طراح گرافیک در حوزه کودک و نوجوان در کشور ما بسیار کم است. زمانی که سفارشی به‌دست خود من می‌رسد و قرار است آن را برای کار به تصویرگری واگذار کنم، مدام به این فکر می‌کنم که چه کسی قرار است گرافیک آن را کار کند. زیرا تعداد آن‌ها بسیار کم است. نمی‌دانم چرا این اتفاق افتاده و کار به اینجا رسیده است؛ اما چند دلیل برای این مساله به ذهنم می‌رسد:

خلاقیت در تصویرسازی کتاب کودک | هدا حدادی

نکته اول اینکه اساسا ادبیات خردسال ما ادبیات گسترده و پرکاری نیست. ما نویسنده‌ای که کار خردسال کند بسیار کم داریم و حتی می‌توان ‌گفت انگشت‌شمارند. بیشتر نویسنده‌های حوزه کودک و نوجوان، کودک‌نویس هستند؛ یعنی از سن مدرسه و از ۷ سال به بعد برای کودک می‌نویسند و در مقابل تعداد نویسنده‌هایی که برای خردسالان زیر ۷ سال می‌نویسند، خیلی پایین است. این وضعیت باعث شده‌است که اساسا تولید ادبیات خردسال کم باشد و
متناسب با روند تولید کتاب در کشور، بیشتر طراح‌های گرافیک ما آموزش دیده‌اند که برای حوزه کودک یا نوجوان یا بزرگسال کار کنند؛ بنابراین طراح گرافیک حوزه خردسال هم کم داریم.

از طرف دیگر در دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌ها هم به این مسأله کم پرداخته شده است. همه این‌ها باعث شده همیشه درگیر پیداکردن آدمی باشیم که در گرافیکش، بیان خردسالانه داشته باشد و فونت، لی‌اوت، قطع کتاب، تصویر و همه این‌ها را با جهان خردسالانه بچیند و آماده کند.

جا دارد به بهانه روز گرافیک از آ‌ن‌هایی که این کار را انجام می‌دهند -هرچند تعدادشان کم است اما کیفیت آثارشان قابل قبول است- تشکر کنم و تقاضایم هم از نهادهای آموزشی یا اساسا از ادبیات کودک این است که توجه بیشتری به حوزه خردسال کنند؛ زیرا اگر قرار است بچه‌ها عاشق کتاب شوند، این اتفاق باید از خردسالی بیفتد؛ یعنی باید زمانی که بچه‌ها کوچک هستند، آن‌ها را عاشق کتاب خواندن کنیم تا به کتاب‌خواندن در بزرگسالی ادامه دهند.

مساله دیگر این است که ما در حوزه تالیف، کتاب کودک کم داریم و به تبع آن، تصویرساز و طراح گرافیک حوزه خردسال هم کم است. اگر در اطراف خود فرد خردسال داشته باشید؛ متوجه شده‌اید که آنچه امروز در دست بچه‌ها می‌چرخد، بیشتر کتاب‌های ترجمه است. حتی انیمیشن‌های شبکه ماهواره‌ای تبدیل به کتاب و کاراکترهایی می‌شود که بچه‌ها دوست دارند؛ بنابراین جا دارد که روی این مسأله تمرکز کنیم و کار در حوزه خردسال را که به‌واقع ضروری و جدی است، جدی‌تر دنبال کنیم.
 
اهمیت تصاویر در کتاب کودک
تصویرگری و طراحی‌گرافیک در بحث کتاب کودک بسیار به هم نزدیک و در هم تنیده و مهم‌اند. اساسا اولین مواجهه کودک با کتاب، به‌واسطه تصاویر آن است؛ یعنی وقتی یک کتاب دست بچه می‌دهیم، بیش از اینکه خواندن بلد باشد یا حتی کسی قصه آن کتاب را برای او خوانده باشد، شروع به ارتباط‌گیری با تصاویر آن کتاب می‌کند. بنابراین؛ زبان اول بچه‌ها، زبان تصویر است. خیلی مهم است که ما بتوانیم با زبان تصویر با کودک خردسال دو یا سه ساله صحبت کنیم؛ پس گرافیک در کتاب کودک، بیان و زبان است.

خلاقیت در تصویرسازی کتاب کودک | هدا حدادی

به اعتقاد من در همه محصولات؛ اعم از تبلیغات، کتاب بزرگسال، بازی‌ها و خیلی از چیزهای دیگری که در آن‌ها با گرافیک سروکار داریم، گرافیک با بیان تصویر، حرفی، پیامی، نکته‌های آموزشی یا محتوایی را به مخاطب منتقل می‌کند؛ اما در کتاب کودک این مسأله خیلی جدی‌تر است و آن چیزی که ما از آن به‌عنوان «گرافیک در کتاب کودک» یاد می‌کنیم، خیلی وابسته به تصویرسازی است. البته این دو نهایتا می‌تواند یک چیز باشد؛ یعنی تصویرسازی و گرافیک کتاب کودک از هم جداشدنی نیستند.

این که این تصویر باید چه و چگونه باشد، چطور پیام را منتقل کند، وضوح آن چقدر و به چه‌رنگی باشد، ابعاد کتاب چقدر باشد، فونت روی جلد کتاب چگونه باشد، همه این‌ها مسائلی است که گرافیک را در کتاب کودک خیلی مهم می‌کند. زمانی که تصویرگری کتاب کودک به‌شکل استاندارد آن را شروع می‌کنیم، باید به گرافیک آن هم فکر کنیم، یا وقتی که یک مدیر هنری می‌خواهد کتابی را به واسطه سفارش ناشر تولید کند، باید توأمان به گرافیک و تصویرسازی آن -که بسیار درهم‌تنیده‌اند- فکر کند. مثلا اگر می‌خواهد کلام را در کنار عکس یا حرکت یا کنش کاراکتر داستانی بگذارد، باید حواسش به این باشد که قرار است با این متن چه چیزی را به بچه آموزش بدهد. مثلا؛ قرار است رنگ را آموزش بدهد یا... چگونگی بیان این مسأله که عمدتا به واسطه تصویر اتفاق می‌افتد، اهمیت گرافیک را در کتاب کودک دوچندان می‌کند.
 
اگر سن کار را کمی بالا ببریم، مسأله بعدی این است که حروف و فونت فارسی چه گنجایشی دارند و ما برای اینکه کتاب‌ها را کمی متفاوت کنیم و خوانش را برای بچه‌ها راحت‌تر کنیم، چطور می‌توانیم از آن‌ها استفاده کنیم؟ نمی‌دانم چه اتفاقی در سیستم آموزشی ما افتاده است، ولی هرچه هست، خوانش در بچه‌ها ضعیف‌تر شده؛ یعنی کمتر بلدند بخوانند یا مهارت خواندن آن‌ها ضعیف شده است. حال سوال این است که ما به‌عنوان طراحان گرافیک یا ناشر یا کسی که کتاب را تولید می‌کند، چطور می‌توانیم خواندن راحت‌تری دراختیار بچه‌ها قرار دهیم تا زمانی که کتاب می‌خوانند، به‌خاطر سخت‌خوانی یا اینکه چیدمان کتاب خوب نیست، فشرده است یا سفیدخوانی کافی ندارد، یا تصویر و متن خیلی با هم تنیده شده‌اند، یا داستان درازگویی دارد. این‌ها بحث‌های تخصصی است که باید به آن پرداخت.
 
تصویرسازی و طراحی‌گرافیک، به‌خصوص در حوزه خردسال کار بسیار پرزحمت و حساسی است که امیدوارم هر کدام از فعالان این حوزه وظیفه خود بدانند که آدم‌هایی برای گسترده‌تر کردن این کار تربیت کنند؛ یعنی یکی از وظایف طراحان‌گرافیک می‌تواند این باشد که افرادی را بپروراند؛ چنان که این اتفاق در همه ابعاد رشته‌های هنری، در طول تاریخ افتاده است و هر کس در رشته خودش شاگردانی داشته و آن‌ها را تربیت کرده است.

ما نیاز داریم که فعالان در حوزه گرافیک کتاب کودک و خردسال، کسانی را تربیت کنند و دانش خود را به نفرات بعدی منتقل کنند؛ تا بتوانیم در حوزه کتاب کودک و به‌خصوص خردسال گسترده‌تر فعالیت کنیم. 

در پایان روز گرافیست را به همه این عزیزان بسیار تبریک می‌گویم برای آن‌ها روزهای خوب و توان مضاعف در صنعت نشر بسیار پرچالش امروز ایران آرزو می‌کنم.

................ هر روز با کتاب ...............

هنرمندی خوش‌تیپ به‌نام جد مارتین به موفقیت‌های حرفه‌ای غیرمعمولی دست می‌یابد. عشقِ اُلگا، روزنامه‌نگاری روسی را به دست می‌آورد که «کاملا با تصویر زیبایی اسلاوی که به‌دست آژانس‌های مدلینگ از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی رایج شده است، مطابقت دارد» و به جمع نخبگان جهانی هنر می‌پیوندد... هنرمندی ناامید است که قبلا به‌عنوان یک دانشجوی جوان معماری، کمال‌گرایی پرشور بوده است... آگاهیِ بیشتر از بدترشدنِ زندگی روزمره و چشم‌انداز آن ...
آیا مواجهه ما با مفهوم عدالت مثل مواجهه با مشروطه بوده است؟... «عدالت به مثابه انصاف» یا «عدالت به عنوان توازن و تناسب» هر دو از تعاریف عدالت هستند، اما عدالت و زمینه‌های اجتماعی از تعاریف عدالت نیستند... تولیدات فکری در حوزه سیاست و مسائل اجتماعی در دوره مشروطه قوی‌تر و بیشتر بوده یا بعد از انقلاب؟... مشروطه تبریز و گیلان و تاحدی مشهد تاحدی متفاوت بود و به سمت اندیشه‌ای که از قفقاز می‌آمد، گرایش داشت... اصرارمان بر بی‌نیازی به مشروطه و اینکه نسبتی با آن نداریم، بخشی از مشکلات است ...
وقتی با یک مستبد بی‌رحم که دشمنانش را شکنجه کرده است، صبحانه می‌خورید، شگفت‌آور است که چقدر به ندرت احساس می‌کنید روبه‌روی یک شیطان نشسته یا ایستاده‌اید. آنها اغلب جذاب هستند، شوخی می‌کنند و لبخند می‌زنند... در شرایط مناسب، هر کسی می‌تواند تبدیل به یک هیولا شود... سیستم‌های خوب رهبران بهتر را جذب می‌کنند و سیستم‌های بد رهبران فاسد را جذب می‌کنند... به جای نتیجه، روی تصمیم‌گیری‌ها تمرکز کنیم ...
دی ماهی که گذشت، عمر وبلاگ نویسی من ۲۰ سال تمام شد... مهر سال ۸۸ وبلاگم برای اولین بار فیلتر شد... دی ماه سال ۹۱ دو یا سه هفته مانده به امتحانات پایان ترم اول مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اخراج شدم... نه عضو دسته و گروهی بودم و هستم، نه بیانیه‌ای امضا کرده بودم، نه در تجمعی بودم. تنها آزارم! وبلاگ نویسی و فعالیت مدنی با اسم خودم و نه اسم مستعار بود... به اعتبار حافظه کوتاه مدتی که جامعه‌ی ایرانی از عوارض آن در طول تاریخ رنج برده است، باید همیشه خود را در معرض مرور گذشته قرار دهیم ...
هنگام خواندن، با نویسنده‌ای روبه رو می‌شوید که به آنچه می‌گوید عمل می‌کند و مصداق «عالِمِ عامل» است نه زنبور بی‌عسل... پس از ارائه تعریفی جذاب از نویسنده، به عنوان «کسی که نوشتن برای او آسان است (ص17)»، پنج پایه نویسندگی، به زعم نویسنده کتاب، این گونه تعریف و تشریح می‌شوند: 1. ذوق و استعداد درونی 2. تجربه 3. مطالعات روزآمد و پراکنده 4. دانش و تخصص و 5. مخاطب شناسی. ...