حاشیه جذاب‌تر از متن | اعتماد


مجموعه «قرمز جدی» اثر دنیا مقدم راد، ۱۱ داستان کوتاه دارد که توسط نشر چشمه منتشر و عرضه شده است. حلقه پیوند بیشتر داستان‌های این مجموعه پرداخت پشت صحنه تئاتر و سینماست یا استفاده از تکنیک‌های سینمایی و نمایشی. فضایی که به حواشی خلق یک اثر هنری و مسائل آدم‌های درگیر به آن می‌پردازد و از جذابیت بالایی برخوردار است که نمود آن را می‌توان در اهدای اسکار بهترین فیلم امسال به فیلم «بیردمن» ایناریتو دید. به عبارتی در چنین داستان‌هایی حاشیه جذاب‌تر از متن است و حواشی ساخت یک فیلم یا تئاتر و پرداخت آدم‌هایی که دست به خلق می‌زنند اولویت می‌یابد.

قرمز جدی دنیا مقدم راد

بر خلاف سینما، به این نوع فضا‌ها در ادبیات داستانی کمتر پرداخته شده و حالا ما با مجموعه‌ای روبه رو هستیم که چندتایی از داستان هایش حول محور این فضا قرار دارد. یک روز تمرین شده، داستان اول مجموعه در مورد پشت و جلوی صحنه تئا‌تر است. بازیگر زنی که نقش سالومه را بازی می‌کند و رابطه خاصی با ماشینش دارد و برای نقشش از آن و همین طور گربه‌ها و سگ‌ها الهام می‌گیرد.

داستان دوم، آفتاب آمد دلیل آفتاب، داستان لیلای بازیگر و دیو است. مکان داستان شیراز است و فضای اثر وهم آلود و مرز بین واقعیت و غیر واقعیت ناپیداست. داستان سوم چشم دوربین، صحبت کارگردان با عوامل، بررسی نهایی منشی صحنه برای فیلمبرداری، تمرین بازیگر‌ها و امتحان بارش باران مصنوعی و شروع فیلمبرداری داستان مهدی و نسرین داستان را شکل می‌دهند. داستان چهارم قرمز جدی، با نقل قولی از اوری پید شروع می‌شود که کلیدی برای خوانش اثر است. روزمرگی یک زن که با نگاه محصور، از قاب محدود پنجره به اتفاقات معمول خیابان و رسیدگی به امورات بچه کوچکش و تشویش و نگرانی و اضطراب پنهانی که با جیغ ترمز اتوبوس عیان می‌شود موجب رقم خوردن آن پایان گزنده و تکان دهنده می‌شود.

داستان پنجم صبا می‌لرزد، خوابگاه دختران و شیطنت صبا و آزار همخوابگاهی‌ها و روشن کردن تلویزیون و پخش اخبار زلزله بم تکه اول و حضور در شهر زلزله زده بم و فیلمبرداری از آوار و مستندنگاری فاجعه تکه دوم داستان را شکل می‌دهند. حلقه اتصال این دو تکه به شکل جامپ کات (پرش) رخ می‌دهد و مخاطب را از یک ناظر صرف به دل ماجرا می‌کشاند و دو منظر برای تماشا به او می‌دهد. یکی منظر تماشاچی اخبار و دیگری ناظری حاضر در صحنه و در دل فاجعه. داستان ششم وقت نیست، رویا-کابوس خوابگردی است که به مهمانی‌ای می‌رود که نمی داند کدام مهمانی است و کجاست. مکان و آدم‌ها هم برایش آشنایند و هم غریبه. شیوه نگاه او به آنها مثل نگاه یک دوربین است و آگاهی رویابین به دیدن رویا و تعمد در خروج از مهمانی پیش از بیدار شدن آن را رویایی متمایز می‌کند. داستان هفتم هر از گاهی، لحن تقریبا لمپنی راوی و اشاره به نقش‌هایی که آدمی در زندگی بازی می‌کند و همین طور معرفی آدم‌های داستان به واسطه ارجاع به شخصیت‌های مشهور علمی و ادبی و کل کل راوی با همسایه اش فرجام و ورود مرد غریبه با لهجه غریبش به خانه و ترس راوی داستان هراز گاهی را می‌سازند.

داستان هشتم دستور نامه اندر شرح حال فرداهای شب‌های «کاری نداری؟ می‌خوام برم»، که از دو بخش دیالوگ و مونولوگ تشکیل شده است. نویسنده سعی کرده برای این داستان نیز چون داستان‌های دیگر لحن و زبان و دیالوگ‌های خاص خود را بنویسد و تقریبا موفق شده هر چند گنگی و ابهام و در حد ایده ماندن و باز نبود قصه کافی به اثر لطمه زده است. داستان نهم بلاهت ماژور، نویسنده دنیای نوجوانی و شر و شور چند دختر دانش آموز را خیلی خوب پرداخت کرده و با شیطنت و بازیگوشی و نظم گریزی شخصیت هایش شور و انرژی را به مخاطب انتقال می‌دهد. داستان دهم آینه مقعر توی جیب، برشی کوتاه از رابطه دختر و پسری است در یادآوری دختر بین کمک کردنش به پیرمردی برای نشستن روی صندلی قسمت زنانه اتوبوس و پس از گذشت دقایقی لگد شدن پایش توسط همان پیرمرد به وقت خروج. داستان یازدهم ببرگ، داستان پایانی مجموعه تلاشی است برای بیان متفاوت داستان کلیشه‌ای زن و مرد. زنی که دلش می‌خواهد ببر باشد و به ببر استحاله می‌یابد تا مخاطب یک رابطه همیشگی را این بار از منظر دیگری بنگرد.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

هنرمندی خوش‌تیپ به‌نام جد مارتین به موفقیت‌های حرفه‌ای غیرمعمولی دست می‌یابد. عشقِ اُلگا، روزنامه‌نگاری روسی را به دست می‌آورد که «کاملا با تصویر زیبایی اسلاوی که به‌دست آژانس‌های مدلینگ از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی رایج شده است، مطابقت دارد» و به جمع نخبگان جهانی هنر می‌پیوندد... هنرمندی ناامید است که قبلا به‌عنوان یک دانشجوی جوان معماری، کمال‌گرایی پرشور بوده است... آگاهیِ بیشتر از بدترشدنِ زندگی روزمره و چشم‌انداز آن ...
آیا مواجهه ما با مفهوم عدالت مثل مواجهه با مشروطه بوده است؟... «عدالت به مثابه انصاف» یا «عدالت به عنوان توازن و تناسب» هر دو از تعاریف عدالت هستند، اما عدالت و زمینه‌های اجتماعی از تعاریف عدالت نیستند... تولیدات فکری در حوزه سیاست و مسائل اجتماعی در دوره مشروطه قوی‌تر و بیشتر بوده یا بعد از انقلاب؟... مشروطه تبریز و گیلان و تاحدی مشهد تاحدی متفاوت بود و به سمت اندیشه‌ای که از قفقاز می‌آمد، گرایش داشت... اصرارمان بر بی‌نیازی به مشروطه و اینکه نسبتی با آن نداریم، بخشی از مشکلات است ...
وقتی با یک مستبد بی‌رحم که دشمنانش را شکنجه کرده است، صبحانه می‌خورید، شگفت‌آور است که چقدر به ندرت احساس می‌کنید روبه‌روی یک شیطان نشسته یا ایستاده‌اید. آنها اغلب جذاب هستند، شوخی می‌کنند و لبخند می‌زنند... در شرایط مناسب، هر کسی می‌تواند تبدیل به یک هیولا شود... سیستم‌های خوب رهبران بهتر را جذب می‌کنند و سیستم‌های بد رهبران فاسد را جذب می‌کنند... به جای نتیجه، روی تصمیم‌گیری‌ها تمرکز کنیم ...
دی ماهی که گذشت، عمر وبلاگ نویسی من ۲۰ سال تمام شد... مهر سال ۸۸ وبلاگم برای اولین بار فیلتر شد... دی ماه سال ۹۱ دو یا سه هفته مانده به امتحانات پایان ترم اول مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اخراج شدم... نه عضو دسته و گروهی بودم و هستم، نه بیانیه‌ای امضا کرده بودم، نه در تجمعی بودم. تنها آزارم! وبلاگ نویسی و فعالیت مدنی با اسم خودم و نه اسم مستعار بود... به اعتبار حافظه کوتاه مدتی که جامعه‌ی ایرانی از عوارض آن در طول تاریخ رنج برده است، باید همیشه خود را در معرض مرور گذشته قرار دهیم ...
هنگام خواندن، با نویسنده‌ای روبه رو می‌شوید که به آنچه می‌گوید عمل می‌کند و مصداق «عالِمِ عامل» است نه زنبور بی‌عسل... پس از ارائه تعریفی جذاب از نویسنده، به عنوان «کسی که نوشتن برای او آسان است (ص17)»، پنج پایه نویسندگی، به زعم نویسنده کتاب، این گونه تعریف و تشریح می‌شوند: 1. ذوق و استعداد درونی 2. تجربه 3. مطالعات روزآمد و پراکنده 4. دانش و تخصص و 5. مخاطب شناسی. ...