی را به خوبی برای خواننده معرفی کند. در این بخش‌ها داستان در روالی کم و بیش آشنا پیش می‌رود و در فصول پایانی داستان است که تازه روشن می‌شود چرا نویسنده به سراغ چنین دستمایه آشنایی رفته است. رمان از یک منظر بازگو کننده دیوارهای فروریخته روابط انسانی است که به اشکال مختلف می‌توانند به شکست ختم شوند. کریم زاده توانسته رمان خود را به سطحی فراتر از روایت صرف یک رابطه‌ی شکست خورده و بیان سرگشتگی‌های زنی تنها ببرد. برای این منظور از همه ظرفیت‌هایی که می‌توانسته داشته باشد بهره گرفته است.

او گاه از بیانی کنایی و یا عناصری به صورت استعاری بهره برده تا به غنا و کیفیت داستان خود بیفزاید. برای مثال در جایی از داستان که به بوی فاضلاب اشاره می‌کند، آن را به شکلی استفاده کرده که برخاستن بوی نامطبوع رابطه شخصیت‌های اصلی (هاله و شوهرش) را تداعی کند. در فصل پنجم کتاب با اوج گرفتن این ماجرا و آشکار شدن نیرنگهای شوهر هاله نسبت به مادر خودش، بوی فاضلاب این خانه هم بیشتر و بیشتر احساس می‌شود، چنان که گویی هاله ناخود آگاه به سمت رخدادهای غیر منتظره پایانی پیش می‌رود: «... و بعد تنهایی، حیرت و رویاهای شیرینی که توی گرمای ظهر تابستان مثل بستنی آب می‌شد و می‌چکید، رد چسبناکش روی آسفالت خیابان می‌خزید، ... و بین ماجراهای مردم شهر گم می‌شد انگار هرگز وجود نداشته است.»

این اشارات کنایی در فضاسازی خانه‌ ای چند طبقه‌ که حیاط آن شبیه بهشت ( پر از گل و دار و درخت است) نیز دیده می شود. گل‌هایی که همیشه تعدادشان فرد بوده و زود می‌میرند و درخت‌هایی که تعدادشان زوج است و تا پایان داستان، استوار بر جای خود می‌مانند. او شخصیت‌های داستانش را در چهار فصل ابتدایی و در این خانه‌ی زیبا به گونه‌ای می‌سازد که خواننده بتواند چرایی واکنش‌های قهرمانان کتاب را در پایان داستان متوجه شود.

کریم زاده در فصول پایانی «بی خداحافظی برو» نقاب همه‌ی ساکنان خانه را کنار می‌زند و چهره‌های زشت یا متاثرکننده‌ آنها را پیش روی خواننده می‌گذارد. زندگی هاله و بقیه‌ی کاراکترهای داستان طی این فصول به شکل باورنکردنی فرو می‌ریزد و خواننده نیز از آن چه در حال رخ دادن است بهت زده می‌شود. دیگر اثری از آن خانه‌ی بهشتی که در آغاز داستان تصویر شده بود نیست و تنها آشفتگی، هراس و تنهایی ساکنان آن به جای مانده است. دیگر خبری از چسب‌های سرسبزی که دیوار خانه را سبزپوش و زیبا کرده بودند نیست. آنچه به جای مانده تلی از گل و ویرانی‌ست و گناه یک مرگ!

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

تجربه‌نگاری نخست‌وزیر کشوری کوچک با جمعیت ۴ میلیون نفری که اکنون یک شرکت مشاوره‌ی بین‌المللی را اداره می‌کند... در دوران او شاخص سهولت کسب و کار از رتبه ١١٢ (در ٢٠٠۶) به ٨ (در ٢٠١۴) رسید... برای به دست آوردن شغلی مانند افسر پلیس که ماهانه ٢٠ دلار درآمد داشت باید ٢٠٠٠ دلار رشوه می‌دادید... تقریبا ٨٠درصد گرجستانی‌ها گفته بودند که رشوه، بخش اصلی زندگی‌شان است... نباید شرکت‌های دولتی به عنوان سرمایه‌گذار یک شرکت دولتی انتخاب شوند: خصولتی سازی! ...
هنرمندی خوش‌تیپ به‌نام جد مارتین به موفقیت‌های حرفه‌ای غیرمعمولی دست می‌یابد. عشقِ اُلگا، روزنامه‌نگاری روسی را به دست می‌آورد که «کاملا با تصویر زیبایی اسلاوی که به‌دست آژانس‌های مدلینگ از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی رایج شده است، مطابقت دارد» و به جمع نخبگان جهانی هنر می‌پیوندد... هنرمندی ناامید است که قبلا به‌عنوان یک دانشجوی جوان معماری، کمال‌گرایی پرشور بوده است... آگاهیِ بیشتر از بدترشدنِ زندگی روزمره و چشم‌انداز آن ...
آیا مواجهه ما با مفهوم عدالت مثل مواجهه با مشروطه بوده است؟... «عدالت به مثابه انصاف» یا «عدالت به عنوان توازن و تناسب» هر دو از تعاریف عدالت هستند، اما عدالت و زمینه‌های اجتماعی از تعاریف عدالت نیستند... تولیدات فکری در حوزه سیاست و مسائل اجتماعی در دوره مشروطه قوی‌تر و بیشتر بوده یا بعد از انقلاب؟... مشروطه تبریز و گیلان و تاحدی مشهد تاحدی متفاوت بود و به سمت اندیشه‌ای که از قفقاز می‌آمد، گرایش داشت... اصرارمان بر بی‌نیازی به مشروطه و اینکه نسبتی با آن نداریم، بخشی از مشکلات است ...
وقتی با یک مستبد بی‌رحم که دشمنانش را شکنجه کرده است، صبحانه می‌خورید، شگفت‌آور است که چقدر به ندرت احساس می‌کنید روبه‌روی یک شیطان نشسته یا ایستاده‌اید. آنها اغلب جذاب هستند، شوخی می‌کنند و لبخند می‌زنند... در شرایط مناسب، هر کسی می‌تواند تبدیل به یک هیولا شود... سیستم‌های خوب رهبران بهتر را جذب می‌کنند و سیستم‌های بد رهبران فاسد را جذب می‌کنند... به جای نتیجه، روی تصمیم‌گیری‌ها تمرکز کنیم ...
دی ماهی که گذشت، عمر وبلاگ نویسی من ۲۰ سال تمام شد... مهر سال ۸۸ وبلاگم برای اولین بار فیلتر شد... دی ماه سال ۹۱ دو یا سه هفته مانده به امتحانات پایان ترم اول مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اخراج شدم... نه عضو دسته و گروهی بودم و هستم، نه بیانیه‌ای امضا کرده بودم، نه در تجمعی بودم. تنها آزارم! وبلاگ نویسی و فعالیت مدنی با اسم خودم و نه اسم مستعار بود... به اعتبار حافظه کوتاه مدتی که جامعه‌ی ایرانی از عوارض آن در طول تاریخ رنج برده است، باید همیشه خود را در معرض مرور گذشته قرار دهیم ...