ضدِ فراموشی | سازندگی


برای کسانی که فیلم‌های «پدر» و «دور از او» را دیده‌اند، خواندن رمان «هنوز آلیس» [Still Alice] تجربه جذاب دیگری خواهد بود. این کتاب آدم را تسخیر می‌کند. کتاب روایت خیالی ولی واقع‌نمای سرگذشت آلیس است، روان‌شناسی دانا و باهوش که از پژوهشگران دانشگاه هاروارد است. او به سبب مطالعاتش در حوزه‌ یادگیری و سازوکار زبان شهره‌ عالم است. آلیس در سن پنجاه‌سالگی، بعد از چند مرتبه تجربه‌ فراموشی، به تشخیص پزشک در آستانه‌ ابتلا به آلزایمر زودرس قرار دارد.

هنوز آلیس» [Still Alice] لیزا جنووا [lisa genova]

داستان عمدتا از زاویه‌ دید زنی نوشته شده که از زندگی‌ مفیدی که بر پایه‌ برتری کارکرد مغزش بود به ورطه‌ زوال عقل افتاده است. تأثیر این حادثه بر حرفه‌ او، همسرش، فرزندانش و تلقی خود او از خودش، همه و همه به زیبایی و به طرز اندوه‌آوری روایت شده است. قلم نویسنده حرف ندارد. نویسنده خودش دارای دکترای عصب‌شناسی دانشگاه هاروارد است. پس از نوشتن این رمان، بسیاری از انجمن‌های بیماران آلزایمری، جنووا را برای به دست‌دادن تصویری درست و بی‌پیرایه از زوال عقل مورد تمجید قرار دادند. به‌علاوه، کتاب چشم‌های آدم را به روی واقعیت‌های بالینی زوال عقل زودرس، که اکثرا مورد غفلت قرار می‌گیرد، باز می‌کند. خواندن داستان از زاویه‌ نگاه آلیس حس همدردی نسبت به کسانی که مبتلا به این عارضه هستند را دوچندان می‌کند.

لیزا جنووا [lisa genova] عصب‌شناس آمریکایی با کمک تخصصش رمان اولش یعنی «هنوز آلیس» را نوشت که موجب موفقیت یک‌شبه‌اش شد. هرچند جنووا در ابتدا رمان را به خرج خودش در انتشارات آی‌یونیورس چاپ کرد، اما کمی بعد، انتشارات سایمون اند شوستر حق انتشار کتاب را گرفت و در ژوئن سال ۲۰۰۹ کتاب را در قطع جیبی چاپ کرد. رمان به مدت چهار هفته در لیست پرفروش‌ترین‌های نیویورک تایمز قرار داشت؛ تا‌به‌حال این رمان به بیش از سی زبان ترجمه و بیش از دو‌ونیم میلیون نسخه از آن به فروش رفته است. منتقدان بسیاری در ستایش آن سخن گفتند از جمله بورلی بکهام از روزنامه‌ بوستون‌گلوب: «بعد از اینکه رمان هنوز آلیس را تمام کردم، دلم می‌خواست بلند شوم و به تمام غریبه‌های توی قطار بگویم: این کتاب را حتما بخوانید.»

می‌توان اینطور گفت که این کتاب اولین رمانی است که به شکلی کارآمد، تجربه‌ی درافتادن با پیشرفت سریع بیماری آلزایمر زودرس را نشان می‌دهد. در ظرف ۲۴ ماه و در آستانه‌ پنجاه‌سالگی، نقش استادی، همسری و مادری آلیس هاولند، روان‌شناس و پرفسور دانشگاه هاروارد دگرگون می‌شود و او به آدمی گیج و فراموشکار تبدیل می‌شود که حتی قادر نیست شمرده‌شمرده صحبت کند.


آلیس که بسیار زود به این بیماری پیش‌رونده و نابودکننده، که درمانی هم ندارد، مبتلا شده است، با سرعتی باورنکردنی حرفه‌اش، استقلالش، نظم و ارتباطش با جهان را از دست می‌دهد. روایت داستان گاهی بیشتر شبیه مستندی است که به شکل داستان درآمده باشد تا اینکه داستانی سه‌بعدی.

جنووا، ستون‌نویس دورکار نشریه‌ انجمن ملی آلزایمر، سبک نوشتاری تند و سریعی دارد و داده‌های مربوط به بیماری - آمار، تست‌ها، داروها، آزمایشات بالینی - را به سادگی و گاهی هم تکنیکی در نوشته می‌آورد. واکنش فرزندان بزرگسال آلیس که آنها هم در معرض ابتلا به این بیماری هستند، بگومگوهای او با شوهر بلندپروازش که زیست‌شناس دانشگاه هاروارد است و واکنش‌های عاطفی خود آلیس شامل ترس، فکر خودکشی، وحشت و خجالت، به شکل نیمه آموزشی و مؤثری در کتاب مطرح شده‌اند. صحبت‌های آلیس در کنفرانس سالانه‌ مراقبت‌ از بیماران آلزایمری در انجمن آلزایمر تصمیم نهایی و علنی و مؤثری است در برابر سقوط به ورطه‌ تاریکی و حمایت فرزندانش.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

هنرمندی خوش‌تیپ به‌نام جد مارتین به موفقیت‌های حرفه‌ای غیرمعمولی دست می‌یابد. عشقِ اُلگا، روزنامه‌نگاری روسی را به دست می‌آورد که «کاملا با تصویر زیبایی اسلاوی که به‌دست آژانس‌های مدلینگ از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی رایج شده است، مطابقت دارد» و به جمع نخبگان جهانی هنر می‌پیوندد... هنرمندی ناامید است که قبلا به‌عنوان یک دانشجوی جوان معماری، کمال‌گرایی پرشور بوده است... آگاهیِ بیشتر از بدترشدنِ زندگی روزمره و چشم‌انداز آن ...
آیا مواجهه ما با مفهوم عدالت مثل مواجهه با مشروطه بوده است؟... «عدالت به مثابه انصاف» یا «عدالت به عنوان توازن و تناسب» هر دو از تعاریف عدالت هستند، اما عدالت و زمینه‌های اجتماعی از تعاریف عدالت نیستند... تولیدات فکری در حوزه سیاست و مسائل اجتماعی در دوره مشروطه قوی‌تر و بیشتر بوده یا بعد از انقلاب؟... مشروطه تبریز و گیلان و تاحدی مشهد تاحدی متفاوت بود و به سمت اندیشه‌ای که از قفقاز می‌آمد، گرایش داشت... اصرارمان بر بی‌نیازی به مشروطه و اینکه نسبتی با آن نداریم، بخشی از مشکلات است ...
وقتی با یک مستبد بی‌رحم که دشمنانش را شکنجه کرده است، صبحانه می‌خورید، شگفت‌آور است که چقدر به ندرت احساس می‌کنید روبه‌روی یک شیطان نشسته یا ایستاده‌اید. آنها اغلب جذاب هستند، شوخی می‌کنند و لبخند می‌زنند... در شرایط مناسب، هر کسی می‌تواند تبدیل به یک هیولا شود... سیستم‌های خوب رهبران بهتر را جذب می‌کنند و سیستم‌های بد رهبران فاسد را جذب می‌کنند... به جای نتیجه، روی تصمیم‌گیری‌ها تمرکز کنیم ...
دی ماهی که گذشت، عمر وبلاگ نویسی من ۲۰ سال تمام شد... مهر سال ۸۸ وبلاگم برای اولین بار فیلتر شد... دی ماه سال ۹۱ دو یا سه هفته مانده به امتحانات پایان ترم اول مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اخراج شدم... نه عضو دسته و گروهی بودم و هستم، نه بیانیه‌ای امضا کرده بودم، نه در تجمعی بودم. تنها آزارم! وبلاگ نویسی و فعالیت مدنی با اسم خودم و نه اسم مستعار بود... به اعتبار حافظه کوتاه مدتی که جامعه‌ی ایرانی از عوارض آن در طول تاریخ رنج برده است، باید همیشه خود را در معرض مرور گذشته قرار دهیم ...
هنگام خواندن، با نویسنده‌ای روبه رو می‌شوید که به آنچه می‌گوید عمل می‌کند و مصداق «عالِمِ عامل» است نه زنبور بی‌عسل... پس از ارائه تعریفی جذاب از نویسنده، به عنوان «کسی که نوشتن برای او آسان است (ص17)»، پنج پایه نویسندگی، به زعم نویسنده کتاب، این گونه تعریف و تشریح می‌شوند: 1. ذوق و استعداد درونی 2. تجربه 3. مطالعات روزآمد و پراکنده 4. دانش و تخصص و 5. مخاطب شناسی. ...